Blog / Sanayinin Verimlilik Temelli Yapısal Dönüşümü İçin Çalışıyoruz...
Sanayinin Verimlilik Temelli Yapısal Dönüşümü İçin Çalışıyoruz...
Anıl YILMAZ / Verimlilik Genel Müdürü Sanayinin Verimlilik Temelli Yapısal Dönüşümü İçin Çalışıyoruz...
Sayın Yılmaz, Verimlilik Genel Müdürlüğü’nün temel görevleri ve organizasyon yapısından kısaca bahseder misiniz?
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının bir ana hizmet birimi olarak yapılandırılan1 Genel Müdürlüğümüzün temel görevi; “Ekonominin verimlilik esaslarına uygun olarak gelişmesi amacıyla verimlilik politika ve stratejileri hazırlamak, sanayi işletmelerinin verimliliğini artırmak, geliştirmek ve temiz üretim projelerini desteklemek” olarak tanımlanmıştır. Genel Müdürlüğümüz, kuruluş Kanununun yanı sıra, Kalkınma Planı, Orta Vadeli Program ve Yıllık Programlar, Türkiye Sanayi Strateji Belgesi, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Stratejik Planı gibi temel strateji belgeleri çerçevesinde birçok faaliyet yürütmektedir. Verimlilik Genel Müdürlüğü (VGM) bu temel görevlerini; Verimlilik Politikaları ve Araştırma, Danışmanlık ve Eğitim, Verimlilik İzleme ve Değerlendirme ile Program Uygulama ve Destekler Daire Başkanlıkları eliyle yürütmektedir.
Verimlilik Genel Müdürlüğünün verimlilik alanında politika oluşturma rolü nedir ve bu konuda hangi çalışmalar sürdürülmektedir?
Genel Müdürlüğümüz, ülkemizde tüm makro değişkenlerin verimlilik odaklı yaklaşımlarla yönlendirilmesini sağlamak, kalıcı ve sürdürülebilir verimlilik politika ve stratejilerini belirlemek, eylem planlarının hazırlanmasında yönlendirici olmak, uygulamaları izlemek ve sonuçları değerlendirmek; değerlendirmeler sonucu gerekli tedbirlerin alınmasına ve yasal düzenlemelerin yapılmasına yönelik çalışmalarla görevlidir. Bu görev doğrultusunda, 2014-2017 dönemi için “Verimlilik Stratejisi ve Eylem Planı” (VSEP) taslak belgesi oluşturulmuş ve ilgili kurumların görüşüne sunulmuştur. Görüşlerin taslak belgeye yansıtılması çalışmaları sürdürülmekte olup, yıl sonuna kadar gerekli onay süreçleri tamamlanarak VSEP’in planlandığı şekilde yürürlüğe girmesi hedeflenmektedir. 2014 yılından başlayarak, VSEP kapsamındaki faaliyetler Bakanlığımız başta olmak üzere, eylemlerden sorumlu tüm Bakanlıklar ve kurumlarca sürdürülecek olup, gerçekleşmeler Genel Müdürlüğümüz tarafından izlenecektir.
Kabul edersiniz ki doğru politikalar üretmek ancak sağlam bir araştırma, veri ve analiz altyapısı ile mümkündür. Bu nedenle en önem verdiğimiz faaliyetlerimizden birisi de verimlilik araştırmalarıdır.
VGM tarafından ne tür araştırmalar yürütülmektedir?
Ülke, bölge, sektör ve işletme düzeyinde verimlilik ve temiz üretim konularında verimlilik politikalarının oluşturulmasına katkı sağlayacak şekilde inceleme, araştırma ve analizler yapmaktayız.
