Blog / Bilişim, Bilim ve Teknoloji
Bilişim, Bilim ve Teknoloji
Akıllı Taşınabilir Sistemler Ağlarının Kurulumu ve Bulut Bilişim Mimarisi, Akıllı Sistemler Nasıl Tasarımlanmakta? Akıllı Sistemlerin Yaygın Uygulama Alanları Nelerdir? Türkiye’de Taşınabilir Akıllı Sistemler Uygulamaları, Akıllı Taşınabilir Sistemlerin Yakın Gelecekteki Dönüşümü Nasıl Olabilir?
Dr. Mustafa Kemal AKGÜL / Sanayi ve Teknoloji Uzmanı (Verimlilik Genel Müdürlüğü)
Akıllı Taşınabilir (Mobil) Sistemler – 2
Giriş
Değerli okuyucular bu yazımızda, geçen sayıda başlamış olduğumuz “Akıllı Taşınabilir Sistemler” konusunu tamamlamaya çalışacağız. Önceki sayıdaki anlatımlarımızda vurguladığımız “taşınabilir akıllı sistemler” kavramına paralel olarak, bu sayımızda daha çok akıllı sistemlerin tanımlaması ve uygulamaları üzerinde duracağız. Zaten günümüzde bilgi teknolojileri uygulamalarının taşınabilirliği konusu önemli ölçüde çözümlenmiş olduğundan, bir akıllı sistemin yerleşik bir bilgi teknolojileri sistemi ile yürütülmesi ile bunun taşınabilirliği arasında çok büyük zorluklar olmamaktadır. Asıl olan akıllı sistem uygulamalarındaki mantıksal kurgunun amaca uygun biçimde yapılmış olmasıdır.
Yazımızın içerik başlıklarından görüleceği üzere; akıllı sistem uygulamalarının tanımlanması, günümüzdeki uygulama alanları içinde en belli başlıca olanlarını anlattıktan sonra Türkiye’deki benzer uygulamalar hakkında siz okuyucuların bilgilenmesine çalıştık. Yazımızın son bölümü ise biraz gelecek bilim yaklaşımı içinde oldu. Aslında yakın geleceğin kurgusunun akıllı sistemler kavramı üzerinden yorumlanması çok da zor olmamaktadır. Çünkü günümüzdeki akıllı sistem uygulamalarının her bir küçük uygulaması, gelecekte akıllı sistemlerin tümleşik ve yaygın olarak kullanabilmesinde hangi noktalara varabileceğimiz konusunda gerçeğe yakın fikirler verebilmektedir.
Son bölümde ele almaya çalıştığımız “gerçek ve sanal dünya birleşimini sağlayan akıllı sistemler” kavramının çok yakın gelecekte bilim ve uygulama çevrelerinde çok sıkça tartışılacağı bir gerçektir. Günümüzde çalışma hayatında sıkça söz edilen, birden fazla görev ve yetenekleri tanımlamada kullanılan “birden fazla şapkaya sahip bulunma” kavramı, akıllı sistemlerin yaygınlaştığı bilgi toplumunda; sanal kişilikler, çift kişilikli olabilme hatta çok kişiliklilik kavramları ile yer değiştirebilecektir.
Akıllı Taşınabilir Sistem Ağlarının Kurulumu ve Bulut Bilişim Mimarisi
Bundan önceki sayımızda akıllı taşınabilir sistemlerin genel tanımlarını ve temel özelliklerini açıklamıştık. Buna göre, akıllı taşınabilir sistemlerin uygulanabilmesi için temel gereksinimlerden birisi de geniş band iletişim çözümlerinin var olması ve bunların kesintisiz çalışabilmeleridir.
Bilindiği üzere iletişim teknolojilerinde hızlar genel anlamda band genişlikleri ile ifade edilmektedir. Daha ayrıntılı teknik özellikler ve nitelikler bilgisayar ağ hızlarının tanımlanmasını belirlemekle birlikte ağlardaki erişim hızlarının artması ancak geniş band aralıklarının kurulumları ile mümkün olabilmektedir. İşte bu geniş band gerekliliği noktasında bulut bilişim uygulamaları ile akıllı taşınabilir sistem ağlarının benzerliği ortaya çıkmaktadır.
