Blog / Üç Aylık Ulusal Verimlilik İstatistikleri 2013 Yılı İkinci Çeyreği Sonuçları Açıklandı
Üç Aylık Ulusal Verimlilik İstatistikleri 2013 Yılı İkinci Çeyreği Sonuçları Açıklandı
İmalat sanayi genelinde 2013 yılı II. Döneminde, çalışan kişi başına üretim endeksi önceki yılın aynı dönemine göre (2012 yılı II. dönemine göre) %0,08; bir önceki döneme göre (2013 yılı I. dönemine göre) ise %8,29 artmıştır. Önceki yılın aynı dönemine göre çalışan kişi başına üretim endeksinde imalat sanayiyi oluşturan bölümlerden 12’sinde artış görülmüş, en büyük artışın “mobilya imalatı” bölümünde olduğu görülmüştür.
Dursun BALKAN - Yücel ÖZKARA - Nazlı SAYLAM BÖLÜKBAŞ - Sanayi ve Teknoloji Uzmanları Üç Aylık Ulusal Verimlilik İstatistikleri 2013 Yılı İkinci Çeyreği Sonuçları Açıklandı
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Verimlilik Genel Müdürlüğü, Resmi İstatistik Programı kapsamında hesapladığı ve yayımladığı Üç Aylık Ulusal Verimlilik İstatistikleri’ni 1 Ekim 2013 Salı günü kamuoyuyla paylaşmıştır. Bu dönemde de EFİS Rev. 2’ye (Avrupa Birliğinde Ekonomik Faaliyetlerin İstatistikî Sınıflandırılması) göre sanayinin “B-Madencilik Taşocakçılığı”, “C-İmalat Sanayi” ve “D-Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı” kısımları, Ulusal Verimlilik İstatistikleri’nin kapsamını oluşturmuştur. Ana Sanayi Grupları Sınıflaması (MIGs) çerçevesine uygun şekilde 5 sanayi grubunda da göstergeler hesaplanmıştır.
Şekil 1 İmalat Sanayinde Üç Aylık Çalışılan Saat Başına Üretim Endeksi ve Çalışan Kişi Başına Üretim Endeksi
İmalat sanayi çalışan kişi başına üretim endeksinin ve çalışılan saat başına üretim endeksinin aldığı değerler Şekil 1’de görülmektedir. Bu dönemden itibaren 2010=100 olarak hesaplanmaya başlayan çalışan kişi başına üretim endeksi, 2013 yılı ikinci döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre (2012 yılı ikinci dönemine göre) %0,08 artarak 104,21 değerini almıştır. Çalışan kişi başına üretim endeksi, bir önceki döneme göre ise (2013 yılı birinci dönemine göre) ise %8,29 artmıştır. Çalışılan saat başına üretim endeksi 2013 yılı ikinci döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre %0,70 artarak ve 105,77 değerini almıştır. Çalışılan saat başına üretim endeksinde, bir önceki döneme göre ise %8,32 artış yaşanmıştır. Zaman serilerinin izlediği seyir incelenirken yıllık değişimlerin izlenmesi daha sağlıklı sonuçlar verecektir. Bunun nedeni dönemlik değişimlerin belli bir bölümünün mevsimsel etkiler içermesidir. Bu amaçla Şekil 2’de imalat sanayi çalışan kişi başına üretim endeksi ile mevsimsel etkilerden arındırılmış endeks bir arada gösterilmiştir.
Şekil 2 İmalat Sanayi Çalışan Kişi Başına Üretim Endeksi ve Mevsimsel Etkilerden Arındırılmış Endeks
Çalışan kişi başına üretim endeksi değişimleri, mevsimsel etkilerden arındırılmış seriler kullanılarak incelendiğinde özellikle önceki döneme göre yapılan değerlendirmeler daha anlamlı olacaktır. İmalat sanayi için mevsimsel etkilerden arındırılmış verimlilik serisinin bir önceki döneme göre artış sergilemediği gözlenmektedir. İmalat sanayinde çalışan kişi başına üretim endeksi bir önceki döneme göre %8,29 oranında artarken, mevsimsel etkilerden arındırılmış çalışan kişi başına üretim endeksi bir önceki döneme göre herhangi bir değişim göstermemiştir. İmalat sanayi işgücü verimliliğindeki bu karakteristikler Şekil 2’de sunulmaktadır. Bu rakamlar mevsimsel etkilerden arındırılmamış verimlilik endeksinin bir önceki döneme göre değişiminin artış yönünde olduğunu, mevsimsel etkiler göz önüne alınıp bu etkiler giderildiğinde ise çalışan kişi başına üretim endeksinde herhangi bir değişimin gerçekleşmediğini göstermektedir. Dolayısıyla mevsimsel etkilerden arındırılmış serileri incelemek daha gerçekçi sonuçlar ve yorumlar yapılmasını sağlamaktadır.