Genel Müdürlüğümüzde, sanayi başta olmak üzere sektörlerin verimlilik sorunları, gelişme eğilimleri ve rekabet edebilirlik düzeylerinin izlendiği ve değerlendirildiği sektörel araştırmalar yürütülmekte bunun yanı sıra işletme veya kurum düzeyinde verimlilik sorunlarının incelenmesi ve sorunların giderilmesine yönelik çözümlerin geliştirilmesi de inceleme konusu yapılmaktadır. Bu faaliyetler yürütülürken mümkün olan en yoğun şekilde katılımcılığa, işletmelerimizin ve ilgili tarafların görüşlerinin alınmasına özen göstermekteyiz. VGM’nin araştırma faaliyetlerinin ağırlıklı bir kısmını da, makroekonomik göstergelerin izlenmesi, bu göstergelerdeki değişimlerin verimlilik üzerindeki etkilerinin ortaya konarak üretim ve istihdam artırıcı politika önerilerinin geliştirilmesi oluşturmaktadır.
Verimlilik Stratejisi ve Eylem Planı’nın 2014 yılında yürürlüğe girmesi ile sanayinin verimlilik temelli yapısal dönüşümüne katkı sağlayacak bir araştırma gündeminin oluşturulması ve sürdürülmesi hedeflenmektedir.
Yapılan çalışmalar kamuoyuyla hangi araçlarla paylaşılmaktadır?
Genel Müdürlüğümüz sanayi başta olmak üzere pek çok sektörde verimlilik düzeyinin tespiti ve artırılmasına yönelik yürüttüğü çalışmalarını; süreli ve süresiz yayınları aracılığı ile paylaşmakta, ilgili kesimlerin verimlilik konusundaki bilgi ve bilinç düzeyini artırmanın yanı sıra konuya ilişkin literatüre de katkı sağlamaktadır. Kimi araştırma sonuçları kitap olarak basılarak dağıtımı geçekleştirilmektedir. Bunun dışındaki araştırma raporlarımızı da internet sitemizden2 ilgililerin bilgisine sunuyoruz. Bakanlığımız süreli yayınları olan Anahtar Dergisi3 ve Verimlilik Dergisi Genel Müdürlüğümüz tarafından yayımlanmaktadır. Bunlardan Anahtar Dergisi aylık olarak belirlenmiş temalar çerçevesinde ve tema ile ilişkili Bakanlık Birimlerinin katkısı ile hazırlanmaktadır. Verimlilik Dergisi ise sanayiden tarıma, eğitimden sağlığa ve çevreye, bilişimden spora kadar hemen her konunun verimlilik boyutunu içeriğine taşımaktadır. Dergi, bu özelliğiyle geniş bir okuyucu kitlesine sahiptir. Verimlilik Dergisi 2004 yılından beri “Hakemli Dergi” statüsündedir. Üç aylık periyotlarla yılda dört sayı olarak yayımlanan Verimlilik Dergisi ULAKBİM Sosyal Bilimler Veri Tabanında yer almaktadır.
Bir yandan yürütülen çalışmalarımızın aktarımını sağlamak bir yandan da verimlilik konusuyla ilgili kesimleri bir araya getirmenin bir aracı olarak çeşitli toplantı, çalıştay, konferans, panel gibi etkinlikler düzenlenmektedir. Bunlardan biri de Ankara Bilkent Kongre Merkezinde Aralık ayının 10’unda başlayacak ve üç gün sürecek olan IV. Ulusal Verimlilik Kongresi’dir4. Üç gün boyunca verimlilikle ilişkili konularda çağrılı konuşmacılar özel oturumları ve hakemli bildiri oturumlarında 80’in üzerinde bildirinin sunulacağı kongreye, konuya ilgi duyan tüm katılımcıları bekliyoruz.
VGM tarafından yürütülen danışmanlık ve eğitim faaliyetleri konusunda bilgi verir misiniz?