Akıllı taşınabilir sistemlerin bir ağ içinde çalışabilmeleri ile bulut bilişim uygulamalarının mimarisi büyük benzerlikler göstermektedir. Her ikisinde de aşağıda yer alan temel teknoloji kurulumlarına ihtiyaç bulunmaktadır. Bunlar; sunucular (donanım ve yazılımlardan oluşan), ağ birimleri ve son kullanıcı ucundaki bilgisayar altyapısı (donanım ve yazılım) Bulut bilişim mimarisinde ise bu temel ögelerin tanımlaması; servis olarak yazılım (SaaS); servis olarak platform (PaaS; servis olarak altyapı (IaaS) alt başlıklarında tanımlanmaktadır.
Akıllı taşınabilir sistem ağlarının kurulmasına en güzel örnek üçüncü ve dördüncü nesil (3G ve 4G) hücresel mobil ağ şebekeleridir. Bugün ülkemizde de üç farklı mobil telefon operatörü tarafından hizmet sunumu yaygın olarak verilen 3G telefon hizmeti içinde, akıllı taşınabilir sistemler kullanılabilmektedir. 3G hizmet sunum kalitesi, veri (data) iletiminde çoğu kere kullanıcılar tarafından kabul edilebilir düzeyde bulunmakla birlikte, 3G hizmetlerinin ülkemizin her noktasında aynı hız kalitesini sürekli olarak koruduğu söylenemez. Diğer yandan 3G band genişliğinde çoklu ortam (multi medya) haberleşmesi de yeterli kalitede sağlanamamaktadır.
Taşınabilir sistemlerde çoklu ortam sunumunun sorunsuz ve kesintisiz olarak iletilmesi, ağın hızı için önemli bir ölçüttür. Ses, görüntü ve diğer verilerin aynı anda sorunsuz iletimi önemli bir hız göstergesidir. Bunu daha anlaşılabilir kılmak için şu örneği verebiliriz: Bir video dosyasının bir sunucudan, son kullanıcıya ulaşmasında bir saniyede 16-20 görüntünün ulaşması (ses ile birlikte) bu video dosyasının gerçek zaman boyutunda kesintisiz izlenebilmesi için yeterli olabilmektedir. Ancak bu video görüntüsü yüksek çözünürlükte (HD kalitesinde) izlenmek istenirse, o zaman saniyede iletilen resim sayısı çok daha fazla olmak durumundadır. İşte bu nedenlerle akıllı taşınabilir sistemler için yüksek band genişlikleri gereklidir, fakat bazı yazılımlar ile görüntü ve ses verileri sıkıştırılarak karşı tarafa daha hızlı aktarılabilmektedir.
Akıllı Sistemler Nasıl Tasarımlanmakta?
Akıllı sistemler tasarımı; tüm yapay sistemler gibi öğrenme yöntemleri ve genetik haritalardan ve mantıksal kurgulamalardan esinlenerek özgün biçimde yapılmaktadır. Akıllı sistem tasarımları, uzman sistemler ve yapay zekâ uygulamalarını temel alınarak geliştirilmektedir. Bununla birlikte davranışlara dayalı tasarım (Behavior Oriented Design -BOD) akıllı ve bilişsel sistemleri için bir geliştirme metodolojisi olarak bilim çevrelerinde kabul görmektedir.
Davranışlara dayalı tasarım; nesne yönelimli tasarımı da desteklemeye kadar uzanan modüler bir yaklaşımdır. Temel eylemler doğal hayat içinden esinlenerek kurgulanmaktadır. Sanal oyun dünyası için hazırlanmış bir platform ve etki alanı içinde robotlar veya karakterler seti doğal dünyanın benzer uzantıları gibidirler. Bütün bu robotlar veya karakterler modüler bir veri kütüphanesi ile desteklenmektedir.
