Blog / Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik-yeni 15.06.2013
Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik-yeni 15.06.2013
15 Haziran 2013 CUMARTESİ Resmî Gazete Sayı : 28678
YÖNETMELİK
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından
BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYET
RİSKLERİNİN ÖNLENMESİHAKKINDA YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – 1 Bu Yönetmeliğin amacı, çalışanların işyerindeki biyolojik
etkenlere maruziyetinden kaynaklanan veya kaynaklanabilecek sağlık ve güvenlik
risklerinin önlenmesi ve bu risklerden korunmasına dair asgari hükümleri düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – 1 Bu Yönetmelik;
a 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren
işyerlerinde; çalışanların yaptıkları işlerden dolayı biyolojik etkenlere maruz kaldıkları veya
maruz kalabilecekleri işleri,
b Biyolojik etkenle doğrudan çalışılmayan veya biyolojik etkenin
kullanılmadığı ancak, çalışanların biyolojik etkene maruziyetine neden olabilecek Ek–
I’de yer alan işleri,
kapsar.
2 Maruz kalınan ve/veya kalınabilecek etken, çalışanlar için tanımlanabilir sağlık riski
oluşturmayan grup 1 biyolojik etkenler sınıfında ise Ek–VI’nın birinci paragrafında belirtilen
hususlara uyulmak kaydı ile 9 uncu, 15 inci ve 18 inci maddeler uygulanmaz.
Dayanak
MADDE 3 – 1 Bu Yönetmelik;
a 6331 sayılı Kanunun 30 uncu maddesi ile 9/1/1985 tarihli ve 3146 sayılı Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 12 nci maddesine
dayanılarak,
b Avrupa Birliğinin 18/9/2000 tarihli ve 2000/54/EC sayılı Konsey Direktifine paralel
olarak
hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – 1 Bu Yönetmelikte geçen: a Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
b Biyolojik etkenler: Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden
olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dâhil mikroorganizmaları, hücre kültürlerini
ve insan endoparazitlerini,
c Hücre kültürü: Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in–vitro olarak
geliştirilmesini,
ç Mikroorganizma: Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan
hücresel veya hücresel yapıda olmayan mikrobiyolojik varlığı,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Risk Düzeyi ve Risklerin Belirlenmesi
Risk düzeyi
MADDE 5 – 1 4 üncü maddenin birinci fıkrasının b bendinde tanımlanan biyolojik
etkenler, enfeksiyon risk düzeyine göre aşağıdaki 4 risk grubunda sınıflandırılır:
a Grup 1 biyolojik etkenler: İnsanda hastalığa yol açma ihtimali bulunmayan biyolojik
etkenler.
b Grup 2 biyolojik etkenler: İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar
verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma veya tedavi
imkânı bulunan biyolojik etkenler.
c Grup 3 biyolojik etkenler: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi
tehlike oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilen ancak genellikle etkili korunma veya
tedavi imkânı olan biyolojik etkenler.
ç Grup 4 biyolojik etkenler: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi
tehlike oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan ancak etkili korunma ve tedavi yöntemi
bulunmayan biyolojik etkenler.
Risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi
MADDE 6 – 1 Biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan herhangi
bir çalışmada, çalışanın sağlık ve güvenliğine yönelik herhangi bir riski değerlendirmek ve
alınması gereken önlemleri belirlemek için, çalışanın maruziyetinin türü, düzeyi ve süresi
belirlenir.
2 Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyetin söz konusu olduğu
işlerde risk değerlendirmesi, zararlı biyolojik etkenlerin tümünün oluşturduğu tehlike dikkate
alınarak yapılır.
3 Risk değerlendirmesi, çalışanın biyolojik
etkenlere maruziyet koşullarını etkileyebilecek herhangi bir değişiklik olduğunda yenilenir.
4 Birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen risk değerlendirmesinde, 29/12/2012
tarihli ve 28512 sayılıResmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliğinde yer alan hükümler ile aşağıda sayılan hususlar dikkate
alınarak risk değerlendirmesi yapılır:
a İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik etkenlerin sınıflandırılması.
b Yetkili makamların, çalışanların sağlığını korumak için biyolojik etkenlerin denetim
altına alınmasıhakkındakiönerileri.
c Çalışanların yaptıkları işler sonucunda ortaya çıkabilecek hastalıklarla ilgili bilgiler.
ç Çalışanların yaptıkları işler sonucunda ortaya çıkabilecek alerjik veya toksik etkiler.
d Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak çalışanların yakalandığı hastalıklar ile ilgili
bilgiler.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İşverenlerin Yükümlülükleri
İkâme
MADDE 7 – 1 İşveren, yapılan işin özelliğine göre zararlı biyolojik etkenleri
kullanmaktan kaçınır ve mevcut bilgiler ışığında, biyolojik etkenleri kullanım şartlarında
durumuna uygun olarak çalışanların sağlığı için tehlikeli olmayan veya daha az tehlikeli
olanlar ile ikame eder.
Risklerin azaltılması
MADDE 8 – 1 İşveren, işyerinde biyolojik etkenlere maruziyet riskinin azaltılması için
aşağıdaki önlemleri alır:
a Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda, çalışanların sağlık ve güvenliği için risk
olduğu ortaya çıkarsa,çalışanların maruziyetini önler.
b Bunun teknik olarak mümkün olmadığı hallerde, yapılan iş ve risk değerlendirmesi
dikkate alınarak, sağlık ve güvenlik yönünden yeterli
korumayı sağlayacak şekilde, çalışanların maruziyet düzeyinin en aza indirilmesi
içinözellikle aşağıdaki önlemleri alır:
1 Maruz kalan veya kalabilecek çalışan sayısı, mümkün olan en az sayıda tutulur.
2 Çalışma prosesleri ve teknik kontrol önlemleri, biyolojik etkenlerin ortama
yayılmasını önleyecek veya ortamda en az düzeyde bulunmasını sağlayacak şekilde
düzenlenir.
3 Öncelikle toplu koruma önlemleri alınır veya maruziyetin başka
yollarla önlenemediği durumlarda kişisel korunma yöntemleri uygulanır.
4 Hijyen önlemleri, biyolojik etkenlerin çalışma yerlerinden kazara dışarıya
taşınması veya sızmasınınönlenmesi veya azaltılmasını sağlamaya uygun olur.
5 Ek–II’de verilen biyolojik risk işareti ile birlikte 23/12/2003 tarihli ve 25325
sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğinde yer alan
ilgili diğer uyarı işaretleri de kullanılır. 6 Biyolojik etkenleri içeren kazaların önlenmesine yönelik plan hazırlanır.
7 Gerektiğinde, kullanılan biyolojik etkenlerin muhafaza edildikleri ortam dışında
bulunup bulunmadığının belirlenmesi için 6331 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin birinci
fıkrasının ç bendine göre yürürlüğe konulan Yönetmeliğe uygun ölçümler yapılır.
8 Atıkların, gerektiğinde uygun işlemlerden geçirildikten sonra çalışanlar tarafından
güvenli bir biçimde toplanması, depolanması ve işyerinden uzaklaştırılması, güvenli ve özel
kapların kullanılması da dâhil uygun yöntemlerle yapılır.
9 Biyolojik etkenlerin işyeri içinde güvenli bir şekilde kullanılması ve taşınması için
gerekli düzenlemeler yapılır.
Bakanlığın bilgilendirilmesi
MADDE 9 – 1 Risk değerlendirmesi sonuçları, çalışanların sağlığı ve güvenliği
yönünden risk bulunduğunu ortaya koyuyorsa, Bakanlıkça istenmesi halinde, işveren
aşağıdaki konularda gerekli bilgileri çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne verir:
a Risk değerlendirmesinin sonuçları.
b Çalışanların biyolojik etkenlere maruz kaldığı veya kalma ihtimali bulunan işler.
c Maruz kalan çalışan sayısı.
