Blog / Ülkemizde son 10 yıl içinde temiz üretim alanında gerçekleştirilen çalışmaların sayısı büyük artış g
Ülkemizde son 10 yıl içinde temiz üretim alanında gerçekleştirilen çalışmaların sayısı büyük artış göstermiştir
Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Uygulama ve Araştırma Merkezi (BU-SDCPC) paydaşları ile yakın bir işbirliği içerisinde, interdisipliner bilgi ve deneyimlerini yenilikçi teknoloji transferleri ile bağdaştırarak toplum için sürdürülebilir kalkınma sağlamayı hedeflemektedir.
Doç. Dr. Nilgün KIRAN CILIZ / Boğaziçi Üniversitesi Çevre Bilimleri Enstitüsü Öğretim Üyesi Ülkemizde son 10 yıl içinde temiz üretim alanında gerçekleştirilen çalışmaların sayısı büyük artış göstermiştir
Sayın Cılız, öncelikle ülkemizdeki temiz üretim konusunda yürütülen çalışmalar hakkındaki değerlendirmelerinizi öğrenebilir miyiz?
Ülkemizde son 10 yıl içinde temiz üretim alanında gerçekleştirilen çalışmaların sayısı büyük artış göstermiştir. Yapılan çalışmaların çoğu hammadde, su ve kimyasal kullanımının azaltımı, enerji tasarrufu, emisyon ve katı atık azaltımı ve atık su hacminin azaltımına yöneliktir. Temiz üretim faaliyetlerinin uygulandığı başlıca sektörler; çimento, kağıt, tekstil, kimyasal, gıda, deri ve otomotiv sektörleridir. Dünya Bankası (WB) Temiz Teknoloji Fonu (CTF) üzerinden Türkiye’de yenilenebilir enerji konulu birçok önemli projeyi finanse etmektedir. Krediler Türkiye Sınai Kalkınma Bankası (TSKB) ve Türkiye Kalkınma Bankası (TKB) tarafından, yenilenebilir enerji üretim tesislerinin kurulması ve enerji tasarrufu çalışmalarını desteklemek amacıyla özel yatırımcılara verilmektedir. Türkiye’de güç iletim sistemlerinin güvenirliğini ve kapasitesini artırmak ve yenilenebilir enerjinin sisteme entegrasyonunu sağlamak amacıyla 30 Ağustos 2010 – 31 Aralık 2015 tarihleri arasında yürütülecek olan “Güneydoğu Avrupa Enerji Topluluğu Uyarlanabilir Programı APL6” projesine toplam 240 milyon ABD Doları ayrılmıştır. Kredi, Türkiye Elektrik İletim A.Ş. tarafından alınmıştır.
Türkiye 9. Kalkınma Planı (2007-2013) çerçevesinde düşük karbon hedeflerinin karşılanmasını desteklemek amacıyla geliştirilen Temiz Teknoloji Fonu (CTF) Yartırım Planı, Türkiye Hükümeti ile Dünya Bankası (WB), Uluslararası Finans Kurumu (IFC) ve Avrupa İmar ve Kalkınma Bankası arasında imzalanarak yürürlüğe girmiştir. Yenilenebilir enerji, enerji verimliliği ve SmartGrid teknolojisi ile iyileşitirimiş elektrik dağıtım ağının oluşturulmasının ana hedef olarak belirlendiği projede iki aşamada sağlanacak toplam yatırım 2.1 milyar ABD Doları’dır.
Türkiye Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB) ile ABD Ticaret ve Kalkınma Ajansı (USTDA) arasında imzalanan Türkiye Temiz Enerji Otaklığı kapsamında Argonne Ulusal Laboratuvarı Türkiye’de karbon emisyonlarının azaltımı ve yenilenebilir enerji teknolojilerinin geliştirilmesi konusunda önemli rol alacaktır.
Devlet kurum ve kuruluşlarının çeşitli desteklerle gerçekleştirmekte olduğu çalışmaların yanı sıra firmalar da kendi kaynakları ile temiz üretim uygulamalarını gerçekleştirmektedirler. Konu kapsamında kısa örnekler aşağıda özetlenmiştir. Türkiye’nin önde gelen çimento fabrikalarından birinde temiz üretim kapsamında atık ısı geri kazanım projesi gerçekleştirilmiştir. Projede mevcut en iyi teknolojilerin uygulanması sonucunda yıllık 105 milyon kWh değerinde enerji tasarrufu ve 60.000 ton CO2 emisyon azaltımı elde edilmiş, aynı zamanda istihdama katkıda bulunulmuştur.
Böylece, yatırım maliyeti yüksek olmasına rağmen kısa sürede geri kazanım elde edilmiştir. Son yıllarda uygulanan buna benzer diğer temiz üretim projelerine örnek olarak “alternatif yakıt üretimi projesi kapsamında arıtım çamurundan enerji geri kazanım”ı ve “atık ısıdan elektrik üretim” çalışmaları gösterilebilir. Seçilmiş tekstil fabrikasında “ECO T-shirt” projesi kapsamında kullanılan temiz üretim uygulamaları % 40 su tasarrufu sağlamıştır. Yine, Türkiye’nin ana gıda şirketlerinden birinin süt fabrikasının pastorizasyon ünitesinde yapılan modifikasyonlar ve çok aşamalı ultra filtrasyon tekniği ile laktoz ve protein geri kazanımı hem çevresel hem de ekonomik bakımdan önemli avantajlar sağlamıştır.