Akıllı sistemler tasarımı içine gerçek zaman boyutunda yer alan kişi veya nesneler bir süreç akışının veya oyun akışının parçası gibi tanımlanabilmektedir. Hatta öyle ki; bir akıllı sistem tasarımı içinde sanal dünya platformu ile gerçek zaman boyutunda akan olaylar, süreçler nesneleri ile birlikte uyumlandırılabilmektedir. Böylece kâh sanal ortam gerçek dünyanın bir boyutu, kâh gerçek dünya sanal dünyanın bir boyutu haline getirilebilmektedir.
Akıllı Sistemlerin Yaygın Uygulama Alanları Nelerdir?
Burada taşınabilir akıllı sistemleri ele almakla birlikte, taşınabilir (mobil) sistemler ile sabit sistemler tanımlamasındaki farkın, iletişimin her yerden yapılabilmesi –iletişim mobilitesi- gerekliliği ile oluştuğunu göz önüne bulundurduğumuzda, günümüzde internet erişiminin mobil telefon şebekeleri ile yaygınlaşması nedeni ile akıllı sistem uygulamalarının bütünüyle taşınabilir olması mümkün sayılmaktadır. Bu nedenle bu alt konu başlığını sadece akıllı sistemler biçimiyle tanımlamayı uygun bulmaktayız.
Akıllı sistemlerin uygulamalarını birçok alanda görmek mümkündür. Bu alanlardan öncelikli olanlardan bazılarını aşağıda yer almaktadır.
• Haberleşme ve Ulaşım
Haberleşme deyince sadece ses iletimi değil gerçek görüntü video iletiminin de yapıldığı 3G ve 4G teknolojilerinin sağladığı iletişimler de bu başlık altında yer almaktadır.
Haberleşme de iletişim ağı trafiğinin düzenlenmesinden, otomatik cevap verme veya işlem yapma sistemlerinin kurgulanmasına değin bütün uygulamalar akıllı sistem mimarisi biçiminde tasarımlanmaktadır. Benzer biçimde, hava, deniz ve kara ulaşımının düzenlenmesi, trafiklerinin yönetilmesi, yolcuların rezervasyon ve konaklama işlemlerinin sorunsuz yapılabilmesi akıllı sistemler ile hızlanmış ve erişilmesi kolaylaşmıştır.
• Akıllı Binalar, Akıllı Kentler
Akıllı sistemlerin kullanılması ile çok farklı senaryolara göre; örneğin mevsimsel değişimler, insan sayısındaki artış ve azalışlar, biyolojik değişimler vs. akıllı binaların ve kentlerin verimli yönetilmesi kolaylaşmış olacaktır.
• Yenilenebilir Enerji
Yenilenebilir enerji kaynaklarının yönetilmesi, yoğun bir veri alma ve veri işleme süreçlerini gerekli kılmaktadır. Güneş, rüzgâr ve hidroenerji kaynaklarının tümünün çalışma periyodlarının belirlenmesi ile enerji ağlarındaki yük dengelerinin düzenlenmesi de başlı başına akıllı sistem uygulamalarını gerekli kılmaktadır.
• Çevrenin Korunması ve İyileştirilmesi
Çevrenin korunması da yenilenebilir enerji kaynaklarının yönetilmesinde olduğu gibi, yoğun bir veri alma ve veri işleme süreçlerini gerekli kılmaktadır. Atmosfere karbon gazı salınımdan, suları kirleten ajanların tespitine değin birçok değişkene ilişkin verilerin otomatik olarak elde edilmesi ve işlenmesi akıllı sistemler ile mümkün olabilmektedir.
• Meteoroloji ve Uzaktan Algılama
Meteoroloji verileri önemli oranda uzaktan algılama teknolojileri ile desteklenmektedir. Bununla birlikte atmosferde kurulu uydular vasıtası ile dünyamızın birçok yerinden meteorolojik verilerin alınması ve akıllı sistem yazılımları ile otomatik olarak alınmakta ve işlenebilmektedir.
• Biyoloji, Moleküler Biyoloji ve Genetik
Dünyamızda var olan organizmalara ilişkin gerçek biyolojik yapıların örneklenmesi sonucunda elde edilen modeller akıllı sistemler ile tanımlanmakta ve yeni biyolojik ve genetik modellerin kurgulanmasına önemli bir temel oluşturabilmektedir.