Şekil 3 İmalat Sanayi Çalışan Kişi Başına Üretim Endeksi Değişimlerinin Yapısı
Ülkemiz ekonomisinde gerek sanayi geneli, gerek imalat sanayi verimliliğinin belirleyicisinin 2009 yılı ile 2010 yılının ilk yarısında yatay seyreden ve 2010 yılının ikinci yarısından itibaren artış eğiliminde olan istihdam düzeyine bağlı olmakla birlikte, esas olarak üretim endeksi olduğu görülmektedir. Şekil 3’te görüldüğü üzere imalat sanayi istihdam endeksi, 2010 yılı birinci çeyreğinden itibaren son 14 dönemde, çeyreklik ortalama %1,49 ile düzenli olarak artmaktadır. Bahsi geçen son 14 çeyrekte üretim endeksi ve işgücü verimliliğinin dönemlik ortalama büyümeleri sırasıyla %2,32 ve %0,82 olarak gerçekleşmiştir. İstihdam düzeyine 2005 yılından itibaren bakıldığında; son dönemlerde istihdam düzeyinin artarak en yüksek seviyeye ulaştığı görülmektedir. Benzer şekilde üretim endeksinin de önceki yıllarla karşılaştırıldığında en yüksek seviyeye içinde bulunduğumuz yılın ikinci çeyreğinde ulaştığı ortaya çıkmaktadır. Böylece işgücü verimliliği seviyesinin ana belirleyicisi geçmişe göre istikrarlı biçimde artan istihdam endeksi ve istihdamdan daha hızlı artmakta olan üretim endeksi olmuştur. Bu durum mevsimsel etkilerden arındırılmış çalışan kişi başına üretim endeksinde de görülmektedir (Bkz. Şekil 2).
Şekil 4 Bir Önceki Döneme Göre Çalışan Kişi Başına Üretim Endeksinde Değişimler (Mevsimsel Etkilerden Arındırılmış ve Orijinal Seriler)
Şekil 4’te toplam sanayi, madencilik, imalat sanayi ile elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı kısımları için bir önceki döneme göre çalışan kişi başına üretim endeksi değişimleri orijinal seri ve mevsimsel etkilerden arındırılmış seriler olarak gösterilmektedir. Şekil incelendiğinde sanayiyi oluşturan kısımların hepsinde orijinal serilerin büyük dalgalanmalar gösterdiği, buna karşın mevsimsel etkilerin ortadan kaldırıldığı serilerdeki değişimlerin madencilik hariç tutulduğunda daha küçük olduğu görülmektedir. İmalat sanayi, madencilik ile elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı kısımlarının mevsimsel etkilerden arındırılmış serileri değerlendirildiğinde, mevsim dışı faktörlerin verimlilik üzerinde büyük dalgalanmalar yarattığı; özellikle de madencilik kısmındaki yaz-kış dönemi üretim miktarı değişiminin verimliliği etkilediği göze çarpmaktadır. Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı kısmında ise değişimlerin orijinal seride değişken seyretmesine karşın, mevsimsel etkilerden arındırılmış seride negatif yönlü bir değişim hâkim olmakla birlikte son dönemde artışın ortaya çıktığı; toplam sanayinin ise beklendiği üzere kendisini oluşturan kısımlardan en çok imalat sanayi ile benzer karakterde bir değişim sağladığı görülmektedir.
Şekil 5 İmalat Sanayini Oluşturan 24 Bölüme Ait Yıllık Ortalama Verimlilik Büyümeleri (2005-I – 2013-II)
2005 yılı birinci dönemi ile 2013 yılları ikinci dönemi arasını kapsayan dönemde imalat sanayini oluşturan 24 bölüm incelendiğinde “Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı”, “Tekstil ürünlerinin imalatı” ile “Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı” bölümlerinin verimliliğinin düşme eğiliminde olduğu; bu bölüm dışında kalan 21 bölümün verimliliklerinin artma eğiliminde olduğu görülmüştür. En yüksek verimlilik büyüme eğiliminin yıllık ortalama %10,2 ile “ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman ve benzeri malzemelerden örülerek yapılan eşyaların imalatı” bölümünde olduğu görülmüştür.
