Blog / 2013 Yılı İlk Dokuz Aylık Denetim Sonuçlarının Değerlendirilmesi
2013 Yılı İlk Dokuz Aylık Denetim Sonuçlarının Değerlendirilmesi
Esra YAŞAR - Zeynep KAMAN / Sanayi ve Teknoloji Uzman Yardımcıları (Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü) 2013 Yılı İlk Dokuz Aylık Denetim Sonuçlarının Değerlendirilmesi
Piyasa Gözetimi ve Denetimi (PGD), kamu otoritesi tarafından ürünlere ilişkin konulmuş olan teknik kurallara uyulup uyulmadığının yine bir kamu otoritesi tarafından denetlenmesi faaliyetidir. Bu anlamda PGD faaliyetlerinin genel amacı, tüketicilerin tehlikeli ürünlerden korunması ve ticari işletmelerin piyasaya mevzuata uygun ve güvenli ürünlerin arz edilmesi ile ilgili yasal yükümlülüklerini yerine getirmesini sağlamaktır.
Ürün Güvenliği; yetkili kuruluşlar, üreticiler ve tüketiciler başta olmak üzere bu alanda faaliyette bulunan tüm aktörlerin katkılarını gerektiren ve bir bütün olarak değerlendirilmesi gereken bir konudur. Piyasadaki ürünlerin güvenli olup olmadığına yönelik denetimler ve bu denetimler neticesinde alınan önlemler ekonominin iki büyük aktörü olan üretici ve tüketici kesimini doğrudan etkilemektedir. Tüketiciler için sağlık ve güvenliklerini olumsuz yönde etkileyecek ürünlerin piyasada yer almaması önem arz ederken, üreticiler için de kazançlarını ve ürünlerinin piyasadaki imajını korumak önemlidir.
Piyasa gözetimi ve denetimi insan sağlığını, can güvenliğini ve çevreyi koruyarak toplumun hayat kalitesini yükseltmesinin yanı sıra, topluma, özellikle ekonomik anlamda yararlar da sağlamaktadır. Bunları özetlemek gerekirse:
• PGD, ürününü piyasaya güvenli arz etmek için gereken maliyete katlanmamış üreticilerin piyasadan dışlanmasını sağlayarak, mevzuata uygun ürün arz eden üreticinin karşılaştığı haksız rekabetin önüne geçer.
• Ülkemizin artan ithalat hacmi göz önünde bulundurulduğunda gümrüklerde bütün ürünlerin denetlenmesi imkânı bulunmamaktadır. PGD bu anlamda, ithalat denetimlerini tamamlayan ve ithal-yerli bütün ürünlerin iç piyasada denetlenmesini sağlayan önemli bir araç olarak karşımıza çıkmaktadır.
• PGD, piyasanın disipline edilmesine ve üretimin ileri standartlara kavuşmasına hizmet ederek, ihracatın rekabet gücünün arttırılmasına da dolaylı olarak katkıda bulunmaktadır.
Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü görev ve sorumluluk alanındaki asansörler, elektrikli ekipmanlar, makineler, otomotiv, sivil kullanım amaçlı patlayıcılar, taşınabilir basınçlı ekipmanlar gibi pek çok ürün gruplarında, il müdürlüklerinde ve merkez teşkilatında görevlendirilen toplam 630 denetçi ile re’sen, ihbar-şikâyet kaynaklı ve programlı olarak denetimler gerçekleştirmektedir. Denetim faaliyetlerinde Genel Müdürlüğümüzün temel önceliği üreticileri yaptırımlarla cezalandırmak yerine piyasada güvenli ürünlerin yer almasını sağlamak, sanayicinin kaliteli ve güvenli ürün üretmesinde yönlendirici olmak ve böylece uluslararası piyasalarda ülkemizin rekabet gücünü geliştirmeye katkı sağlamaktır.
Bu kapsamda, Genel Müdürlüğümüz tarafından yukarıda bahsedilen amaçların gerçekleştirilmesi için düzenli olarak denetimler gerçekleştirilmekte olup, 2013 yılının ilk 9 ayına ait denetim sonuçlarına aşağıdaki tabloda yer verilmektedir.
Tabloda görüldüğü üzere 2013 yılının ilk dokuz ayında;
• Toplam 50.192 farklı modelde sanayi ürünü denetlenmiş, bunlardan 4.945’i uygunsuz bulunmuş, 223 farklı ürün teste gönderilmiş, 22 farklı marka/model hakkında toplatma kararı verilmiştir. 2.059 adet üründeki uygunsuzluğun düzeltilmesi için süre verilmiş ve tespit edilen uygunsuzluklara ilişkin toplam 1.161.712 TL idari para cezası uygulanmıştır.
• En çok denetlenen ürün grubu elektrikli ekipmanlardır.
• Uygunsuzluk oranının en yüksek olduğu ürün grupları % 29,93 ile asansörler, % 21,18 ile aeresol kaplar ve % 16,80 ile makineler olmuştur.
• En çok idari para cezası uygulanan ürün grupları 661.624 TL ile asansörler, 230.909 TL ile elektrikli ekipmanlar, 63.976 TL ile taşınabilir basınçlı ekipmanlar olmuştur.
• Denetlenen ürünlerde ortalama uygunsuzluk oranı % 9,85’dir. (Denetlenen her 1000 üründen yaklaşık 98 tanesi uygunsuzdur.)