• Sağlık Uygulamaları
Uzaktan teşhis ve tedavi uygulamaları gelişmekte, kişilerin bütün sağlık bilgileri bir veri tabanı içinde tutulabilmektedir. Kişilerin metabolizmalarına uygun, özelleştirilmiş ilaç yapımı ve kişilere özel geliştirilmiş tedavi aparatları ve ilaç uygulama düzenekleri yapılabilmektedir.
• Malzeme Bilimi
Kompozit malzemeler ile özel amaçlı alaşım malzemelerin hazırlanması için gerekli olan benzetim (simülasyon) modelleri akıllı sistemler yardımı ile kolayca yapılabilmektedir. Bununla birlikte çok özel üretim yöntemi gerektiren hassas malzemelerin üretilmesindeki insan kusurlarının en aza indirilmesi ve uygun laboratuvar şartlarının oluşumu akıllı sistemler ile mümkün olabilmektedir.
• Yerküre ve Atmosfer Olaylarının Değerlendirilmesi
Yerküre ve atmosferik olaylar 24 saat kesintisiz olarak izlenebilmekte ve bunlardaki değişimlere ilişkin veriler akıllı sistemler ile yorumlanabilmekte, uyarı sınırları tanımlanabilmektedir.
• Güvenlik ve Ülke Savunması
Uzaktan algılama, görüntü işleme ve yorumlama teknikleri ile donatılmış akıllı sistem uygulamaları ile önceden haberdar olma senaryoları çerçevesinde ülke güvenlikleri ve savunması daha duyarlı hale gelmiş bulunmaktadır.
• Üretim ve Kalite Yönetimi
Akıllı sistem uygulamaları ile endüstriyel ve hizmet üretiminin her aşaması yönetilebilmektedir. Fabrikalarda kullanılan robotik uygulamalar ve süreçlerin her aşamada denetlenmesi ile kalitesizlik kavramları gittikçe ortadan kalkmaktadır.
• E-İş, e-Ticaret
Akıllı sistemler kullanımı ile fiziksel engellilik konusu ortadan kalkmakta, ev-işyeri kavramı gittikçe iç içe geçmeye başlamaktadır. İş yerine gelme zorunluluğu yerine “işte çevrim içi olma” uygulaması yaygınlaşmaktadır. Bununla birlikte yarı zamanlı hatta saatlik işlerde çalışma uygulamaları da iş hayatında kabul görmektedir. Farklı coğrafyalardan ve kültürden insanlar dil bilmeden, akıllı sistemlerin sağladığı dil çeviri işlemleri sayesinde çok dilli olmadan birlikte iş yapabilmektedir.
• Acil Durum Yönetimi
Akıllı sistem uygulamalarının sağladığı diğer bir kolaylık da farklı senaryolara göre kurgulanmış acil durum yönetimidir. Acil durum yönetiminin temeli, acil durumun niteliğinin bilinmesi ve bu acil durumun ortadan kaldırılacağı kaynakların belirlenmesi ve bu kaynakları süratle kullanabilme yeteneğinin kazanılmasıdır. Akıllı sistemler, olağan akış içinde yer alan bütün bilgi teknoloji uygulamalarının yedeklemesini yapabilmekte, acil durum olayında görev alacak kişilere otomatik erişim sağlayabilmekte, acil durum senaryosunda belirlendiği biçimde acil durum yönetimini, acil durum olay yerinden gelen bilgiler doğrultusunda aşama aşama değerlendirebilmektedir.