Bu alanda daha önceki yıllarda MPM tarafından sunulmakta olan danışmanlık ve eğitim hizmetleri tecrübesine sahibiz. Bakanlık merkez teşkilatı içinde yeniden yapılandıktan sonra ise ülkemizde bu alandaki -yani başta sanayi sektörleri olmak üzere işletmelerimizin danışmanlık ve eğitim ihtiyacının karşılanması alanında- hizmetlerin daha yaygın bir şekilde sunulacağı, sektörlerin ve işletmelerin ihtiyaçlarını ve aynı zamanda da 2023 hedeflerimizi gözetecek daha sistematik ve program bazlı bir yaklaşımla yeni bir tasarım yapıyoruz. Bunu yaparken Bakanlık olarak yaklaşımız bu alanda hizmet sunan özel sektörün önünü açacak ve eğitim-danışmanlık sektörünü geliştirecek düzenleme ve tedbirlere öncelik vermek. Bu amaçla sektör ve meslek örgütleri, Mesleki Yeterlilik Kurumu, KOSGEB ve diğer paydaşlarla birlikte hareket etmekteyiz. Kısa bir süre önce yürürlüğe giren Yönetim Danışmanlığı ve KOBİ Danışmanlığı meslek standartları bu alandaki önemli gelişmelerdir. Danışmanlık ve eğitim sektörlerinin geliştirilmesi amacıyla tarafları bir araya toplamaya ve bir yol haritası oluşturmaya yönelik faaliyetler yürütmekteyiz.
İşletmelerin rekabet gücünün artırılması için iş ortamının ve özellikle KOBİ’lerin verimliliğini artırmaya yönelik eğitim ve danışmanlık faaliyetlerini içeren programların tasarımının yapılması, Organize Sanayi Bölgeleri (OSB) ve Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (TGB) yönetim yapısı içinde, verimlilik çalışmalarının sürdürülebilirliğini sağlamak üzere, kurumsal yapı ve kapasite oluşturulması amacına yönelik olarak, “İşletmelerin Verimliliğini Artırma Programının Geliştirilmesi” adlı bir proje başlatıyoruz. 2014-2016 dönemini kapsayacak olan proje 2014 Yılı Yatırım Programına alınmıştır.
Genel Müdürlüğümüz tarafından çeşitli hedef gruplara yönelik olarak sunulan ve öncelikle verimlilik yönetimi (ölçüm, sorun teşhisi, çözüm/iyileştirme teknikleri) konularına odaklanan çeşitli eğitim programları mevcuttur. Ayrıca 2014 yılı itibarıyla Temiz Üretim/Eko-Verimlilik Temel Eğitimi, Temiz Üretim Olanak Değerlendirmesi, İşletme Düzeyinde Eko-verimlilik Göstergeleri ve Ölçümü, Malzeme Akışı Maliyet Analizi, Karbon Ayak İzi Hesabı Uygulamalı Eğitimi, Temiz Üretim ve Enerji Verimliliği, ISO 14001 Çevre Yönetim Sistemi eğitim modüllerinin sunulması planlanmıştır.
Teknik danışmanlık ve eğitim faaliyetlerinin yanında bilinçlendirme faaliyetleri de yürütmekteyiz. 2014 yılı “Verimlilik Haftası”nın, Haziran ayının ikinci haftasında kutlanması planlanmaktadır. Verimlilik Haftasında Türkiye çapında Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüklerimiz, Organize Sanayi Bölgeleri ve Ticaret ve Sanayi Odaları ile birlikte konferans, seminer, çalıştay gibi etkinlikler düzenlenecek olup hazırlık çalışmaları sürdürülmektedir.
Bakanlığımız, sanayinin rekabet gücünün artırılmasına ve sürdürülebilir bir altyapıya kavuşturulmasına destek olacak verimlilik artırıcı çalışmaları da teşvik etmektedir. Bu kapsamda, KOBİ’lerin ve büyük ölçekli işletmelerin verimlilik artışlarını desteklemek ve bu alanda projeler geliştirmesini teşvik etmek amacıyla “Verimlilik Proje Ödülleri” sistemi tasarlanmıştır.