Türkiye’de temiz üretim uygulamalarının yaygınlaştırılması, çeşitli fabrika ve üretim tesislerinde gerçekleştirilen teknik uygulamalarla sınırlı kalmayıp, aynı zamanda gerekli yasal düzenlemelerin gerçekleştirilmesi ve Avrupa Birliği EKÖK Yönergesi ve sektörlere özel Mevcut En İyi Teknikler kapsamında tekstil sektörüne yönelik tebliğ tamamlanmış ve Çevre ve Şehircilik Bakanlığı web sayfasında yayınlanmıştır. B
oğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi’nden ve Merkezin yürüttüğü çalışmalardan kısaca bahseder misiniz?
Boğaziçi Üniversitesi Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Uygulama ve Araştırma Merkezi (BU-SDCPC) paydaşları ile yakın bir işbirliği içerisinde, interdisipliner bilgi ve deneyimlerini yenilikçi teknoloji transferleri ile bağdaştırarak toplum için sürdürülebilir kalkınma sağlamayı hedeflemektedir. BU-SDCPC sürdürülebilir kalkınmayı tüm boyutları ile hızlandırmaya yönelik işbirlikleri ve en iyi uygulama örneklerinin gerçekleştirilmesini kapsayan yenilikçi eğitim ve uygulamalı araştırmalar geliştirmeye yönelik çalışmalar yürütecektir. Misyon BU-SPSCPC, sürdürülebilir ürün zinciri için yenilikçi temiz teknolojilere yönelik tutarlı ve entegre bilgiler geliştirirken, aynı zamanda sürdürülebilir yaşam stillerini geliştirmek üzere ulusal ve uluslararası organizasyonlar ile işbirliği oluşturmayı hedefleyen bir araştırma-uygulama ve eğitim platformu geliştirecektir.
Vizyon BU-SDCPC’ın vizyonu, küresel boyutta sürdürülebilir üretim ve tüketim modelleri ve mevcut uluslararası standartlar ile uyumlu politikaların geliştirilmesini kapsamaktadır. BUSDCPC, sürdürülebilirliğin temel değer olarak görüldüğü organizasyon yapısı içinde, sürdürülebilirlik konsept ve uygulamalarını tüm paydaşları içinde yaygınlaştırmaya yönelik çalışmalar gerçekleştirecektir.
Amaç BU-SDCPC’ın amaçları;
• Üretim ve servis endüstrilerinde ekoverimlilik çalışmalarını kapsayan; üretim verimini artırma, kaynak ve kimyasal kullanımını azaltma, çevreye olan riskleri ve atık üretimini azaltmaya yönelik teknoloji desteği sağlamak,
• Sosyo-ekonomik indikatörleri de kullanarak, sürdürülebilir üretim ve tüketim konularını geliştirmek için politika ve yönetmelikler açısından karar vericiler ile ilgili endüstri ve iş dünyasındaki uzmanlar ile akademik ve araştırma enstitüleri arasında bilgi aktarımı ve işbirliği sağlayacak ağlar kurmak,
• Araştırma metotları ve uluslararası standartlara dayalı çevresel ve ekonomik boyutta küresel olarak tanınmış ürün akreditasyon uygulamalarını gerçekleştirmek,
• Devam eden bilgi yaygınlaştırma programlarına sürdürülebilir teknik ve yönetimsel yol haritalarını da entegre ederek, üniversite kampüsü ve toplum/ bölge hayatında sürdürülebilir yaşam stillerini desteklemek, • Çevresel karar alma araç ve metodolojileri kullanarak entegre kaynak korunumu , eko-ürün ile ilgili bölgesel boyutta plan, program ve stratejiler geliştirmek ve uygulamak ve,
• Türkiye’de yeşil girişimciliği desteklemektir. Merkez’in Aktiviteleri; BU-SDCPC çeşitli boyutlarda ve seçilmiş endüstriler için temiz üretim, yine seçilmiş ürün ve servisler için yaşam boyu değerlendirmesi, yaşam boyu çevresel maliyet analizi, tarımsal artıkların yenilenebilir enerji kaynakları yönetimi kapsamında çeşitli boyutlarda projeler, eğitimler gerçekleştirilmektedir. Bu çerçevede gerçekleştirilen ve gerçekleştirilmekte olan projeler:
• Vizyon 2050 -TÜSİAD
• Biyokütlenin Enerji ve Kara Taşımacılığında Kullanımının Temiz Enerji Üretimi açısından İstanbul ili için Stratejik Planlanması
• Zirai Atık ve Artıklardan, Atık Azaltımı Amacı ile Üretilen Biyoetanol Yakıtı İçin, Yaşam Döngüsü Etki Değerlendirmesi’ne Çevresel Yaşam Döngüsü Maliyeti Analizi’ nin Entegre Edilmesi
• Unilever’ in Seçilen Çamaşır Deterjanları için Yaşam Döngüsü Değerlendirmesi
• Tarımsal Atıklardan Biyoetanol Üretimi ve Karbon Analizi
• Tarımsal Atıklardan Atık Azaltımı Amacı ile Biyoyakıt Eldesi ve Karbon Bütçesi Değerlendirmesi
• Sürdürülebilir ve Yeşil Kampüs Projesi
• Boğaziçi Üniversitesi’nde seçilmiş binalar için Karbon Ayakizi çalışmalarının gerçekleştirilmesi Yine birçok ortak kuruluş (T.C. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, RAC/CP Barselona, Wuppertal, TÜSİAD, İtalya Cevre, Arazi ve Deniz Bakanlığı, REC, BUYEM) ile aşağıdaki eğitimler gerçekleştirilmiştir.