Tablo 1. 2005-I ile 2013-II Dönemi Yıllık Ortalama Verimlilik Büyümeleri (% değişimler)
Toplam Sanayi 3,62
Sanayinin Kısımları Madencilik 0,93
İmalat 3,78
Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı 5,07
Ana Sanayi Grupları
Ara Malları 3,25
Dayanıklı Tüketim Malları 5,01
Dayanıksız Tüketim Malları 3,63
Enerji 3,97
Sermaye Malları 4,32
Tablo 1’de ana sanayi grupları, sanayinin kısımları ve toplam sanayi için hesaplanan çalışan kişi başına üretim endeksinin 2005-I ile 2013-II dönemleri arası yıllık ortalama büyüme oranları verilmiştir. Sanayi kısımları içerisinde “Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı”nın %5,07 ile en yüksek yıllık ortalama verimlilik büyümesine sahip olduğu; en düşük yıllık ortalama verimlilik büyümesinin ise %0,93 ile “Madencilik”te olduğu gözlenmiştir. Ana Sanayi Grupları incelendiğinde ise en yüksek verimlilik artışının yıllık ortalama %5,01 ile “Dayanıklı Tüketim Malları” de olduğu görülmektedir. Burada verilen büyüme oranları, çeyreklik veriler kullanılarak hesaplanan yıllık büyüme oranlarıdır ve anılan dönemler arasında geçerlidir. Yeni bir dönemin seriye eklenmesi ve aralığın genişlemesi ile hesaplanan bu oranların da değişeceğine dikkat edilmelidir.
Şekil 6 Ana Sanayi Grupları (MIGs) Çalışan Kişi Başına Üretim Endeksi Trend Serileri
Şekil 6’da Ana Sanayi Grupları çalışan kişi başına üretim endeksi serilerinin trendleri gösterilmiştir. Bu noktada kullanılan trend kavramı orijinal seriden mevsimsel ve diğer etkilerin çıkarılmasıyla elde edilen uzun dönemli eğilimi ifade etmektedir.
2008 yılı son dönemleri ile 2009 yılının ilk dönemlerinde küresel düzeyde var olan krizde ana sanayi gruplarının trend değişimlerine bakıldığında ara malı ve sermaye malı üretiminde işgücü verimliğinin durgunluktan oldukça etkilendiği, bazı grupların ise hemen hemen etkilenmediği görülmektedir. Dayanıklı Tüketim Malı Üretimi ile Dayanıksız Tüketim Malı Üretimi işgücü verimliliklerinin uzun dönem eğilimleri, küresel kriz dönemi de dâhil olmak üzere istikrarlı bir şekilde artmıştır. Kömür ve linyit çıkartılması, ham petrol ve doğalgaz çıkarımı, kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı, elektrik, gaz, buhar ve havalandırma sistemi üretim ve dağıtımı, suyun toplanması, arıtılması ve dağıtılması faaliyetlerinden oluşan Enerji ana sanayi grubunda ise belirgin ve istikrarlı bir biçimde artan verimlilik trendi 2012 yılında azalma eğilimine girmiş 2013 yılı ile birlikte yeniden artış eğilimine dönmüştür. Tablo 1’de yer alan verilerle birlikte değerlendirildiğinde 2005-I ve 2013-II dönemleri arasında; dayanıklı tüketim malı üretiminin ve dayanıksız tüketim malı üretiminin yıllık ortalama verimlilik büyümeleri sırasıyla %5,01 ile %3,63 olarak gerçekleşmiştir. Enerji ana sanayi grubunda ise işgücü verimliliğinin yıllık ortalama artış oranı %3,97’dir. Küresel kriz döneminden etkilenen Ara Malı Üretimi ile Sermaye Malı Üretimi sanayi gruplarının verimlilik trendlerine bakıldığında ise dalgalı bir yapıda oldukları görülmektedir. Diğer ana sanayi gruplarında son iki yıla bakıldığında istikrarlı bir trend yakalanmış olsa da Sermaye Malı üretiminde verimlilik düzeyi dalgalı yapısını korumaktadır.
