Blog / Türkiye?deki Organize Sanayi Bölgesi Uygulamaları ve Mevcut Durum
Türkiye’deki Organize Sanayi Bölgesi Uygulamaları ve Mevcut Durum
Yaşar ÖZTÜRK Sanayi Bölgeleri Genel Müdür V. Türkiye’deki Organize Sanayi Bölgesi Uygulamaları ve Mevcut Durum
TARİHÇE
Türkiye’de sanayileşme çabaları Cumhuriyet’le birlikte yoğunluk
kazanarak ekonomik kalkınmanın ve yeni kazanılan siyasi bağımsızlığın temeli olarak görülmüştür. Sanayileşme, Cumhuriyet’in ilk yıllarında özel kesimin girişimlerine bırakılmış ancak gerek mali gücünün yetersizliği, gerekse deneyim yoksunluğu nedeniyle özel
kesim bu görevi beklenen şekilde yerine getirememiştir. 1931 yılında
uygulamaya konulan
“I. Beş Yıllık Sanayi Planı” çerçevesinde sanayi altyapısının oluşturulması çalışmalarına başlanmıştır.
I. Sanayi Planı döneminde bütünüyle kamu girişimciliği ön planda tutulmuş Sümerbank, Etibank, Denizcilik Bankası gibi kuruluşlar faaliyete geçmiştir.
1960’lı yılların başından itibaren yerel ve merkezi yönetimlerle sanayi çevrelerinde OSB’ler konuşulur ve tartışılır olmuştur. Türkiye’de kurumsal anlamda planlama çalışmalarına, 1961 Anayasası’ndan sonra Devlet Planlama Teşkilatı’nın kurulmasıyla başlanmıştır. Süreçte, beş yıllık ve yıllık planlar yapılmıştır. OSB’lerin ele alınması
ve yaygınlaştırılması hususları kalkınma planlarının başlangıcından itibaren temel politikalardan biri olmuştur.
Belirlenen hedefler doğrultusunda ülkemiz sanayisinin geliştirilmesi amacıyla OSB uygulamalarına ilk olarak 1962 yılında Bursa’da bir OSB kurulmasıyla başlanmıştır. Türkiye’ de OSB uygulamaları herhangi bir yasal mevzuatı olmadan 1982 yılına kadar devam etmiştir. Söz konusu mevzuat boşluğunun giderilmesi amacıyla 31 Ocak 1982 tarihli ve 17591 sayılı Resmi Gazete’de “Sanayi ve Ticaret Bakanlığı Fonlar Yönetmeliği” yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
OSB’lerin kurulması, o tarihlerde beş yıllık kalkınma planlarındaki hedefler doğrultusunda Bakanlar Kurulu Kararları ile gerçekleştirilmiştir.
Ülkemizde “Sanayinin belirli bir plan dâhilinde yerleştirilmesi ve geliştirilmesi amacıyla; gerekli idari, sosyal ve teknik altyapı alanları ile küçük imalat ve tamirat, ticaret, eğitim ve sağlık alanları, teknoloji
geliştirme bölgeleri ile donatılıp planlı bir şekilde ve belirli sistemler dâhilinde sanayi için tahsis edilmesiyle oluşturulan mal ve hizmet üretim alanları” şeklinde tanımlanan OSB’lerin kurulması,
denetlenmesi ve kredilendirilmesi görevleri, Bilim, Sanayi ve Teknoloji
Bakanlığı’nın yetki ve sorumluluğundadır. Bu görev, 08/06/2011 tarihli ve 27958 mükerrer sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 635 sayılı “Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri
Hakkında Kanun Hükmünde Kararname” ile görev ve sorumluluk alanlarına dâhil edilen “Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğü” tarafından Bakanlığımız adına yürütülmektedir.
