Blog / Dünyada, Türkiye´de ve Eskişehir Bilecik Kütahya Bölgesinde Kümelenme
Dünyada, Türkiye´de ve Eskişehir Bilecik Kütahya Bölgesinde Kümelenme
Dünyada, Türkiye´de ve Eskişehir Bilecik Kütahya Bölgesinde Kümelenme
Kümelenme olgusu; küreselleşme ve rekabet edilebilirlik sürecinin hız kazanması ile birlikte tüm dünyada devlet politikası haline gelmiş, geliştirilen küme yönetişim modelleri, çeşitli güncel teşvik mekanizmaları, yönlendirici kurumlar ve içerisinde yoğun olarak barındırdığı üniversite-sanayi işbirlikleri ile yapısal bir boyut kazanmıştır.
Kümelenme ve rekabet gücü arasındaki ilişkinin yapısını 1990’lı yıllarda kurup geliştiren Michael Porter’ın tanımına göre kümelenme; “Aynı sektörde faaliyet gösteren, aralarında işbirliği ve aynı zamanda rekabet olan işletmelerin, onlara mal/hizmet sunan tedarikçilerin, ilgili kurumsal yapıların (üniversiteler, meslek kuruluşları, iş koluyla ilgili standartları belirleyen ve kontrol eden kurumlar, gibi) aynı coğrafi bölgede yoğunlaşmaları 1 ”dır. Ulusal ve uluslararası yayınlarda görüldüğü üzere kümeler içerisinde yer alan firmalar stratejilerini global ölçekte geliştirmiş, işbirliği kültürü edinmiş, verimlilik ve yenilikçilik gibi firmaların yaşam döngüsünde kritik öneme sahip süreçlere entegre olabilmiş dolayısıyla küresel değer zincirinde yerlerini sağlamlaştırmışlardır.
2007 yılında Dış Ticaret Müsteşarlığı’nın (Ekonomi Bakanlığı) girişimleri ile başlatılan ve Avrupa Birliği (AB) tarafından fonlanan “Kümelenme Politikasının Geliştirilmesi Projesi” sonucu belirlenen 10 rekabetçi sektör ve bu sektörlerin yer aldığı pilot bölgeden birisi olan Eskişehir Bilecik Kütahya Seramik Kümesi Yol Haritası oluşturulmuş ve sonrasında Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından “2012-2015 Türkiye Seramik Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı” yayımlanmıştır. Eskişehir Bilecik Kütahya Seramik İş Kümesi; çevre dostu, enerji açısından verimli ve yenilikçi özellikleriyle dünyanın önde gelen müşteri odaklı seramik iş kümesi olma vizyonu; araştırma ve 1 [Michael Porter ‘Kümeler ve Rekabetin Ekonomisi’, Harvard Business Review, Kasım/Aralık 1998] inovasyon, enerji verimliliği, kilit lojistik uygulamaları ve yeni teknolojilerin kullanılmasıyla iş kümesinin rekabet gücünün geliştirilmesi stratejisi ile bölgesel rekabet edilebilirliği artırmayı ve bölgesel bir seramik markası olmayı hedeflemektedir.
Kümenin yol haritasının belirlenmesinin ardından, gerçek bir küme olabilmek adına öncelikle “Kurumsal Kimlik” yaratılmış, kümelenmenin temel işlevi olan işbirliği alanında “Ortak Satın Alma, Ortak Lojistik Çalışmaları, Ortak Teknoloji ve Ürün Geliştirme Tesisi” faaliyetlerinin yasal zemine oturtulması ve Rekabet Hukukuna uygun bir biçimde yerine getirilebilmesi için profesyonel hukuk danışmanlığı hizmeti alınmış, üyelere bilinçlendirme eğitimleri verilmiştir. “Kümenin Bilinirliği”nin devlet nezdinde artması, yasal kimliği ve faaliyet alanları kısıtlamalarının aşılması amacı ile Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, Ekonomi Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı ve Ulaştırma Bakanlığı dahil olmak üzere birçok görüşme sürdürülmüş, “Üniversite-Sanayi İşbirliği”nde örnek teşkil edecek bir noktaya gelinmiş; Anadolu Üniversitesi kümenin resmi üyesi olmuş, üniversite öğrencilerine firmaların Ar-Ge projelerinde staj imkânı sağlayan “Proje Tabanlı Staj İşbirliği Programı” protokolü imzalanmış ve Anadolu Üniversitesi Seramik Araştırma Merkezi’nin destekleri ile işbirlikleri sürekli hale gelmiştir. Kümenin finansmanı açısından Ekonomi Bakanlığı “Uluslararası Rekabetin Geliştirilmesi” 2010/8 Tebliği kapsamında hazırlanan “Uluslararası Pazarlarda Tanınırlık” Projesi 460 bin Dolar’lık bir destek almaya hak kazanmıştır.
Bu proje kapsamında yer alan uzman personel desteği de sağlanarak küme kurumsallaşma yönünde önemli bir aşama kaydetmiştir. Kümelenme Önündeki Mevcut Engeller ve Başarı Önerileri Verimlilik açısından Ar-Ge ve inovasyon çalışmalarının küresel rekabet için zorunlu olduğu ve Ar-Ge kapasitesi olmayan ya da yetersiz olan KOBİ’lerin kümeler bünyesinde, bu imkâna erişerek birçok alanda yapılacak işbirliklerinden fayda sağlayabilecekleri çeşitli farkındalık çalışmaları ile anlatılmalıdır. Bölgesel kalkınmanın ve bölgesel anlamdaki farklılıkları azaltmanın anahtarı konumunda olan kümelenme olgusu doğru bir kavram ve model üzerine oturtularak, bu model üzerinden oluşturulan sistemler ile kümelenme süreçleri hızlandırılmalı, mevcut kümelere serbest hareket kabiliyeti kazandırılmalıdır.
Kümelerin yasal statüleri ve sahip olmaları gereken tüzel kişilik çeşidi belirlenmelidir. Kümelenme, Türk Ticaret Kanunu’nda yer bulmalı, kâr amacı gütmeyen şirket yapılarına benzer imkânlar sağlanmalıdır. Bölgesel kümelerle en yakın çalışma paydaşları olan kalkınma ajanslarının kamu ve özel sektör arasında bir arayüz konumunda çalışması, destek mekanizmalarının aktif çalıştırılması ve yabancı yatırımların bölgelere çekilmesinde daha fazla katkı sağlamalı, KOBİ tanımı dışında kalan büyük firmalara; yarattıkları bölgesel değer zincirleri göz önüne alındığında, mali destek programlarından faydalanma imkanı tanınması gerekmektedir. Ajansların, kümelenme çalışmalarını, kümelerin katma değerleri ve bölgelerdeki mevcut, planlı ve potansiyel yetenekler göz önünde bulundurularak yürütmesi gerekmektedir.
Devletin mevcut desteklerinden faydalanmak için uluslararası faaliyetlere en az 10 firmanın katılım zorunluluğu ve mevzuat gereği “Turquality” teşvik sistemine dahil olan küme üyelerinin belirli destek başlıklarından esnek biçimde yararlanamaması konusundaki engeller kaldırılmalı ve desteklerin uygulanabilirliği artırılmalıdır.