ç İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmeti sunan iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve
diğer sağlık personelinin adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki yeterliliği.
d Çalışma şekli ve yöntemleri de dâhil olmak üzere alınan koruyucu ve önleyici
tedbirler.
e Çalışanların, grup 3 veya grup 4’te biyolojik etkenlere ait fiziksel korumalarının
ortadan kalkması sonucu oluşacak maruziyetten korunması için yapılan acil eylem planı.
2 İşveren, biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve insanda ciddi enfeksiyona veya
hastalığa sebep olabilecek herhangi bir kaza veya olayı derhal Bakanlığa ve Sağlık
Bakanlığına bildirir.
3 İşletmenin faaliyeti sona erdiğinde, 13 üncü maddesine göre düzenlenen biyolojik
etkene maruz kalançalışanların listesi ile 16 ncı maddeye göre tutulan tüm tıbbi
kayıtlar çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne verilir.
Hijyen ve kişisel korunma
MADDE 10 – 1 İşverenler, çalışanların biyolojik etkenlerle çalışmaya bağlı sağlık
veya güvenlik riskleriyle karşılaştıkları bütün işlerde, aşağıdaki önlemleri alırlar:
a Çalışanların, biyolojik etkenlerin bulaşma riskinin olduğu çalışma alanlarında yiyip
içmeleri engellenir.
b Çalışanlara uygun koruyucu giysi veya diğer uygun özel giysi sağlanır.
c Çalışanlara, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli
temizlik malzemeleri bulunan yıkanma ve tuvalet imkanları sağlanır. ç Gerekli koruyucu donanım ve ekipman, belirlenmiş bir yerde uygun olarak muhafaza
edilir. Her kullanımdan sonra ve mümkünse kullanımdan önce kontrol edilip temizlenir.
Koruyucu donanım ve ekipman, kullanımından önce bozuksa tamir edilir veya değiştirilir.
d İnsan ve hayvan kaynaklı numunelerin alınması, işlem yapılması ve incelenmesi
yöntemleri belirlenir.
2 Birinci fıkrada belirtilen koruyucu giysiler de dahil, biyolojik etkenlerle
kirlenmiş olabilecek iş giysileri ve koruyucu ekipman, çalışma alanından
ayrılmadan önce çıkarılır ve diğer giysilerden ayrı bir yerde muhafaza edilir.İşverence,
kirlenmiş bu giysilerin ve koruyucu ekipmanın dekontaminasyonu ve temizliği sağlanır,
gerektiğinde imha edilir.
3 Birinci ve ikinci fıkralara göre alınan önlemlerin maliyeti çalışanlara yansıtılmaz.
Çalışanların eğitimi ve bilgilendirilmesi
MADDE 11 – 1 İşveren, işyerinde çalışanların ve/veya çalışan temsilcilerinin uygun
ve yeterli eğitim almalarını sağlar ve özellikle aşağıda belirtilen konularda gerekli bilgi ve
talimatları verir:
a Olası sağlık riskleri.
b Maruziyeti önlemek için alınacak önlemler.
c Hijyen gerekleri.
ç Koruyucu donanım ve giysilerin kullanımı ve giyilmesi.
d Herhangi bir olay anında ve/veya olayların önlenmesinde çalışanlarca
yapılması gereken adımlar.
2 Eğitim, biyolojik etkenlerle teması içeren çalışmalara başlanmadan önce verilir.
Değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir. Gerektiğinde periyodik olarak
tekrarlanır.
Özel durumlarda çalışanın bilgilendirilmesi
MADDE 12 – 1 İşveren; biyolojik etkenlerle çalışma sırasında oluşan ciddi bir kaza
veya olay durumunda veya grup 4 biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda, işyerinde asgari
takip edilecek prosedürleri içeren yazılıtalimatları sağlar ve mümkün olduğu yerlerde
uyarıları görünür şekilde asar.
2 Çalışanlar, biyolojik etkenlerin kullanımı sırasında meydana gelen herhangi bir
kaza veya olayı, işyerinde görevli iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi veya işveren veya
işveren vekiline derhal bildirir.
3 İşverenler, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasından doğan ve insanda ciddi
enfeksiyona ve/veya hastalığa neden olabilecek kaza veya olayı, çalışanlara
ve/veya çalışan temsilcilerine derhal bildirir. İşverenler, kazanın sebeplerini ve durumu
düzeltmek için alınan önlemleri de en kısa zamanda çalışanlara ve/veya çalışan
temsilcilerine bildirir. 4 Her çalışan, 13 üncü maddede belirtilen ve kişisel olarak kendisini ilgilendiren
bilgilere ulaşma hakkına sahiptir.
5 Çalışanların ve/veya çalışan temsilcilerinin, çalıştıkları konu ile ilgili ortak bilgilere
ulaşabilmeleri sağlanır.
6 İşverenler, 9 uncu maddenin birinci fıkrasında belirtilen bilgileri istemeleri
halinde çalışanlara ve/veya çalışan temsilcilerine verir.
Biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların listesi
MADDE 13 – 1 İşverenler, grup 3 ve/veya grup 4 biyolojik etkenlere maruz
kalan çalışanların listesini, yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene maruz
kaldıklarını ve maruziyetler, kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları, uygun bir şekilde tutar.
2 Bu liste ve kayıtlar, maruziyet sona erdikten sonra en az onbeş yıl saklanır; ancak
aşağıda belirtilen enfeksiyonlara neden olabilecek biyolojik etkenlere maruziyet söz konusu
olduğunda, bu liste, bilinen son maruziyettensonra en az kırk yıl boyunca saklanır:
a Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyet.
b Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis
edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet.
c Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep
olan biyolojik etkenlere maruziyet.
ç Tedaviye rağmen uzun süreler boyunca tekrarlayan hastalıklarla sonuçlanan
biyolojik etkenlere maruziyet.
d Uzun süreli ciddi hasar bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik
etkenlere maruziyet.
3 İşyerinde görevli işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı veya bu konuyla ilgili diğer
sorumlu kişilerin birinci fıkrada belirtilen listeye ulaşabilmeleri sağlanır.
Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımının sağlanması
MADDE 14 – 1 İşveren, bu Yönetmelikte belirtilen konularda 6331 sayılı Kanunun 18
inci maddesine uygun olarak, çalışanların ve/veya temsilcilerinin görüşlerini alır ve
katılımlarını sağlar.
Bakanlığa bildirim
MADDE 15 – 1 İşverenler, aşağıdaki biyolojik etkenlerin ilk kez kullanımında çalışma
ve iş kurumu il müdürlüğüne ön bildirimde bulunur:
a Grup 2 biyolojik etkenler.
b Grup 3 biyolojik etkenler.
c Grup 4 biyolojik etkenler. 2 Bu bildirim işin başlamasından en az otuz gün önce yapılır. Üçüncü fıkrasında
belirtilen hususlar saklı kalmak kaydı ile işveren, grup 4’te yer alan her bir biyolojik etkeni
veya geçici olarak kendisinin yaptığı sınıflandırmaya göre grup 3’te yer alan yeni bir biyolojik
etkeni ilk defa kullandığında da ön bildirimde bulunur.
3 Grup 4 biyolojik etkenlerle ilgili tanı hizmeti veren laboratuvarlar için, hizmetin
içeriği hakkında başlangıçta bildirimde bulunulur.
4 İşyerinde bildirimi geçersiz kılan, proses ve/veya işlemlerde sağlık veya
güvenliği önemli ölçüde etkileyecek büyük değişiklikler olduğunda, bildirim yeniden yapılır.