Türkiye’de Taşınabilir Akıllı Sistemler Uygulamaları ve Bilimsel Çalışmalar
Akıllı Telefon Uygulamaları
Türkiye’de akıllı sistemlerin yaygınlaşmasında en önemli iletişim ortamını, hücresel telefon ağı (şebekesi) uygulamaları sağlamaktadır. Bugün itibarı ile ülkemizde üç farklı hücresel telefon işletim operatörü bulunmaktadır. Ülkemizde yaklaşık 60 milyon hattan daha fazla kapasitede bir hücresel telefon ağı bulunmaktadır. Bu ağ büyük ölçüde üçüncü nesil (3G) haberleşme hızında hizmet sunabilmektedir. Bu çerçevede ülkemizde akıllı telefon uygulamaları 2010 yılından itibaren yaygınlaşmaya başlamıştır. Akıllı telefon uygulamaları içinde en yoğun olarak; hizmet sektöründeki süreçlerin izlenmesi ve bilgilenme, ulaşıma ilişkin rezervasyonlar ve bilet alma işlemleri ile bankacılık uygulamaları kullanılmaktadır.
Akıllı Ulaştırma Sistemleri
“Günümüzde akıllı ulaştırma sistemleri, bilgisayar, iletişim ve elektronik gibi gelişmiş teknolojiler üzerine kurulmuş, gerçek zamanlı ve güncel veri tabanlarını kullanan, ulaştırma konusundaki etkinliği, güvenliği ve hizmet kalitesini geliştirmek amacıyla daha çok işletme, kontrol ve yönetim problemlerinin çözümüne yönelik hizmet veren sistemlerin ortak adıdır.
Kavramın adında geçen akıllı terimi, bu sistemlerde var olan fonksiyonların, bellek, iletişim, bilgi analiz yeteneği ve adapte olabilme davranışının yanı sıra duyarlı bazı özelliklere sahip olmaları sebebiyle kullanılmaktadır.
Türkiye’de akıllı ulaşım sistemi uygulamaları denilince; otoyol yönetimi, olay yönetimi, acil durum yönetimi, arter yönetimi, elektronik geçiş ücreti toplama, elektronik yol ücreti ödeme, toplu taşıma yönetimi, demiryolu-karayolu kavşak yönetimi vb. uygulamaları sayılabilmektedir”
Türkiye’nin ileri teknoloji üretimi yapan kuruluşlarından olan ASELSAN’da sivil sistemler geliştirme hedefine doğrudan mühendislik katkısı sağlayan Trafik Sistemleri Müdürlüğü, akıllı ulaştırma sistemleri geliştirmek amacıyla kurulmuştur. Faaliyetleri kapsamında ücret toplama sistemleri ve erişim denetim sistemleri uygulamaları yer almaktadır. Trafik sistemleri alanında iş geliştirme, sistem mühendisliği, proje yönetimi, yazılım ve donanım geliştirme çalışmaları yürütülmektedir. Yoğun rekabet koşullarının geçerli olduğu sivil sektörde sistemlerin maliyet etkin, verimli ve çözüm odaklı olması hedeflenmektedir.
Ayrıca turnikeli ücret toplama yapılabilmektedir. Trafik Yönetim Sistemleri kapsamında ise denetim merkezi, yol denetim ve yol bilgilendirme sistemleri geliştirilmektedir. Bu sistemler trafik görüntü izleme sistemleri, trafik değişken işaretleri, olay izleme, yol ve hava durumu algılayıcıları, çağrı kayıt ve yönetim merkezleri gibi birimlerden oluşmaktadır.
1. Karayolu Akıllı Ulaşım Sistemleri Kongresi ( 26-28 Mayıs 2014 – İstanbul)
Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı ülkemiz için eylem planı hazırlığı içerisindedir. Buna paralel olarak Karayolları Genel Müdürlüğü de karayolu ağında AUS uygulamalarını yaygınlaştırmayı önüne hedef olarak koymuştur. Vizyonu “Karayolu ulaştırması alanında Türkiye´de ihtiyaç duyulacak her konuda ilgili paydaşları bir araya getirebilecek ve bilimsel gelişmeler ışığında çözüm aranmasını sağlayacak itici güç olmak” olan Yollar Türk Milli Komitesi (YTMK) kendi üzerine düşen katkıyı verebilmek için 26-28 Mayıs 2014 tarihleri arasında İstanbul’ da, Karayolları Genel Müdürlüğü ile birlikte “1. Karayolu Akıllı Ulaşım Sistemleri Kongre ve Sergisini (K-AUS 2014)” düzenlemeye karar vermiştir.