Genel Müdürlüğün, temiz üretim konusunda yürüttüğü çalışmalara değinir misiniz?
Bakanlığımızın yeniden yapılandırılması ile tanımlanan görevleri ve Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi’nde de öncelik verilen sanayide temiz üretim sürecine geçişin desteklenmesi politikaları kapsamında çeşitli faaliyetler5 yürütmekteyiz. Bu çerçevede öncelikle kurumsal yapılanmanın oluşturulması ve kapasite geliştirilmesi amacıyla TÜBİTAK MAM Çevre Enstitüsü, “Çevre ve Temiz Üretim Enstitüsü” olarak yeniden yapılandırılmış6 ve sanayide temiz üretimin uygulanması amacıyla Ulusal Temiz Üretim Merkezi işlevini üstlenmesi sağlanmıştır. Enstitünün, temiz üretim (eko-verimlilik) uygulamalarının ülke çapında yaygınlaştırılarak Türk sanayisinin sürdürülebilir büyümesine ve uluslararası rekabet gücünün artırılmasına katkı sağlayacak projelerin uygulanması bakımından kilit rol üstlenmesini öngörmekteyiz.
2014-2017 dönemini kapsayan “Ulusal Eko-Verimlilik Programı” hazırlıkları Genel Müdürlüğümüzce 2012 yılında başlatılmıştır. Söz konusu programın, VSEP çerçevesinde uygulamaya geçirilmesi öngörülmektedir. Eko-Verimlilik Programının genel amacı, “Türk sanayisinin sürdürülebilir büyümesine ve uluslararası rekabet gücünün artırılmasına katkı sağlayacak temiz üretim/eko-verimlilik uygulamalarının yaygınlaştırılması”dır. Program kapsamında kısa vadede, temiz üretim/eko-verimlilik konusunda ülkemizdeki bilinç düzeyini, paydaşlar arası uyumu ve işbirliğini, insan kaynağını ve kapasitesini geliştirecek faaliyetler yürütülmesi planlanmaktadır. Programın kısa-orta vadede paydaşların bu alandaki projelerine teknik ve finansal destek sağlama ve daha uzun vadede ise bu alanla bağlantılı diğer ulusal politikalara yön vermesi öngörülmektedir.
Bunların yanı sıra; “Sanayide Kaynak Verimliliği Potansiyelinin Belirlenmesi” adlı projemiz 2013 Yılı Yatırım Programına alınmıştır. 2013-2015 döneminde yürütülmesi planlanan projenin temel amacı, Türkiye sanayisinde; hammadde, enerji ve suyun etkin ve sürdürülebilir kullanımı ile elde edilebilecek potansiyel ekonomik ve çevresel faydaları; sektörler, bölgeler düzeyinde analiz edecek bir metodoloji geliştirmek ve bu potansiyeli niceliksel olarak ortaya koymaktır.
Verimlilikle ilgili uluslararası alanda ne tür çalışmalar yapıyorsunuz?