5 Birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarda sözü edilen bildirim;
a İşyerinin unvan ve adresini,
b İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmeti sunan iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve
diğer sağlık personelinin adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki yeterliliğini,
c Risk değerlendirmesinin sonucunu,
ç Biyolojik etken türlerini,
d Öngörülen korunma ve önleme tedbirlerini,
içerir.
Sağlık gözetimi
MADDE 16 – 1 Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda
işveren çalışanların, çalışmalara başlamadan önce ve işin devamı süresince düzenli
aralıklarla sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar.
2 Yapılan risk değerlendirmesi, özel koruma önlemleri
alınması gereken çalışanları tanımlar.
3 Maruz kaldıkları veya kalmış olabilecekleri biyolojik etkene karşı henüz
bağışıklığı olmayan çalışanlar için gerektiğinde, Sağlık Bakanlığının işyerinin bulunduğu
ildeki yetkili birimleri ile işbirliği içinde uygun aşılar yapılır.İşverenler, aşı bulundurduklarında
Ek-VII’de belirtilen hususları dikkate alır.
4 Bir çalışanın, maruziyete bağlı olduğundan kuşkulanılan bir enfeksiyona ve/veya
hastalığa yakalandığısaptandığında, işyeri hekimi, benzer biçimde maruz
kalmış diğer çalışanların da aynı şekilde sağlık gözetimine tabi tutulmasını sağlar. Bu
durumda maruziyet riski yeniden değerlendirilir.
5 Sağlık gözetiminin yapıldığı bu durumlarda, kişisel tıbbi kayıtlar, maruziyetin son
bulmasından sonra en az onbeş yıl süre ile saklanır. 13 üncü maddenin ikinci fıkrasında
belirtilen özel durumlarda kişisel tıbbi kayıtlar bilinen son maruziyetten itibaren kırk yıl süre
ile saklanır.
6 İşyeri hekimi her bir çalışan için alınması gerekli koruyucu ve önleyici tedbirler ile
ilgili olarak önerilerde bulunur. 7 Maruziyetin sona ermesinden sonra yapılacak herhangi bir sağlık gözetimi ile ilgili
olarak çalışanlara gerekli bilgi ve tavsiyeler verilir.
8 Çalışanlar, kendileriyle ilgili sağlık gözetimi sonuçları hakkında bilgi edinebilir ve
ilgili çalışanlar veya işveren, sağlık gözetimi sonuçlarının gözden geçirilmesini isteyebilir.
9 Çalışanların sağlık gözetimi ile ilgili hususlar Ek-IV’te verilmiştir.
10 Biyolojik etkenlere mesleki maruziyet sonucu meydana gelen her hastalık
veya ölüm vakaları Bakanlığa bildirilir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Özel Hükümler
Tanı laboratuvarları dışında kalan insan sağlığı ve veterinerlikle ilgili hizmetler
MADDE 17 – 1 Tanı laboratuvarları dışında kalan, insan sağlığı ve veterinerlik
hizmeti verilen işyerlerinde risk değerlendirmesi yapılırken, aşağıdaki hususlara özellikle
dikkat edilir:
a Hasta insanlarda veya hayvanlarda ve onlardan alınan maddelerde ve örneklerde
biyolojik etkenlerin varlığıhakkındaki belirsizlikler.
b Hasta insanlarda veya hayvanlarda ve onlardan alınan maddelerde ve örneklerde
var olduğu bilinen veya var olduğundan şüphe edilen biyolojik etkenlerin oluşturduğu tehlike.
c İşin doğasından kaynaklanan riskler.
2 Çalışanları sağlık ve güvenlik yönünden korumak için aşağıdaki hususları da içeren
uygun önlemler alınır:
a Uygun dekontaminasyon ve dezenfeksiyon yöntemlerinin belirlenmesi.
b Biyolojik etkenlerin bulaştığı atıkların risksiz bir şekilde işlenmesini ve ortadan
kaldırılmasını sağlayacak uygun yöntemlerin kullanılması.
3 Grup 3 veya grup 4 biyolojik etkenlerle enfekte olan veya olduğundan şüphelenilen
hasta insanların veya hayvanların bulunduğu izolasyon yerlerinde, enfeksiyon riskini en aza
indirmek için, Ek-V’in A sütununda belirtilenönlemler alınır.
Endüstriyel işlemler, laboratuvarlar ve hayvan barınakları için özel önlemler
MADDE 18 – 1 Teşhis laboratuvarları da dahil, laboratuvarlarda ve grup 2, grup 3 ve
grup 4 biyolojik etkenlerle bilhassa enfekte edilmiş veya bunları taşıyan veya
taşıdıklarından şüphe edilen laboratuvar hayvanlarının barınaklarında aşağıdaki önlemler
alınır:
a Araştırma, geliştirme, öğretim veya tanı amacıyla grup 2, grup 3 ve grup 4 biyolojik
etkenlerle çalışmaların yürütüldüğü laboratuvarlarda, enfeksiyon riskini asgariye indirmek
için Ek-V’te belirtilen önlemler alınır. b Risk değerlendirmesini takiben biyolojik etkenin risk derecesine göre fiziksel koruma
düzeyi tespit edilir ve Ek-V’te belirtilen önlemler alınır. Aşağıda belirtilen biyolojik
etkenlerle çalışmalar;
1 Grup 2 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 2 olan,
2 Grup 3 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 3 olan,
3 Grup 4 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 4 olan,
çalışma alanlarında yürütülür.
c İnsanda hastalığa yol açabilecek fakat asıl amaçları kültür veya onların konsantre
halinde bulunmaları gibi biyolojik etkenlerle çalışmak olmayan, biyolojik etkenleri içerip
içermediği belirsiz olan maddelerle yapılan laboratuvar çalışmalarında koruma düzeyi en az
2 olan önlemler uygulanır. Bakanlıkça daha alt düzeydeki koruma önlemlerinin yeterli
olduğu belirtilmedikçe, gerekli olduğu bilinen ya da şüphelenilen durumlarda koruma düzeyi
3 veya 4 olanönlemler uygulanır.
2 Grup 2, grup 3 veya grup 4’te yer alan biyolojik etkenlerin kullanıldığı sanayi
proseslerinde aşağıdaki önlemler alınır;
a Birinci fıkranın b bendinde tanımlanan koruma ilkeleri, Ek-VI’da belirtilen
uygulamaya yönelik önlemler ve uygun prosedürler esas alınarak sanayi proseslerine de
uygulanır.
b Grup 2, grup 3 veya grup 4’te yer alan biyolojik etkenlerin kullanılması ile ilgili risk
değerlendirmesine göre, bu etkenlerin sanayide kullanılmasında
alınması gereken önlemlerin neler olduğuna karar vermeye Bakanlık yetkilidir.
3 Çalışanlar için ciddi sağlık riski oluşturabilecek, ancak kesin bir değerlendirme
yapılamayan biyolojik etkenlerle çalışmaların yapıldığı tüm işyerlerinde koruma düzeyi en az
3 olan önlemler alınır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Yürürlükten kaldırılan yönetmelik
MADDE 19 – 1 10/6/2004 tarihli ve 25488 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan
Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik yürürlükten
kaldırılmıştır.
Yürürlük
MADDE 20 – 1 Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 21 – 1 Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanı yürütür. Yönetmeliğin Ekleri
EK–I
BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYETİN OLABİLECEĞİ BAZI İŞLER LİSTESİ
1- Gıda üretilen fabrikalarda çalışma.
2- Tarımda çalışma.
3- Hayvanlarla ve/veya hayvan kaynaklı ürünlerle çalışma.
4- Sağlık hizmetlerinin verildiği yerlerde, karantina dahil morglarda çalışma.
5- Mikrobiyolojik teşhis laboratuvarları dışındaki klinik, veterinerlik ve teşhis
laboratuvarlarındaki çalışma.