YTMK, düzenlenecek K-AUS 2014 Kongresi ile karayolu AUS konusunda ulusal ve uluslararası paydaşlar arasında bilgi akışına aracı olmayı hedeflemektedir. Bu kapsamda karayolu ulaştırması alanındaki AUS uygulamalarından edinilen tecrübelerin ve bilimsel araştırmaların bizzat uzmanlarınca anlatılması, işbirliği yapan ya da yapabilecek paydaşların bir araya getirilmesi amaçlanmaktadır.
TÜBİTAK bünyesinde yer alan Marmara Araştırma Merkezi bünyesinde de akıllı sistemler uygulamaları konusunda çalışmalar yapılmakla birlikte TÜBİTAK bu konuda Türkiye’de yapılacak çalışmalara da önemli destekler sağlamaktadır, bu çerçevede TÜBİTAK Yenilikçilik Destek Programları İçinde Akıllı Sistemler Çağrısı yapmış bulunmaktadır.
Çağrı başlığı “Mobil iletişim sistemleri için akıllı cihaz ve uygulamalarında güvenlik” olan bu desteğin verilmesindeki amaç; mobil cihazlarda kullanılan çeşitli kriptografik algoritma ve protokollerin mobil iletişim gereksinimlerine göre uyarlanması veya yeniden geliştirilmesinin sağlanmasıdır. Ülkemizdeki şirketler ve araştırmacılar mobil iletişim sistemlerindeki standartlaşma süreçlerine yeterli seviyede dâhil değildir. Bu çağrı kapsamında mevcut mobil işletim sistemlerinin güvenli hale getirilmesi veya güvenli mobil işletim sistemlerin yerli olarak geliştirilmesi amaçlanmaktadır.
Akıllı Taşınabilir Sistemlerin Yakın Gelecekteki Dönüşümü Nasıl Olabilir?
Yakın gelecekte akıllı sistemlerin günlük hayattaki dönüşümlerini, bu sistemlerin üç temel eksendeki gelişmesi üzerine kurgulamak mümkündür.
Birincisi; akıllı sistemlerin yapay sinir ağı modellerini kullanarak kendi yapay akıllarını oluşturabilecekleri, kendi mantıksal tasarım ve yazılım mimarilerini kurabilecekleri sürekli gelişebilen bir kütüphaneye sahip olabilecekleridir. İçinde bulunduğumuz yıllarda güncel olarak bu konuda birçok çalışma yürütülmektedir. Örneğin sinir ağları, yapay zekâ, robotik ve mekatronik uygulamaların birleştirildiği çok karmaşık sistem düzeneklerin tasarımları üzerine yoğun çalışmalar yürütülmektedir. “Kendinden uyarlamalı yazılım mimarisi tabanlı yaklaşım” olarak tanımlayabileceğimiz “The architecture-based approach to self-adaptive software” alanında çalışmalar bilim insanlarınca sürdürülmektedir.
İkincisi, ülkeler ve bilim insanları arasında akıllı sistemlerin kendi aralarında haberleşebilecekleri standartlar konusunda önemli uzlaşmalar yapılmaktadır. Böylece birçok akıllı sistem bir diğeri ile veri ve süreçleri uyumlu olarak paylaşabilmekte veya bir diğer sistemin akılı uzantısı olarak işlev görebilmektedir. Bunu şu örnekle açıklayabiliriz; Türkiye’de yaşayan bir mikro cerrahi uzmanı, ameliyat odasında bulunan robotik kolunu kullanarak kıtalar arası bir ülkede yatan bir hastayı akıllı sistemlerin uyumlanmasını kullanarak ameliyat edebilmektedir.
Üçüncü gelişme ekseni ise sürekli gelişen ve kullanıcı amaçlarına uygun hale dönüştürülen mega veri tabanlarının oluşmakta oluşudur.
Bütün bu gelişme eksenlerinden önemli birkaç tane başlığı aşağıdaki biçimde yorumlamak mümkündür.
