Blog / Ürünlerin Piyasa Gözetimi Ve Denetimine Dair Yönetmelikte Yapılan Değişiklikler
Ürünlerin Piyasa Gözetimi Ve Denetimine Dair Yönetmelikte Yapılan Değişiklikler
Kemal TOPALÖMER / Sanayi ve Teknoloji Uzman Yardımcısı (Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü)
Piyasa Gözetimi ve Denetimi (PGD); ürüne ilişkin teknik mevzuatı hazırlamaya ve yürütmeye yasal olarak yetkili olan kamu kurum ve kuruluşları tarafından, ürünün piyasaya arzı veya dağıtımı aşamasında veya ürün piyasada iken ilgili teknik düzenlemeye uygun olarak üretilip üretilmediğinin ve güvenli olup olmadığının denetlenmesi veya denetlettirilmesi ile güvenli olmayan ürünlerin güvenli hale getirilmesinin temin edilmesi ve gerektiğinde idari yaptırım uygulanmasıdır.
Ülkemizde piyasa gözetimi ve denetiminden sorumlu 10 kamu kurum ve kuruluşu vardır. Bu kurum ve kuruluşlar görevlerini yerine getirirken öncelikle 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun, sonrasında Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelik ve daha sonrasında ise kendileri tarafından yürürlüğe konulan yönetmelikler doğrultusunda hareket etmektedirler.
Dayanağı 4703 sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun’un 14’üncü maddesi, amacı ise ürünlerin teknik düzenlemeye uygun ve güvenli olup olmadığının gözetimi ve denetimine, bunun sonucunda alınacak önlemlere ve piyasa gözetimi ve denetimi konularında yetkili kuruluşlar arasında koordinasyonun sağlanması ve tavsiye niteliğinde kararlar alınması amacıyla bir Kurul teşkil edilmesi ve bunun görevlerine ilişkin usul ve esasları belirlemek olan ve bu 10 kamu kurum ve kuruluşunu bağlayan Ürünlerin Piyasa Gözetimi ve Denetimine Dair Yönetmelikte (Çerçeve Yönetmelik) günümüzün getirdiği gereklere paralel olarak bir değişiklik yapılması ihtiyacı hâsıl olmuştur. Bu kapsamda, 27/5/2013 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan yönetmelikle bu değişiklik yapılmıştır.
Söz konusu değişiklikle Yönetmeliğin 11 inci maddesinde, yani bir ürünün güvensiz çıkması sonucu ürünün piyasa arzının yasaklanması, piyasadan toplatılması ve bertarafı hususunda önemli düzenlemeler ve eklemeler olmuştur.
İlk olarak, güvensizliği saptanan ürün hakkında yapılacak işleme(arzının yasaklanması, toplatılması ve bertarafı) karar verilirken orantılılık ilkesinin göz önünde bulundurulması hükmü yönetmeliğe girmiştir. Böylelikle, birçok hukuk dalında karşımıza çıkan ve hukuka aykırı fiil ile karşısında uygulanacak yaptırımın ölçülü olmasını ifade eden “orantılılık ilkesi” metne dâhil edilmiştir.
İkinci olarak, yönetmelik değişikliği ile gelen en önemli düzenleme “Yetkili kuruluş önlem kararını almadan önce üretici ve/veya dağıtıcıyı durum hakkında görüşlerini almak üzere tebligatla bilgilendirir. Tebligatın almasını müteakip üretici ve/veya dağıtıcıya, cevap verebilmesi için, en az on gün süre tanınır ve bu süre tebligatta belirtilir. İnsan sağlığı ve güvenliğinin veya mevzuatla korunan diğer bir kamu yararının tehlikede olduğu acil hallerde bu sürenin dolması beklenmeyebilir. Tebligat yapılmadan bir karar alınması halinde, üretici ve/veya dağıtıcıya cevap verebilmesi fırsatı sonradan tanınabilir.” hükmüdür. Bu değişiklik ile üretici ve/veya dağıtıcıya hukuk devletinin en önemli unsurlarından biri olan “savunma hakkı” tanınmış; böylelikle alınacak önlem kararının bir daha değerlendirme fırsatı doğmuş ve telafisi zor olan ya da mümkün olmayan bir önlem kararın alınması zorlaştırılmıştır.
Üçüncü olarak, aynı maddenin dördüncü fıkrası “Yetkili kuruluş tarafından alınan önlemlere ilişkin kararların üretici ve/veya dağıtıcıya yapılan tebligatında, kararın dayandığı gerekçeler, karara karşı itiraz yolları ve yasal süreler belirtilir.” olarak düzenlenmiştir. Bu hüküm çerçevesinde, alınacak önlem sonucu tanzim edilecek idari yaptırım kararı belgesi üretici ve/veya dağıtıcıya bu karara karşı hangi zaman zarfında ve nasıl itiraz edebileceği hususunu açıklamıştır.