YASAL MEVZUAT
OSB’lerin hızla çoğalması, ülkenin ekonomik yelpazesinde öneminin giderek artması ve OSB’lerin tüzel kişilikten yoksun olması sebebiyle pek çok hukuki sorunların meydana gelmesi yeni bir yasal düzenlemeyi zorunlu hale getirmiştir. Bu kapsamda; 4562 sayılı “Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu”12/04/2000 tarihinde TBMM’de kabul edilmiş ve 15/04/2000 tarihli ve 24021 sayılı, “Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği” ise 01/04/2002 tarihli
ve 24713 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
OSB’lerin yer seçimi usül ve esaslarının belirlendiği “Organize Sanayi Bölgeleri Yer Seçimi Yönetmeliği” ise ilk olarak 28/06/1997
tarihli ve 23033 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış, ancak bu
tarihten sonra yürürlüğe giren OSB Kanununa bağlı olarak yeniden
düzenlenerek 21/05/2001 tarihli ve 24408 sayılı Resmi Gazete’de
yayımlanmıştır. Ancak zaman içinde oluşan bazı sorunlar nedeniyle bu yönetmelik de ihtiyaca cevap verememeye başlamıştır. Bu ihtiyaç
neticesinde oluşturulan yeni “OSB Yer Seçimi Yönetmeliği”, 7/01/2008 tarihli ve 26759 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak
yürürlüğe girmiştir. Halen yürürlükte olan bu yönetmelikle, yer seçimine esas kurum ve kuruluş görüşlerine zaman kısıtlaması getirilmek suretiyle OSB yerinin kesinleştirilme işleminin yıllarca
sürüncemede bırakılmaması sağlanmış, ayrıca Yer Seçimi Komisyonu’na üye gönderecek kurum sayısı azaltılarak bürokratik işlemler kısaltılmıştır.OSB’lerde yer alan parsellerin tahsisine
ilişkin usul ve esasları belirleyen “OSB’lerde Yer Alan Parsellerin Gerçek veya Tüzel Kişilere Tamamen veya Kısmen Bedelsiz Tahsisine Dair Yönetmelik” ise 26/8/2011 tarihli ve 28037 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
OSB’LERİN SANAYİCİLERE SAĞLADIĞI FAYDALAR
OSB’lerin bünyesindeki sanayicilere sağladığı faydalar; ortak altyapı ve sosyal tesislerden faydalanılması, ortak enerji, su, doğalgaz, haberleşme, ulaşım, arıtma tesisi gibi altyapı hizmetlerinin,
verilen düşük faizli, uzun vadeli krediler vasıtasıyla tamamlanması ile
girdi maliyetlerinin daha ucuza temin edilebilmesi, OSB müdürlüklerinin sanayiciye verdiği izin, ruhsat vb. hizmetlerin “tek durak ofis” yapısına uygun olması, sağlanan teşvik ve muafiyetlerden
yararlanılması şeklinde özetlenebilir.
MEVCUT DURUM
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından 50 yıldır yürütülen OSB uygulamaları, ekonomik gelişmeye destek vermek üzere, bir ilimiz dışında tüm illerimizde bulunmaktadır. Bugün itibari ile toplam 27 bin 542 hektar büyüklüğünde, 147 adet organize sanayi bölgesi projesinin altyapı inşaatı tamamlanarak sanayicilerimizin hizmetine sunulmuştur.
BİLGİ ve TECRÜBE PAYLAŞIMI
Ülkemizdeki OSB uygulamaları bir model olarak ortaya konulabilecek unsurları barındırmakta olup, bu modelin bazı ülkeler tarafından izlendiği ve örnek alındığı görülmekte, birçok ülkeden, kendi
ülkelerinde yapacakları OSB’ler hakkında teknik danışmanlık talebi
gelmektedir.“Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığının Teşkilat ve
Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname”nin 9-(1) (ç) maddesinde “..sanayi bölge ve sitelerinin yurtiçi ve yurtdışında
tanıtımına ve yatırımcı teminine yönelik çalışmalar yapmak, uygulamalarla ilgili olarak diğer ülkelere rehberlik yapmak” şeklinde
bir görev tanımlanmakta olup bu görev, “Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğü ”ne verilmiştir. Bu görev ve sorumluluk kapsamında Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğü, 50 yıllık OSB proje ve uygulama tecrübesi ile edindiği bilgi ve birikimini, talep eden ülkelerle paylaşmakta olup bu ülkeler tarafından kurulması düşünülen OSB’lerle ilgili olarak rehberlik hizmetini Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı adına gerçekleştirmektedir