6- Atıkları yok eden fabrikalarda çalışma.
7- Kanalizasyon, arıtma tesislerindeki çalışma. EK–II
BİYOLOJİK TEHLİKE İŞARETİ
Sarı zemin üzerine siyah sembol
BİYOLOJİK RİSK EK–III
SINIFLANDIRILMIŞ BİYOLOJİK ETKENLER LİSTESİ
Açıklamalar
1– Bu Yönetmeliğin kapsamına uygun olarak, sınıflandırma listesine yalnızca insanı enfekte
ettiği bilinen etkenler dâhil edilmiştir.
Gerekli yerlerde, bu etkenlerin toksik ve alerji yapma potansiyelleri belirtilmiştir.
İnsanı etkilemediği bilinen hayvan ve bitki patojenleri çıkarılmıştır.
Sınıflandırılmış biyolojik etkenler listesine, genetik olarak yapısı değiştirilmiş
mikroorganizmalar dâhil edilmemiştir.
2– Sınıflandırılmış etkenler listesi sağlıklı çalışanlarda o etkenlerin yaptıkları etkilere
dayandırılmıştır.
Önceden var olan bir hastalık, ilaç kullanımı, kazanılmış bağışıklık, gebelik veya emzirme
gibi bir nedenle ya da başka bir nedenden dolayı bir kişinin duyarlılığının etkilenebileceği
özel durumlardaki etkiler dikkate alınmamıştır.
Bu tür çalışanlardaki ek riskler bu Yönetmelikte öngörülen risk değerlendirmesi kapsamında
ele alınacaktır.
Grup 3 veya Grup 4 de yer alan biyolojik etkenlere maruz kalınan veya maruz kalınabilecek
bazı sanayi proseslerinde, laboratuvar çalışmalarında veya hayvanlarla yapılan
çalışmalarda bu Yönetmeliğin 17 nci maddesine uygun teknik önlemler alınacaktır.
3 – Herhangi bir biyolojik etkenin Grup 2, Grup 3 veya Grup 4 de sınıflandırılmamış olması
ve listede yer almaması, bu biyolojik etkenin Grup 1 de yer aldığı anlamına gelmez.
Listede, birden çok türünün insanda patojen olduğu bilinen etkenlerin hastalıklara en fazla
neden olduğu bilinen türleri yer alacak ayrıca, aynı cinsin diğer türlerinin de sağlığı
etkileyebileceğini gösteren daha genel bir bilgi bulunacaktır.
Sınıflandırılmış biyolojik etkenler listesinde yer alan bir cinsin patojen olmadığı bilinen türleri
ve tipleri strains listeye alınmamıştır.
4– Bir suş strain zayıflatıldığında ya da bilinen virülans genlerini yitirdiğinde, ait olduğu ve
işyerindeki uygun risk değerlendirmesine bağlı ana suşun sınıflandırılması için gerek
görülen korumanın mutlak olarak uygulanması gerekli değildir.
Örneğin, böyle bir suş, koruyucu veya tedavi edici amaçlar için bir ürün veya bu ürünün bir
parçası olarak kullanıldığı durumlarda.
5– Bu listeyi oluşturmak için kullanılan sınıflandırılmış etkenlerin nomenklatürü bilimsel
adlandırması bu listenin hazırlandığı tarihteki etkenlerin taksonomisi hayvan veya bitkilerin
tasnifi ve nomenklatürü ile ilgili uluslararası anlaşmalara uygundur.
6– Sınıflandırılmış biyolojik etkenler listesi, oluşturulduğundaki bilgileri yansıtır ve en güncel
bilgiyi yansıtacak şekilde güncellenir.
7- İnsanda yeni izole edilen ve henüz değerlendirilmemiş olan ve bu ekte yer almayan bütün
virüslerin hastalığa neden olmadığı kanıtlanmadıkça en az Grup 2’de sınıflandırılmış
sayılacaktır.
8– Grup 3 de sınıflandırılan ve karşılarında ** işareti bulunan biyolojik etkenler, genel
olarak hava yolu ile bulaşıcı olmadıklarından çalışanlar için sınırlı enfeksiyon riski taşırlar.
9– İşyerinde, parazitlerin sınıflandırılması sonucuna göre belirlenen koruma düzeyine uygun
gerekler, sadece insanda enfeksiyona neden olabilecek parazitin yaşam döngüsünün
evrelerine uygulanır.
10– Bu listede ayrıca biyolojik etkenin alerjik veya toksik reaksiyonlara sebep olma
ihtimalinin bulunduğunu, etkili aşısının olduğunu veya maruz kalan çalışanların isim
listesinin 15 yıldan daha fazla tutulmasının tavsiye edildiği de gösterilmiştir.
Bu göstergeler aşağıdaki harflerle ifade edilir.
A: Olası alerjik etkileri olan. D: Bu biyolojik etkene maruz kalan çalışanların listesinin bilinen son maruziyetten
sonra 15 yıldan daha fazla saklanması gereken.
T: Toksin üretimi olan.
V: Etkili aşısı bulunan.
Koruyucu aşılamanın uygulanması Ek–VII’de verilen kılavuza göre yürütülecektir.
BAKTERİLER VE BENZER ORGANİZMALAR
Listede görülen biyolojik etkenler için “spp.” ifadesi, insanda patojen olduğu bilinen
diğer türleri belirtir.
Biyolojik Etken Sınıflandırma Notlar
Actinobacillus actinomycetemcomitans 2
Actinomadura madurae 2
Actinomadura pelletieri 2
Actinomyces gerencseriae 2
Actinomyces israelii 2
Actinomyces pyogenes 2
Actinomyces spp. 2
Arcanobacterium haemolyticum corynebacterium
haemolyticum 2
Bacillus anthracis 3
Bacteroides fragilis 2
Bartonella bacilliformis 2
Bartonella quintana Rochalimea quintana 2
Bartonella Rochalimea spp. 2
Bordetella bronchiseptica 2
Bordetella parapertussis 2
Bordetella pertussis 2 V
Borrelia burgdorferi 2
Borrelia duttonii 2
Borrelia recurrentis 2
Borrelia spp. 2
Brucella abortus 3
Brucella canis 3
Brucella melitensis 3
Brucella suis 3
Burkholderia mallei Pseudomonas mallei 3
Burkholderia pseudomalleiPseudomonas pseudomallei 3
Campylabacter fetus 2
Campylabacter jejuni 2
Campylabacter spp. 2
Cardiobacterium hominis 2
Chlamydia pneumoniae 2
Chlamydia trachomatis 2
Chlamydia psittaci avian suşları 3
Chlamydia psittaci diğer suşları 2
Clostridium botulinum 2 T
Clostridium perfringens 2
Clostridium tetani 2 T, V
Clostridium spp. 2
Corynebacterium diphteriae 2 T, V
Corynebacterium minutissimum 2 Corynebacterium pseudotuberculosis 2
Corynebacterium spp. 2
Coxiella burnetii 3
Edwardsiella tarda 2
Ehrlichia sennetsu Rickettsia sennetsu 2
Ehrlichia spp. 2
Eikenella corrodens 2
Enterobacter aerogenes/cloacae 2
Enterobacter spp. 2
Enterococcus spp. 2
Erysipelothrix rhusiopathiae 2
Escherichia coli patojen olmayan suşları dışındakiler 2
Escherichia coli, verocytotoxigenic suşları
örn. O157: H7 veya O103 3 ** T
Flavobacterium meningosepticum 2
Fluoribacter bozemanae Legionella 2
Francisella tularensis Tip A 3
Francisella tularensis Tip B 2
Fusobacterium necrophorum 2
Gardnerella vaginalis 2
Haemophilus ducreyi 2
Haemophilus influenzae 2
Haemophilus spp. 2
Helicobacter pylori 2
Klebsiella oxytoca 2
Klebsiella pneumoniae 2
Klebsiella spp. 2
Legionella pneumophila 2
Legionella spp. 2
Leptospira interrogans bütün serovarları 2
Listeria monocytogenes 2