Son olarak, önlem kararının alınmasının ardından kamuoyunu bilgilendirmek için yapılacak duyuru kıstasları yeniden belirlenmiş ve şu hükümlere yer vermiştir: “Yetkili kuruluş, alınan önlem kararı hakkında gerekli bilgilerin, onay süreci ile kesinleşmesini takip edecek on gün içerisinde masrafları üreticiden karşılanmak üzere, ülke genelinde dağıtımı yapılan iki gazete ile ülke genelinde yayın yapan iki televizyon kanalında ilanı suretiyle, risk altındaki kişilere duyurulmasını sağlar. Yetkili kuruluş duyuruyu takip edecek şekilde bu ürünlerle ilgili bilgilere kendi internet sayfasında da yer verir. Risk altındaki kişilerin yerel yayın yapan gazete ve televizyon kanalları vasıtasıyla bilgilendirilmesinin mümkün olduğu durumlarda, bu duyuru, yerel basın ve yayın organları yoluyla, risk altındaki kişilerin kim olduğunun tespit edilebildiği durumlarda ise bu kişilerin doğrudan bilgilendirilmesi yoluyla yapılır.
Duyuru asgari aşağıdaki bilgileri içerir:
a) Ürünü tanıtan marka, model, cins veya diğer ayırt edici özellikler,
b) Mümkün olan durumlarda ürünün fotoğrafı veya resimli tasviri,
c) Alınan önlem,
d) Önlemi gerektiren sorunun açık ve anlaşılır tarifi,
e) Sorumlu üretici ve dağıtıcının isim, adres ve diğer iletişim bilgileri,
f) Riskten sakınmak veya sorunu gidermek için önerilen yöntemler,
g) Ürünün iade edileceği yerler veya üründeki sorunun giderilmesini teminen gönderilebileceği adresler.
Yetkili kuruluş, duyurunun yukarıdaki esaslara uygun ve risk altındaki kişilerin haberdar edilmesini sağlayacak şekilde yayınlanıp yayınlanmadığını denetler ve eksiklik tespit edilmesi halinde duyurunun tekrarını sağlar.”
Bu hükümle daha önce yazılı ve görsel medyada yapılması gereken duyuruların yayın tarihini ve hangi hususları içermesi gerektiğini bir hükme bağlamayan yönetmelik artık kararın üretici ve/veya dağıtıcıya tebliğ edilmesinin ardından on günlük bir süre öngörmüş ve ilanın neleri içermesi gerektiğini detaylarıyla düzenleyerek ilanlara yeknesaklık getirilmesinin ve duyurunun bir an önce yapılmasının önünü açmıştır. Yine bu fıkra ile getirilen önemli bir değişiklikte güvensiz ürüne ilişkin duyurunun ilgili yetkili kuruluşun internet sayfasında ne zaman yer alması gerektiği hususudur. Daha önce duyurunun internet sayfasına konması için mevzuatın getirdiği yükümlülüklerin gerçekleştirilmesi ve yasal yolların tüketilmesi bir diğer ifade ile kararın kesinleşmesi beklenirken artık sadece ilanın yazılı ve görsel medyada yayınlanması yeterli olmaktadır. Bu değişiklikle, insan sağlığını, can ve mal güvenliğini tehdit eden ürünlerin bir an evvel daha geniş çapta insana duyurulması kolaylaştırılmıştır. Yargı yollarının tüketilmesini beklemeden ilanların yapılması bir noktada telafisi güç sonuçlar doğuracağı düşünülse de savunma mekanizmasının getirilmesi ile bu risk büyük ölçüde ortadan kaldırılmıştır. Burada yetkili kuruluşların üzerine düşen görev savunma hakkının kullanılmasına dikkat edip üretici ve/veya dağıtıcının cevabı veya sağlayacağı bilgi ve belgeler neticesinde alınan önlemlere ilişkin kararları titizlikle gözden geçirmektir.
Piyasa gözetimi ve denetimi yaparken sahada karşılaşan sorunlar ve günümüzün getirdiği gereklikler neticesinde Çerçeve Yönetmeliğin güncellenmesi sonrasında ilgili yetkili kuruluşlar da kendi yönetmeliklerini değiştireceklerdir. Sanayi ürünlerinin piyasa gözetimi ve denetiminden sorumlu Sanayi Ürünleri Güvenliği ve Denetimi Genel Müdürlüğü de bu değişiklikleri yakından takip etmekte olup yürürlüğe koymuş olduğu Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Piyasa Gözetimi ve Denetimi Yönetmeliği’ne bu değişiklikleri yansıtmak için çalışmalarına başlamıştır.