• Sürdürülebilirlik İşbirliği, İşbirliği Kültürünü Sürdürülebilirlik Deneyimleri ile Değiştirme Sertifika Programı
• Sürdürülebilirlik Raporlaması Eğitimi
• Türkiye’de Sürdürülebilirlik Raporlama Uygulamasının Yaygınlaştırılması
• Kurumsal Sürdürülebilirlik Sertifika Programı
• “Environmental Management for Sustainable Universities, Prof. Donald Huisingh, Lund University, International Institute for Industrial Environmental Economics
• Düşük Karbonlu Gelecek için Eko Bina Çözümleri
• Kurumsal Sürdürülebilirlik Sertifika Programı
• Boğaziçi Üniversitesi Lisans öğrencilerine yönelik hazırlanan “Green Entrepreneurship” Sertifika Programı BU-SDCPC’ın aktif olarak işbirliği, ulusal odak noktalığı ve jüri üyeliği yaptığı birçok etkinlik ve/veya kuruluş mevcuttur. Bunlardan bazıları; PREPARE, TÜSİAD Çevre Komisyonu, İş Dünyası Çevre Ödülleri Ulusal Jüri Üyeliği’dir. Merkez aynı zamanda Boğaziçi Üniversitesi Çevre Kulübü’nün Danışmanı ve Üniversite Çevre Komitesinin Başkanlığı’nı yürütmektedir. 2012 yılı çerçevesinde;
• Boğaziçi Üniversitesi Lisans öğrencilerine yönelik hazırlanan “Green Entrepreneurship (Yeşil Girişimcilik)” Sertifika Programı 14-17 Şubat 2012 tarihlerinde, Mediterranean Action Plan - CP/RAC, UNEP/Wuppetal Institute for SPC ile BU-SDCPC işbirliğinde düzenlenmiştir.
• 20 - 22 Haziran 2012’de Brezilya’da gerçekleşecek Rio+20 Sürdürülebilir Kalkınma Birleşmiş Milletler Konferansı’na (The United Nations Conference on Sustainable Development - UNCSD) hazırlık çalışmaları katılımı için Üniversitemiz Rektörlük tarafından Merkez Müdürü Doç. Dr. Nilgün Cılız ve Araştırma Görevlisi Başak Büyükbay Daylan görevlendirilmiştir.
• BÜ-Sürdürülebilir Kalkınma ve Temiz Üretim Merkezi (BU-SDCPC), 7. Environmental Management for Sustainable Universities (EMSU) ve 16. European Roundtable on Sustainable Production and Consumption (ERSCP) 2013 Konferans organizatörlüğünü gerçekleştirecektir, Haziran 2013.
• 16 Mayıs 2012 tarihinde, BU-SDCPC, UNIDO ve İtalya ortaklığında “Transfer of Environmentally Sound Technology in the South Mediterranean Region (MED TEST)” konulu workshop düzenlenecektir.
• BU-Greenfest organizasyonu kapsamında Çevre Kulübü’ ne danışmanlık yapılması kararı alınmıştır. Önümüzdeki süreçte ülkemizde temiz üretim/eko verimliliğin yaygınlaştırılması konusunda görüş ve önerileriniz nelerdir? Ülkemizde temiz üretim uygulamalarının ivmelenerek artması için üretim sektöründe sektörel uzmanların yetiştirilmesi gerekmektedir. Çevre kirliliğinin önlenmesi konusunda uzmanlaşmış kişilerin sektörel uzmanlarla birlikte çalışması gerekmektedir. Ayrıca bölgesel bazda uzman gurupların yetiştirilmesi gerekmektedir. Ülkemizde temiz üretim ancak bu şekilde ulusal boyutta yaygınlaşabilir. Devletimizin bu konuda işbirliği yapabileceği Temiz Üretim Merkezi oluşturması önerilebilir. Bu konuda 1997 yılında çok önemli bir çalışma yapılmıştır. O günden beri bu konuda bir sonuca varılamamıştır. Kesinlikle Akademi disiplinlerarası bir ekibe sahip olmalı ve sektör işbirliği halinde olmalıdır ki devlet kurumlarına uygulanabilir Ar-Ge çalışmaları önerebilsin.