Listeria ivanovii 2
Morganella morganii 2
Mycobacterium africanum 3 V
Mycobacterium avium / intracellulare 2
Mycobacterium bovis BCG suşu hariç 3 V
Mycobacterium chelonae 2
Mycobacterium fortuitum 2
Mycobacterium kansasii 2
Mycobacterium leprae 3
Mycobacterium malmoense 2
Mycobacterium marinum 2
Mycobacterium microti 3 **
Mycobacterium paratuberculosis 2
Mycobacterium scrofulaceum 2
Mycobacterium simiae 2
Mycobacterium szulgai 2
Mycobacterium tuberculosis 3 V
Mycobacterium ulcerans 3 **
Mycobacterium xenopi 2
Mycobacterium caviae 2
Mycoplasma hominis 2
Mycoplasma pneumoniae 2
Neisseria gonorrhoeae 2 Neisseria meningitidis 2 V
Nocardia asteroides 2
Nocardia brasiliensis 2
Nocardia farcinica 2
Nocardia nova 2
Nocardia otitidiscaviarum 2
Pasteurella multocida 2
Pasteurella spp. 2
Peptostreptococcus anaerobius 2
Plesiomonas shigelloides 2
Porphyromonas spp. 2
Prevotella spp. 2
Proteus mirabilis 2
Proteus penneri 2
Proteus vulgaris 2
Providencia alcalifaciens 2
Providencia rettgeri 2
Providencia spp. 2
Pseudomonas aeruginosa 2
Rhodococcus equi 2
Rickettsia akari 3 **
Rickettsia canada 3 **
Rickettsia conorii 3
Rickettsia montana 3 **
Rickettsia typhi Rickettsia mooseri 3
Rickettsia prowazekii 3
Rickettsia rickettsii 3
Rickettsia tsutsugamushi 3
Rickettsia spp. 2
Bartonella quintana Rochalimaea quintana 2
Salmonella Arizonae 2
Salmonella Enteritidis 2
Salmonella Typhimurium 2
Salmonella Paratyphi A,B,C 2 V
Salmonella Typhi 3 ** V
Salmonella diğer serovarları 2
Serpulina spp. 2
Shigella boydii 2
Shigella dysenteriae Tip 1 3 ** T
Shigella dysenteriae Tip 1 den farklı diğerleri 2
Shigella flexneri 2
Shigella sonnei 2
Staphylococcus aureus 2
Streptobacillus moniliformis 2
Streptococcus pneumoniae 2
Streptococcus pyogenes 2
Streptococcus suis 2
Streptococcus spp. 2
Treponema carateum 2
Treponema pallidum 2
Treponema pertenue 2
Treponema spp. 2
Vibrio cholerae El Tor dahil 2
Vibrio parahaemolyticus 2 Vibrio spp. 2
Yersinia enterocolitica 2
Yersinia pestis 3 V
Yersinia pseudotuberculosis 2
Yersinia spp. 2
** Bkz. Açıklamalar 8
VİRÜSLER *
Biyolojik Etken Sınıflandırma Notlar
Adenoviridae 2
Arenaviridae
LCM–Lassa–Virüs complex old world arena virüsleri:
Lassa virüsü 4
Lymphocytic suşları 3
Lymphocytic choriomeningitis
virüsüdiğer suşları 2
Mopeia virüsü 2
Diğer LCM–Lassa complex virüsleri 2
Tacaribe –Virus– Complex new world arena virüsleri:
Guanarito virüsü 4
Junin virüsü 4
Sabia virüsü 4
Machupo virüsü 4
Flexal virüsü 3
Diğer Tacaribe complex virüsleri 2
Astroviridae 2
Bunyaviridae
Belgrade Dobrava olarak da bilinir 3
Bhanja 2
Bunyamwera virüsü 2
Germiston 2
Oropouche virüsü 3
Sin Nombre Muerto Canyon 3
California encephalitis virüsü 2
Hantavirüsleri :
Hantaan Korean haemorrhagic fever 3
Seoul virüsü 3
Puumala virüsü 2
Prospect Hill virüsü 2
Diğer hantavirüsleri 2
Nairovirüsleri :
Crimean–Congo haemorrhagic fever 4
Hazara virüsü 2
Phlebovirüsleri :
Rift Valley fever 3 V
Sandfly fever 2
Toscana virüsü 2
Patojenik olduğu bilinen diğer bunyaviridaeler 2
Calciviridae
Hepatitis E virüsü 3 **
Norwalk virüsü 2
Diğer calciviridae 2
Coronaviridae 2 Filoviridae
Ebola virüsü 4
Marburg virüsü 4
Flaviviridae
Australia encephalitis Murray Valley encephalitis 3
Central European tick–borne encephalitis virüsü 3 ** V
Absettarov 3
Hanzalova 3
Hypr 3
Kumlinge 3
Dengue virüsü Tip 1–4 3
Hepatitis C virüsü 3 ** D
Hepatitis G 3 ** D
Japanese B encephalitis 3 V
Kyasanur Forest 3 V
Louping ill 3 **
Omsk a 3 V
Powassan 3
Rocio 3
Russian spring–summer encephalitis TBEa 3 V
St Louis encephalitis 3
Wesselsbron virüsü 3**
West Nile fever virüsü 3
Yellow fever 3 V
Patojenik olduğu bilinen diğer flavi virüsleri 2
Hepadnaviridae
Hepatitis B virüsü 3 ** V, D
Hepatitis D virüsü Delta b 3 ** V, D
Herpesviridae
Cytomegalo virüsü 2
Epstein–Barr virüsü 2
Herpesvirus simiae B virüsü 3
Herpes simplex virüsü Tip 1 ve 2 2
Herpesvirus varicella–zoster 2
Human B–lymphotropic virüsü HBLV–HHV6 2
Human herpes virüsü 7 2
Human herpes virüsü 8 2 D
Orthomyxoviridae
İnfluenza virüsleri Tip A, B ve C 2 V c
Tick–borne ortomyxovrirdae: Dhori ve Thogoto virusu 2
Papovaviridae
BK ve JC virüsleri 2 D d
Human papillomavirüsleri 2 D d
Paramyxoviridae
Measles virüsü 2 V
Mumps virüsü 2 V
Newcastel disease virüsü 2
Parainfluenza virüsleri Tip 1 – 4 2
Respiratory syncytial virüsü 2
Parvoviridae
Human parvovirüsü B 19 2
Picornaviridae
Acute haemorrhagic conjunctivitis virüsü AHC 2
Coxsackie virüsleri 2 Echo virüsleri 2
Hepatitis A virüsü insan entero virüsü Tip 72 2 V
Poliovirüsleri 2 V
Rhinovirüsleri 2
Poxviridae
Buffalopox virüsü e 2
Cowpox virüsü 2
Elephantpox virüsü f 2
Milkers node virüsü 2
Molluscum contagiosum virüsü 2
Monkeypox virüsü 3 V
Orf virüsü 2
Rabbitpox virüsü g 2
Vaccinia virüsü 2
Variola major minor virüsü 4 V
Whitepox virüsü “Variola virüsü” 4 V
Yatapox virüsü Tana & Yaba 2
Reoviridae
Coltivirüsü 2
Human rotavirüsleri 2
Orbivirüsleri 2
Reovirüsleri 2
Retroviridae
Human immunodeficiency virüsleri 3** D
Human T-cell lymphotropic virüsleriHTLV,
Tip1ve 2 3** D
SIV virüsü h 3**
Rhabdoviridae
Rabies virüsü 3** V
Visicular stomatitis virüsü 2
Togaviridae
Alfavirüsleri :
Eastern equine encephalomyelitis 3 V
Bebaru virüsü 2
Chikungunya virüsü 3**
Everglades virüsü 3**
Mayaro virüsü 3
Mucambo virüsü 3 **
Ndumu virüsü 3
O’nyong–nyong virüsü 2
Ross River virüsü 2
Semliki forest virüsü 2
Sindbis virüsü 2
Tonate virüsü 3**
Venezuelan equine encephalomyelitis 3 V
Western equine encephalomyelitis 3 V
Bilinen diğer alpha virüsleri 2
Rubivirüsü rubella 2 V
Toroviridae 2
Sınıflandırılmamış virüsler
Equine morbillivirüsü 4
Henüz tanımlanmamış Hepatitis virüsleri 3 ** D
Bulaşabilir spongiform ansefalopatiler TSEs
ile birlikte nadiren görülen etkenler Creutzfeldt– Jakob hastalığı 3 ** D d
Variant Creutzfeldt– Jakob hastalığı 3 ** D d
Bovine spongiform ansefalopatiler BSE ve
ilgili diğer hayvan TSE leri i 3 ** D d
Gertsmann– Straussler–Scheinker sendromu 3 ** D d
Kuru 3 ** D d
* Bkz. Açıklamalar 7
** Bkz. Açıklamalar 8
a Tick–borne encephalitis.