• Haberleşmede Akıllı Sistem Dönüşümleri
Akıllı sistemlerin yer aldığı haberleşme ağı ile yerküre içinde ve atmosferde haberleşmenin yapılmadığı hiçbir mekân kalmayacaktır. Bununla birlikte nanoteknolojilerin kullanılacağı gömülü mikro haberleşme üniteleri sayesinde her türlü canlı organizmanın veya mekanik sistemin hareket, ses ve görüntü bilgilerine kesintisiz ulaşmak mümkün olabilecektir. Veri depolama sorunu bütünüyle ortadan kalkacağı için bireylerin, organizasyonların bütün bilgileri kayıt altına alınabilecektir.
• Günlük Hayat ve Çalışma Hayatında Akıllı Sistemler Dönüşümü
Ekonomide “bilgi” öncelikli değer olarak görülecek, para değişiminin yerini daha çok hizmet ve değer (mal ve bilgi) değişimi uygulaması alabilecektir. Tek kişilik sanal ticaret oluşumları ve bunların birleşmeleri ile sanal ticaret kümeleri, ağları yaygınlaşabilecektir. Bireylerin günlük ajandaları ve organizasyon kurguları akıllı sistemlerin yardımı ile oldukça hızlı ve doğru biçimde yapılabilecektir. Eğitim sistemleri içinde bilgiye erişim akıllı sistemler ile bütünüyle çözümlenebilecek, insanımsı robotların kullanılması ile sınıf eğitimleri ve uzaktan eğitimlerde yüz yüze eğitim görebilme işlemleri kolaylıkla çözümlenebilecektir. Robotik sistemlerin kullanılması ile kargo, taşıma işlemleri oldukça ucuz ve hızlı çözümlemeler ile yapılacaktır. Akıllı sistemlerin denetiminde olan gömülü çiplerin yer aldığı ev veya kişisel eşyaların ortaya çıkması ile hırsızlıklar bütünüyle önlenebilecektir.
• Sağlık Alanında Akıllı Sistem Dönüşümleri
Uzaktan teşhis ve tedavi yöntemleri oldukça güvenilir ve ucuz elde edilebilir hale gelecektir. Doktorlar uzaktan erişimle cerrahi girişimlerde bulunabilecektir. Akıllı ilaç sistemleri dönemleri başlayacak, moleküler biyolojideki gelişmeler sonucunda, gen tedavileri bütünüyle yapılabilecektir. Kişilerin doğumundan ölümüne kadar gördüğü tedaviler arşivlerde saklanabilecektir. Kişiye özel ilaç üretimi ve tedavi yöntemi oluşumları çok hızlı ve ucuz olarak sağlanabilecektir. Organ değişimi, doku üretimi ve benzeri uygulamalar kolaylıkla yapılabilecek, akıllı yapay uzuvlar ile doğal organizmanın uyumu sorunları giderilerek bedensel engelli olma durumu önemli ölçüde ortadan kaldırılmış olacaktır.
• Akıllı Binalar ve Kentlerde Akıllı Sistem Dönüşümleri
Kendi enerjisini üreten, su başta olmak üzere kendi tüketiminden geri dönüşüm kazanımlarını çok üst seviyelere çıkartabilen akıllı bina ve kentlerin dönüşümü sağlanabilecektir. Enerjinin ve suyun yönetimi akıllı sistemler sayesinde en verimli biçimde yapılabilecektir. Kent ulaşımının düzenlenmesi, kent sakinlerinin sorunlarının iletilmesi ve bunların çözümlenmesi akıllı sistemler ile tam zamanında ve koşulsuz olarak yerine getirilebilecektir.
• İnsansız Fabrikalar ve Robotik Uygulamalar
Çok hacimli ve tek tip üretim yapılan bant veya akışkan üretimlerin yerini özel tanımlı ve nitelikli üretimler alabilecektir. Akıllı sistemlerin ve bunların yönetiminde olan robotların kullanımıyla, üretimin her bir süreci otomatik olarak denetlenebilecek, kalitesiz üretim kavramı ortadan kalkacaktır. Kalite kavramının yerine büyük olasılıkla “uygunluk” veya “beklentileri karşılama” kavramları alacaktır.