• Güvensizliği tespit edilen ve ilana ilişkin olarak mevzuatla belirlenen süreçleri tamamlanan 42 adet ürün Genel Müdürlük internet sayfasında ilan edilmiştir.
Yapılan denetimler türlerine göre sınıflandırıldığında bütün gruplarda oranların birbirine çok yakın olduğu görülmektedir. Denetçinin inisiyatifi doğrultusunda gerçekleştirilen re’sen denetimler % 37’lik bir orana sahiptir. Denetimlerin % 32’lik kısmını belirli bir ürün grubu ve bölgede planlı olarak gerçekleştirilen odaklı faaliyetler, çapraz denetimler ve kampanya denetimlerinden oluşan programlı denetim faaliyetleri oluşturmaktadır. Denetim pastasındaki % 31’lik pay ise tüketici ve kullanıcılardan gelen şikâyet formları, gümrük bildirimleri ve kamu kuruluşlarından gelen bildirimler sonucu gerçekleştirilen ihbar ve şikâyet denetimlerine aittir.
Türkiye genelinde gerçekleştirilen toplam denetim sonuçlarını değerlendirdikten sonra il müdürlükleri bazında denetim sonuçları incelendiğinde 2013 yılının ilk 9 ayında en çok denetim yapan ilk 10 il müdürlüğü aşağıdaki gibi sıralanmıştır.
İstanbul İl Müdürlüğü tüm denetimlerin yaklaşık üçte birini gerçekleştirerek en çok denetim yapan İl Müdürlüğü olmuştur. İstanbul İl Müdürlüğünün en yakın takipçisi İzmir İl Müdürlüğüdür.
Gerçekleştirilen denetimlerin kalitesinin belirlenmesinde önemli bir ölçüt olan uygunsuzluk oranı incelendiğinde en çok denetim yapan ilk on il müdürlüğü içerisinde İstanbul İl Müdürlüğü %20,35’lik uygunsuzluk oranı ile ilk sırada yer almaktadır. Toplam denetim sonuçlarının sıralanmasında Kocaeli İl Müdürlüğü 8. sırada yer alırken %12.36’lık uygunsuzluk oranıyla İstanbul İl Müdürlüğünü izlemektedir. Aynı şekilde Ankara İl Müdürlüğü toplam denetim sonuçlarının sıralanmasında 7.sırada yer alırken uygunsuzluk oranı dikkate alındığında %11,31’lik oranla üçüncü sırada yer almaktadır.
İllerin denetim performansının belirlenmesinde kullanılan bir diğer ölçüt ise teste gönderilen ürün sayısıdır. Bu kıstas göz önünde bulundurulduğunda 2013 yılının ilk dokuz ayında teste en çok ürün gönderen İl Müdürlükleri aşağıdaki gibi sıralanmıştır.
Denetimlerde teste gönderilen toplam 223 ürünün İstanbul İl Müdürlüğü 61 tanesini ve Ankara İl Müdürlüğü 33 tanesini teste göndererek ilk sıralarda yer almıştır.
İlk dokuz aylık dönemde denetlenen 50.192 ürünün 27.786’sı ithal iken 22.406’sı yerli üründür. Diğer bir deyişle toplam denetimin % 55’i ithal ürünlerden, % 45’i ise yerli ürünlerden oluşmaktadır.
2012 yılında denetlenen 36.361 ürünün 13.617’si ithal iken 22.744’ü yerli üründür. Diğer bir deyişle toplam denetimin % 37’i ithal ürünlerden, % 63’ü ise yerli ürünlerden oluşmaktadır.
2013 yılının ilk 9 aylık dönemine bakıldığında henüz hedeflenen rakam ve niteliklere ulaşılmamakla birlikte denetimlerde ciddi miktarda artış sağlanmıştır. Özellikle ithal menşeili ürün denetimine ağırlık verilmesi, piyasada yerli üreticinin korunmasını, Türk ürünlerinin uluslararası piyasada marka imajını ve rekabet gücünü artırarak ihracatın artmasını ve kullanıcıların daha kaliteli ürünlere ulaşmalarını sağlamaktadır. Piyasa gözetimi ve denetimi faaliyetleri yerli üreticiyi ithal edilen kalitesiz ve güvensiz ürünlerin yarattığı haksız rekabetten korumakta ve kayıt dışı ekonomiyle mücadeleyi kolaylaştırmaktadır. Ekonomi üzerinde bu kadar büyük etkiye sahip olan piyasa gözetimi ve denetimi çalışmalarına daha fazla ağırlık verilerek verimliliğinin artırılması hedeflenmektedir. Yılın geri kalan döneminde teste gönderilen ürün sayısının artırılması sonucunda denetim kalitesinin yükseltilmesi, programlı denetimlere ağırlık verilerek denetimlerin daha nitelikli bir hale getirilmesi planlanmaktadır. Önümüzdeki dönemde Genel Müdürlüğümüz, tanıtım çalışmalarıyla tüketici ve kullanıcıların farkındalıklarının artırılmasını hedeflemekte, denetimlerin programlanmasında oldukça önemli olan ihbar ve şikâyet süreçlerinin daha aktif çalışmasını sağlayarak piyasayı tehdit eden güvensiz ürünlere kolayca ulaşmayı ve bu sayede daha çabuk alınan önlemlerle denetim etkinliğini ve tüketicinin devlete duyduğu güveni artırmayı amaçlamaktadır.