b Hepatit D virüsü yalnızca hepatit B virüsü ile aynı anda veya ikincil olarak enfekte olmuş
çalışanlarda patojendir.
Bunun için, Hepatit B aşısı yalnızca Hepatit B virüsünden etkilenmemiş çalışanları
Hepatit D virüsüne Delta karşı koruyacaktır.
c Yalnızca A ve B Tipleri için
d Bu etkenlerle doğrudan temas olan işler için önerilir.
e İki virüs tanımlanmıştır: birisi, Buffalopox tipi, diğeri de Vaccinia virüsünün bir türüdür.
f Cowpox virüsünün türüdür.
g Vaccinianın bir türüdür.
h Bugün için, simian kökenli diğer retrovirüslerin insanda hastalık yaptığı hakkında bir
kanıt yoktur. Bu virüslerle çalışılırken, önlem olarak, üçüncü düzey korunma önerilir.
i Diğer hayvan TSE lerine yol açan etkenlerin insanda enfeksiyona yol açtığı hakkında
kanıt yoktur. Bununla birlikte 3. risk grubunda ** yer alan etkenler için alınacak
önlemler, laboratuvar çalışmaları için de tavsiye edilen önlemlerdir. İkinci düzey
korunmanın yeterli olduğu scrapie etkeninin tanımlanması ilgili laboratuvarlar bunun
dışındadır.
PARAZİTLER
Biyolojik Etkenler Sınıflandırma Notlar
Acanthamoeba castellani 2
Ancylostoma duodenale 2
Angiostrongylus cantonensis 2
Angiostrongylus costaricensis 2
Ascaris lumbricoides 2 A
Ascaris suum 2 A
Babesia divergens 2
Babesia microti 2
Balantidium coli 2
Brugia malayi 2
Brugia pahangi 2
Capillaria philippinensis 2
Capillaria spp. 2
Clonorchis sinensis 2
Clonorchis viverrini 2
Cryptosporidium parvum 2
Cryptosporidium spp. 2
Cyclospora cayetanensis 2
Dipetalonema streptocerca 2
Diphylobothrium latum 2
Dracunculus medinensis 2
Echinococcus granulosus 3 **
Echinococcus multilocularis 3 **
Echinococcus vogeli 3 ** Entemoeba histolytica 2
Fasciola gigantica 2
Fasciola hepatica 2
Fasciolopsis buski 2
Giardia lamblia Giardia intestinalis 2
Hymenolepis diminuta 2
Hymenolepis nana 2
Leishmania brasiliensis 3 **
Leishmania donovani 3 **
Leishmania ethiopica 2
Leishmania mexicana 2
Leishmania peruviana 2
Leishmania tropica 2
Leishmania major 2
Leishmania spp. 2
Loa loa 2
Mansonella ozzardi 2
Mansonella perstans 2
Naegleria fowleri 3
Necator americanus 2
Onchocerca volvulus 2
Opisthorchis felineus 2
Opisthorchis spp. 2
Paragonimus westermani 2
Plasmodium falciparum 3 **
Pasmodium spp. human ve simian 2
Sarcocystis suihominis 2
Schistosoma haematobium 2
Schistosoma intercalatum 2
Schistosoma japonicum 2
Schistosoma mansoni 2
Schistosoma mekongi 2
Strongyloides stercoralis 2
Strongyloides spp. 2
Taenia saginata 2
Taenia solium 3 **
Toxocara canis 2
Toxoplasma gondii 2
Trichinella spiralis 2
Trichuris trichiura 2
Trypanosoma brucei brucei 2
Trypanosoma brucei gambiense 2
Trypanosoma brucei rhodesiense 3 **
Trypanosoma cruzi 3
Wuchereria bancrofti 2
** Bkz. Açıklamalar 8
MANTARLAR
Biyolojik Etken Sınıflandırma Notlar
Aspergillus fumigatus 2 A
Blastomyces dermatitidis ajellomyces dermatitidis 3 Candida albicans 2 A
Candida tropicalis 2
Cladophialophora bantiana önceki; Xylohypha
bantiana, Cladosporium bantianum or trichoides 3
Coccidioides immitis 3 A
Cryptococcus neoformans var. Neoformans
Flobasidiella neoformans var. neoformans 2 A
Cryptococcus neoformans var. Gattii
Flobasidiella bacillispora 2 A
Emmonsia parva var. Parva 2
Emmonsia parva var. Crescens 2
Epidermophyton floccosum 2 A
Fonsecaea compacta 2
Fonsecaea pedrosoi 2
Histoplasma capsulatum var. capsulatum
Ajellomyces capsulatus 3
Histoplasma capsulatum duboisii 3
Madurella grisea 2
Madurella mycetomatis 2
Microsporum spp. 2 A
Neotestudina rosatii 2
Paracoccidioides brasiliensis 3
Penicillium marneffei 2 A
Scedosporium apiospermum Pseudallescheria boydii 2
Scedosporium prolificans inflatum 2
Sporothrix schenckii 2
Trichophyton rubrum 2
Trichophyton spp. 2
EK–IV
ÇALIŞANLARIN SAĞLIK GÖZETİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
1- Biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların sağlık gözetiminden sorumlu olan
işyeri hekimi, çalışanların sağlık durumlarını ve maruziyet koşullarını bilmelidir.
2- Çalışanların sağlık gözetimi, işyeri hekimliğinin uygulama ve prensiplerine uygun
olarak yürütülmeli ve aşağıdaki önlemleri içermelidir:
- Çalışanların mesleki ve tıbbi özgeçmişleri ile ilgili kayıtlarının tutulması,
- Çalışanların kişisel sağlık durumunun değerlendirilmesi,
- Uygun ise, erken ve geri dönüşü olan etkilerin saptanmasının yanı sıra biyolojik
ölçümleme.
3- Sağlık gözetimi yapılırken, her çalışan için, işyeri hekimliğinde ulaşılabilen son bilgiler
ışığında, konu ile ilgili daha ileri testler yapılmasına karar verilebilir.4- EK–V
KORUMA DÜZEYLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER İLE İLGİLİ GÖSTERGELER
Bu ekte yer alan önlemler, çalışanlara yönelik risk değerlendirmesine, işin ve ilgili biyolojik
etkenin doğasına göre uygulanacaktır.