Genel Müdürlüğümüz, çeşitli uluslararası kuruluş ve birliklerle ilişkilerini aktif olarak sürdürmektedir. Bu uluslararası yapılardan biri Avrupa Ulusal Verimlilik Merkezleri Birliği (EANPC)’dir. Genel Müdürlüğümüz EANPC Başkan Yardımcılığına üst üste iki dönemdir seçilmekte ve ülkemiz adına bu görevi yürütmektedir. Bir diğer kuruluş olan Dünya Verimlilik Bilimi Konfederasyonunda (WCPS) ülkemizi ve Bakanlığımızı temsilen yine Genel Müdürlüğümüz yer almakta olup, 2013 yılından itibaren de Yönetim Kurulu Üyesi olarak görev yapmaktayız. Genel Müdürlüğümüz ayrıca, Birleşmiş Milletler Sınaî Kalkınma Teşkilatı (UNIDO) ile Birleşmiş Milletler Çevre Programı (UNEP) tarafından birlikte yönetilen Kaynak Verimli Temiz Üretim Küresel Ağı´na (Network on Resource Efficient and Cleaner Production - RECPnet) 2013 Mayıs ayından itibaren gözlemci üyedir. VGM ayrıca, Asya Verimlilik Teşkilatı’nın (AVT) yıllık Yönetim Kurulu toplantılarına ülkemizi temsilen gözlemci üye olarak katılmakta, verimlilik ve temiz üretim faaliyetleri kapsamında yürütülen çalışmaların ve eğitim programları ile çalıştayların takibini yapmaktadır. Ayrıca, Japon Uluslararası İnsan Kaynakları ve Sanayi Kalkınma Kuruluşu (HIDA) işbirliğiyle sanayi işletmelerine yönelik çeşitli eğitim programları düzenlenmektedir. OECD’nin Bilim, Teknoloji ve Sanayi Direktörlüğü altında faaliyet gösteren verimlilik ile ilgili komitelere de katılım sağlanmaktadır. Uluslararası alanda yürüttüğümüz bu düzenli faaliyetlerin yanında bir de proje bazında yürüttüğümüz işbirlikleri var.
Yürüttüğünüz bu projeler hakkında da bilgi verir misiniz?
Genel Müdürlüğümüz tarafından verimlilik alanındaki uluslararası tecrübelerden faydalanmak amacıyla çeşitli projeler yürütülmektedir. Bunlar ağırlıklı olarak deneyim paylaşımı, uzmanlık kapasitesinin geliştirilmesi ve kurumsal yapılanmaya destek niteliğinde olan projeler. Güney Kore Bilgi Değişimi Programı (KSP), 2013 yılında tamamlanan “Türkiye için Sınaî Rekabet Gücü Politikaları: Verimlilik ve Temiz Üretim Alanında Kore Deneyimlerinin Paylaşılması” projesi bunlardan biridir. Projenin konusu “ulusal verimlilik stratejisinin oluşturulması” ile “eko-verimlilik/temiz üretim merkezinin kurulması” konusunda tecrübe ve deneyim aktarımı sağlanmasıdır.
Tamamlanan diğer bir projemiz de HESAPRO-Health and Safety at Work in Relation with Productivity (İş Sağlığı Güvenliği ve Verimlilik) adlı Leonardo da Vinci (LdV) ortaklık projesidir (2011-2013). Koordinatörlüğümüzde beş Avrupa ülkesi ile birlikte gerçekleştirilen projenin genel amacı, işçi, işveren ve tüm ilgili tarafların iş sağlığı ve güvenliğinin verimlilikle ilişkisi hakkındaki bilgi ve bilinç düzeylerinin artırılmasına katkı sağlamaktır.
“AB İşletme ve Sanayi Politikası ile Çevre Müktesebatı Alanında Verimlilik Genel Müdürlüğünün Kurumsal Kapasitesinin Güçlendirilmesi” projesi Genel Müdürlüğümüz tarafından tamamlanan başka bir projedir. AB Entegrasyon Sürecinin Desteklenmesi Faaliyetleri (SEI) kaynağı ile gerçekleştirilen projede eğitimlerle uzmanlık kapasitemizin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda, “Türkiye için Çevresel Verimlilik ve Kaynak Verimliliği Göstergelerinin Geliştirilmesi”, “Temiz Üretim/Eko Verimlilik Araçları ve Teknikleri”; “Kısmi ve Toplam Faktör Verimliliği Hesaplaması” ve “Yaşam Döngüsü Değerlendirme Metodolojisi ve Uygulamaları” konularında eğitimler düzenlenmiştir.
Ülkemizde verimlilikle ilgili veriler veya istatistikler nelerdir?