• Yerküre ve Atmosferin İzlenmesi
Yeryüzünde jeolojik olaylardan başlayarak, denizlerde, karalarda ve atmosferde oluşabilen bütün hareketler uydular ve bunları yöneten, yorumlayan akıllı sistemler ile 24 saat kesintisiz izlenecek ve değerlendirilebilecektir. Küçük kapsamdaki alanlar için bile anlık meteoroloji haritaları alınabilecek, hava, deniz ve kara ulaşımındaki trafik kesintisiz olarak izlenebilecek ve yönetilebilecektir.
• Gerçek ve Sanal Dünya Birleşimini Sağlayan Akıllı Sistemler
Akıllı sistem uygulamaları içinde en karmaşık ve belki de insan aklını zorlayacak olan gerçek ve sanal dünya birleşimini sağlayan akıllı sistem uygulamaları olacaktır. Bu konuyu şu örnekler ile açıklayabiliriz. Bir oyun programı düşünün, bu oyunun senaryosu içinde belirli görevleri yerine getiren kişilikler bulunsun. Bu kişilikler önceden kurgulanan bir senaryo çerçevesinde görevlerini yapabilecekleri gibi, tamamıyla yapay zekâ algoritmaları ile önceden kestirilemeyen ve gelişen olaylara göre uyumlanabilen bir görev akışında da yer alabilecektir. Hatta bu örneği bir adım öne götürerek, bu kişiliğin gerçek dünyadaki bir kişi tarafından sürekli yönetildiğini, yani gerçek dünyadaki bir kişinin avatarı (sanal kişilik) olabileceğini de düşünürsek o zaman sanal kişiliklerin arkasında gerçek kişilerin olması işten bile değildir. Bununla birlikte, sanal hayat ile gerçek hayatın ikisinde farklı yaşayabilen çift veya çok kişilik davranışları da en çok akıllı sistemlerin kullanılmasının yaygınlaşacağı yakın gelecekte ortaya çıkabilecektir.
Bir başka örneği de şu şekilde vermemiz mümkündür; Varsayalım ki günümüzde yaşayan ünlü bir beyin cerrahı var ve biz bunun bütün ameliyatlarını bire bir akıllı sistemlere kayıt yapıyoruz, bütün el işlevlerini, görme açılarını ve işlem süreçlerini, ses, görüntü ve milimetrik hareketleri kaydediyoruz. Ardından her bir cerrahi girişime özgü bir uzman sistem veya yapay zeka sistemi algoritması geliştiriyoruz. Daha sonra da bu bilgileri ve işlevleri bir insanımsı robota öğretiyoruz. Bu hazırlıklarımız sonrasında bir gün ünlü cerrahımız öldüğünde, sadece bilgisi değil, el becerileri bile ondan sonra yaşamaya devam edebilecektir.
Bu sayının hazırlanmasında başvurulan kaynaklar:
(Erişim tarihi 10-20 Ekim 2013)
1. Akıllı Sistem Tasarımı; http://www.cs.bath.ac.uk/~jjb/web/dis.html
2. An architecture-based approach to self-adaptive software
http://ieeexplore.ieee.org/xpl/articleDetails.jsp?arnumber=769885
3. Intelligent Systems and their Applications, IEEE; http://ieeexplore.ieee.org/xpl/RecentIssue.jsp?punumber=5254
4. 1. Karayolu Akıllı Ulaşım Sistemleri Kongre ve Sergisi 26-28 Mayıs 2014-İstanbul; http://www.kaus2014.org/genelbilgiler.html
5. Akıllı Ulaşım Sistemleri Çalıştayı 2012, http://www.ubak.gov.tr/BLSM_WIYS/UBAK/tr/AUF/20130329_160743_204_1_64.pdf
6. Akıllı Ulaştırma Sistemleri, Aselsan, http://www.aselsan.com.tr/content.aspx?mid=375&oid=427
7. Akıllı Ulaştırma Sistemleri Ve Türkiye’deki Uygulamalar http://www.e-kutuphane.imo.org.tr/pdf/3213.pdf
8. http://www.bilgitoplumu.gov.tr/Documents/1/Diger/OZHANYILMAZ_TEZ_2012.pdf