A– Koruma Önlemleri B– Koruma Düzeyleri
2 3 4
1. Çalışma yeri, aynı bina
içinde yürütülen diğer
çalışmalardan ayrılmış olacaktır.
Gerekmez Önerilir Zorunlu
2. Çalışma yerine giren ve
çıkan hava HEPA * veya
benzeri filtrelerle filtre edilecektir.
Gerekmez Zorunlu,
çıkan havada
Zorunlu,
çıkan ve giren
havada
3. Çalışma yerine yalnızca
görevli çalışanların girmesine izin
verilecektir.
Önerilir Zorunlu Zorunlu,
hava sızdırmaz
araç ile
4. Çalışma yeri, dezenfeksiyon
yapılmasına olanak sağlayacak
yapıda olmalıdır.
Gerekmez Önerilir Zorunlu
5. Özel dezenfeksiyon
yöntemleri.
Zorunlu Zorunlu Zorunlu
6. Çalışma yerindeki hava
negatif basınçta tutulmalıdır.
Gerekmez Önerilir Zorunlu
7. Etkili vektör kontrolü.
Örnek; kemirgenler ve
böcekler
Önerilir Zorunlu Zorunlu
8. Temizlemesi kolay ve su
geçirmez yüzeyler.
Zorunlu,
tezgah ve iş
masaları için
Zorunlu,
tezgah ve
zeminler için
Zorunlu,
tezgah, yer, duvar,
tavan için
9. Asit, alkali, çözücü ve
dezenfek–tanlara dayanıklı
yüzeyler.
Önerilir Zorunlu Zorunlu
10. Biyolojik etken için güvenli
depolama.
Zorunlu Zorunlu Zorunlu,
emniyetli depolama
11. Çalışma yerinde
bulunanların görülebildiği
gözetleme penceresi veya
benzeri.
Önerilir Önerilir Zorunlu
12. Bir laboratuvarda yalnızca
kendi malzemeleri kullanılmalıdır.
Gerekmez Önerilir Zorunlu
13. Herhangi bir hayvanın da
dahil olduğu bütün enfekte
maddeler bir güvenli bir kabin,
veya yalıtılmış bir yerde veya
diğer uygun bir kapta işleme tabi
tutulmalıdır.
Uygun olması
halinde
Zorunlu,
enfeksiyonun
havayla
bulaştığı
hallerde
Zorunlu
14. Hayvan ölülerinin yok
edilmesi için yakma fırını.
Önerilir Zorunlu,
mevcutsa
Zorunlu,
alan içinde
* HEPA High Efficiency Particulate Air : Büyüklüğü 0,3 mikron olan aerosolları,
maksimum 1,52 metre/dakika hava akım hızında, minimum % 99,97 oranında tutabilen
özellikte kuru tip değiştirilebilir filtre. EK–VI
ENDÜSTRİYEL İŞLEMLERDE ALINACAK ÖNLEMLER
Grup 1 biyolojik etkenler:
Canlı zayıflatılmış attenüe aşılar dahil Grup 1 biyolojik etkenlerle çalışmalar için genel
mesleki güvenlik ve hijyen ilkelerine uyulacaktır.
Grup 2, Grup 3 ve Grup 4 biyolojik etkenler:
İşlemin bir bölümü veya belirli bir işlemle ilgili risk değerlendirmesi sonucuna göre aşağıdaki
farklı kategorilere karşılık gelen koruma önlemleri bir arada seçilerek uygulanabilir.
A– Alınacak Önlemler B– Koruma düzeyi
2 3 4
1. Canlı organizmalar, prosesi
çevreden fiziksel olarak ayıran
bir sistemde işleme tabi
tutulacaktır.
Zorunlu Zorunlu Zorunlu
2. Kapalı sistemden çıkan
ekzost gazlarının tahliyesi şu
şekilde olacaktır.
En az
düzeyde
sızdırır
Sızdırmaz Sızdırmaz
3. Numunelerin toplanması,
kapalı bir sisteme materyallerin
ilavesi ve bir başka kapalı
sisteme canlı organizmanın
transferi işlemleri şu şekilde
olacaktır.
En az
düzeyde
sızdırır
Sızdırmaz Sızdırmaz
4. Büyük miktardaki kültür
sıvıları, canlı organizmalar için
yandaki önlemler alınmadıkça
kapalı sistemden
uzaklaştırılmayacaktır.
Geçerli
yollarla
inaktive
edilmeli
Geçerli fiziksel
ve kimyasal
yolla inaktive
edilmeli
Geçerli fiziksel
ve kimyasal
yolla inaktive
edilmeli
5. Sızdırmazlık sistemleri şöyle
dizayn edilecektir.
En az
düzeyde
sızdırır
Sızdırmaz Sızdırmaz
6. Kapalı sistemler kontrollü
alanlarda olacaktır.
İsteğe bağlı İsteğe bağlı Zorunlu, ve bu
amaçla
oluşturulmuş
a Biyotehlike işareti
yapıştırılacaktır.
İsteğe bağlı Zorunlu Zorunlu
b Bu alanlara yalnızca görevli
olan kişilerin girmesine izin
verilecektir.
İsteğe bağlı Zorunlu Zorunlu, hava
sızdırmaz araç
ile
c Personel koruyucu giysi
giyecektir.
Zorunlu,
iş giysisi
Zorunlu Zorunlu
Giriş ve
çıkışlarda
tümüyle
değiştirilecek
d Personel için
dekontaminasyon ve yıkanma
Zorunlu Zorunlu Zorunlu imkanları sağlanacaktır.
e Personel kontrollü alandan
ayrılmadan önce duş
alacaktır.
Gerekmez İsteğe bağlı Zorunlu
f Lavabo ve duşlardan gelen
atık sıvılar toplanacak ve
tahliyeden önce inaktive
edilecektir.
Gerekmez İsteğe bağlı Zorunlu
g Kontrollü alan, ortam
havasının kirlenmesini
minimize etmek için yeterince
havalandırılacaktır.
İsteğe bağlı İsteğe bağlı Zorunlu
h Kontrollü alanın atmosferi
negatif hava basıncında
tutulacaktır.
Gerekmez İsteğe bağlı Zorunlu
i Kontrollü alana giren ve çıkan
hava HEPA özellikli filtre ile
filtre edilecektir.
Gerekmez İsteğe bağlı Zorunlu
j Kontrollü alan kapalı sistemin
tümünü bütün müştemilatı ile
birlikte içine alacak şekilde
dizayn edilecektir.
Gerekmez İsteğe bağlı Zorunlu
k Kontrollü alan buharla
dezenfekte edilmesine uygun
şekilde sızdırmaz olacaktır.
Gerekmez İsteğe bağlı Zorunlu
l Atık sıvılar son tahliyeden
önce işlemden geçirilecektir.
Geçerli yolla
inaktive
edilmeli
Geçerli fiziksel
ve kimyasal
yolla inaktive
edilmeli
Geçerli fiziksel
ve k15 Haziran 2013 CUMARTESİ Resmî Gazete Sayı : 28678
YÖNETMELİK
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığından
BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYET
RİSKLERİNİN ÖNLENMESİHAKKINDA YÖNETMELİK
BİRİNCİ BÖLÜM
Amaç, Kapsam, Dayanak ve Tanımlar
Amaç
MADDE 1 – 1 Bu Yönetmeliğin amacı, çalışanların işyerindeki biyolojik
etkenlere maruziyetinden kaynaklanan veya kaynaklanabilecek sağlık ve güvenlik
risklerinin önlenmesi ve bu risklerden korunmasına dair asgari hükümleri düzenlemektir.