Genel Müdürlüğümüzce, İstatistik Konseyi tarafından belirlenen Resmi İstatistik Programı dahilinde üç aylık ve yıllık ulusal verimlilik istatistikleri hesaplanmakta ve yayımlanmaktadır. İşgücü verimliliği hakkında makro düzeyde ve imalat sanayi alt sektörleri ayrıntısında istatistiki verileri oluşturmaktayız. Bu veriler düzenli bir şekilde internet ortamında7 ve basılı yayınlarla kamuoyuyla paylaşılmaktadır. Uluslararası düzeyde karşılaştırma yapılabilme özelliğine sahip verimlilik istatistikleri ile sektörlerdeki verimlilik değişmeleri güncel olarak kamuoyunun bilgi ve değerlendirmesine sunulmaktadır. Söz konusu istatistiklerin hesaplanmasında kullanılan ham veriler, EFİS Rev.2’ye8 göre sınıflandırılmış olup Türkiye İstatistik Kurumundan temin edilmektedir. Sanayi sektörü ve alt kollarında genel ekonomik değerlendirmelerin yanı sıra, katma değere ve üretim değerine göre çeşitli verimlilik istatistikleri hesaplanmaktadır. Hesaplanan ulusal verimlilik istatistikleri; üç aylık olarak çalışan kişi ve çalışılan saat başına üretim endeksleri ve değişimleri, yıllık olarak çalışan kişi başına katma değer, çalışılan saat başına katma değer ve birim emek maliyeti’dir.
Yıllık ve Üç Aylık Verimlilik İstatistiklerinin haricinde yayınlamayı planladığınız başka istatistikler/göstergeler var mı?
Ülke düzeyinde hesaplanan istatistiklerin yanı sıra, ülke ekonomisini bölgesel ve sektörel alt kırılımlarda değerlendirebilmek amacıyla bölgesel verimlilik istatistikleri hazırlık çalışmalarımız devam etmektedir. Bir diğer çalışmamız olan makro düzeyli çevresel verimlilik göstergeleriyle ilgili ulusal ve uluslararası literatür incelenmiş, ilgili kurum ve kuruluşlarla görüşmeler gerçekleştirilmiş, veri ihtiyacı belirlenmiş, taslak göstergeler seti oluşturulmuştur. Bunların yanında, istatistikleri bir arada izleyip değerlendirebilmek amacıyla bütünleşik bir takip ve değerlendirme sistemi oluşturulması için de hazırlık çalışmaları devam etmektedir.
Yayınlanan son istatistiklere göre; ülkemiz imalat sanayinin verimlilik durumu hakkında neler söylemek istersiniz?
1 Ekim 2013 tarihinde yayımladığımız 2013 yılı ikinci çeyreğine ait işgücü verimliliği istatistiklerine göre; çalışan kişi başına üretim endeks değerinin 2012 yılının aynı dönemine göre %0,08; bir önceki döneme göre ise %8,29 artmıştır. Ülkemiz imalat sanayinin gerek son dört dönemdeki gerekse ortalama yıllık verimlilik artışının Almanya, İngiltere, İsveç gibi ekonomilerle kıyaslandığında daha iyi durumda olduğu görülmektedir. Avrupa ülkeleri arasında sadece nispeten sanayi üretimleri düşük olan ve aralarında eski doğu bloku ülkelerinin bulunduğu ülkelerin verimlilik büyümelerinin görece yüksek olduğu dikkat çekmektedir. Daha uzun dönemli baktığımızda ülkemizin verimlilik artışları gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelere kıyasla yüksek olmakla birlikte seviye olarak OECD ülkeleri ile karşılaştırıldığında toplam büyüme içinde verimlilik artışlarının payı halen yeterli seviyede değildir. Bu yüzden 2023 hedeflerine ulaşmak ve orta gelir tuzağını atlamak için verimlilik artışına dayalı büyümeyi sağlamak durumundayız. Genel Müdürlük olarak bizim de tüm çalışmalarımız bu yönde devam etmektedir.