Kapsam
MADDE 2 – 1 Bu Yönetmelik;
a 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamına giren
işyerlerinde; çalışanların yaptıkları işlerden dolayı biyolojik etkenlere maruz kaldıkları veya
maruz kalabilecekleri işleri,
b Biyolojik etkenle doğrudan çalışılmayan veya biyolojik etkenin
kullanılmadığı ancak, çalışanların biyolojik etkene maruziyetine neden olabilecek Ek–
I’de yer alan işleri,
kapsar.
2 Maruz kalınan ve/veya kalınabilecek etken, çalışanlar için tanımlanabilir sağlık riski
oluşturmayan grup 1 biyolojik etkenler sınıfında ise Ek–VI’nın birinci paragrafında belirtilen
hususlara uyulmak kaydı ile 9 uncu, 15 inci ve 18 inci maddeler uygulanmaz.
Dayanak
MADDE 3 – 1 Bu Yönetmelik;
a 6331 sayılı Kanunun 30 uncu maddesi ile 9/1/1985 tarihli ve 3146 sayılı Çalışma ve
Sosyal Güvenlik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanunun 12 nci maddesine
dayanılarak,
b Avrupa Birliğinin 18/9/2000 tarihli ve 2000/54/EC sayılı Konsey Direktifine paralel
olarak
hazırlanmıştır.
Tanımlar
MADDE 4 – 1 Bu Yönetmelikte geçen: a Bakanlık: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığını,
b Biyolojik etkenler: Herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden
olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dâhil mikroorganizmaları, hücre kültürlerini
ve insan endoparazitlerini,
c Hücre kültürü: Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in–vitro olarak
geliştirilmesini,
ç Mikroorganizma: Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan
hücresel veya hücresel yapıda olmayan mikrobiyolojik varlığı,
ifade eder.
İKİNCİ BÖLÜM
Risk Düzeyi ve Risklerin Belirlenmesi
Risk düzeyi
MADDE 5 – 1 4 üncü maddenin birinci fıkrasının b bendinde tanımlanan biyolojik
etkenler, enfeksiyon risk düzeyine göre aşağıdaki 4 risk grubunda sınıflandırılır:
a Grup 1 biyolojik etkenler: İnsanda hastalığa yol açma ihtimali bulunmayan biyolojik
etkenler.
b Grup 2 biyolojik etkenler: İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar
verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan, genellikle etkili korunma veya tedavi
imkânı bulunan biyolojik etkenler.
c Grup 3 biyolojik etkenler: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi
tehlike oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilen ancak genellikle etkili korunma veya
tedavi imkânı olan biyolojik etkenler.
ç Grup 4 biyolojik etkenler: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi
tehlike oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan ancak etkili korunma ve tedavi yöntemi
bulunmayan biyolojik etkenler.
Risklerin belirlenmesi ve değerlendirilmesi
MADDE 6 – 1 Biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan herhangi
bir çalışmada, çalışanın sağlık ve güvenliğine yönelik herhangi bir riski değerlendirmek ve
alınması gereken önlemleri belirlemek için, çalışanın maruziyetinin türü, düzeyi ve süresi
belirlenir.
2 Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyetin söz konusu olduğu
işlerde risk değerlendirmesi, zararlı biyolojik etkenlerin tümünün oluşturduğu tehlike dikkate
alınarak yapılır.
3 Risk değerlendirmesi, çalışanın biyolojik
etkenlere maruziyet koşullarını etkileyebilecek herhangi bir değişiklik olduğunda yenilenir.
4 Birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarında belirtilen risk değerlendirmesinde, 29/12/2012
tarihli ve 28512 sayılıResmî Gazete’de yayımlanan İş Sağlığı ve Güvenliği Risk Değerlendirmesi Yönetmeliğinde yer alan hükümler ile aşağıda sayılan hususlar dikkate
alınarak risk değerlendirmesi yapılır:
a İnsan sağlığına zararlı olan veya olabilecek biyolojik etkenlerin sınıflandırılması.
b Yetkili makamların, çalışanların sağlığını korumak için biyolojik etkenlerin denetim
altına alınmasıhakkındakiönerileri.
c Çalışanların yaptıkları işler sonucunda ortaya çıkabilecek hastalıklarla ilgili bilgiler.
ç Çalışanların yaptıkları işler sonucunda ortaya çıkabilecek alerjik veya toksik etkiler.
d Yaptıkları işle doğrudan bağlantılı olarak çalışanların yakalandığı hastalıklar ile ilgili
bilgiler.
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
İşverenlerin Yükümlülükleri
İkâme
MADDE 7 – 1 İşveren, yapılan işin özelliğine göre zararlı biyolojik etkenleri
kullanmaktan kaçınır ve mevcut bilgiler ışığında, biyolojik etkenleri kullanım şartlarında
durumuna uygun olarak çalışanların sağlığı için tehlikeli olmayan veya daha az tehlikeli
olanlar ile ikame eder.
Risklerin azaltılması
MADDE 8 – 1 İşveren, işyerinde biyolojik etkenlere maruziyet riskinin azaltılması için
aşağıdaki önlemleri alır:
a Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda, çalışanların sağlık ve güvenliği için risk
olduğu ortaya çıkarsa,çalışanların maruziyetini önler.
b Bunun teknik olarak mümkün olmadığı hallerde, yapılan iş ve risk değerlendirmesi
dikkate alınarak, sağlık ve güvenlik yönünden yeterli
korumayı sağlayacak şekilde, çalışanların maruziyet düzeyinin en aza indirilmesi
içinözellikle aşağıdaki önlemleri alır:
1 Maruz kalan veya kalabilecek çalışan sayısı, mümkün olan en az sayıda tutulur.
2 Çalışma prosesleri ve teknik kontrol önlemleri, biyolojik etkenlerin ortama
yayılmasını önleyecek veya ortamda en az düzeyde bulunmasını sağlayacak şekilde
düzenlenir.
3 Öncelikle toplu koruma önlemleri alınır veya maruziyetin başka
yollarla önlenemediği durumlarda kişisel korunma yöntemleri uygulanır.
4 Hijyen önlemleri, biyolojik etkenlerin çalışma yerlerinden kazara dışarıya
taşınması veya sızmasınınönlenmesi veya azaltılmasını sağlamaya uygun olur.
5 Ek–II’de verilen biyolojik risk işareti ile birlikte 23/12/2003 tarihli ve 25325
sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Güvenlik ve Sağlık İşaretleri Yönetmeliğinde yer alan
ilgili diğer uyarı işaretleri de kullanılır. 6 Biyolojik etkenleri içeren kazaların önlenmesine yönelik plan hazırlanır.
7 Gerektiğinde, kullanılan biyolojik etkenlerin muhafaza edildikleri ortam dışında
bulunup bulunmadığının belirlenmesi için 6331 sayılı Kanunun 30 uncu maddesinin birinci
fıkrasının ç bendine göre yürürlüğe konulan Yönetmeliğe uygun ölçümler yapılır.
8 Atıkların, gerektiğinde uygun işlemlerden geçirildikten sonra çalışanlar tarafından
güvenli bir biçimde toplanması, depolanması ve işyerinden uzaklaştırılması, güvenli ve özel
kapların kullanılması da dâhil uygun yöntemlerle yapılır.
9 Biyolojik etkenlerin işyeri içinde güvenli bir şekilde kullanılması ve taşınması için
gerekli düzenlemeler yapılır.
Bakanlığın bilgilendirilmesi
MADDE 9 – 1 Risk değerlendirmesi sonuçları, çalışanların sağlığı ve güvenliği
yönünden risk bulunduğunu ortaya koyuyorsa, Bakanlıkça istenmesi halinde, işveren
aşağıdaki konularda gerekli bilgileri çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne verir:
a Risk değerlendirmesinin sonuçları.
b Çalışanların biyolojik etkenlere maruz kaldığı veya kalma ihtimali bulunan işler.
c Maruz kalan çalışan sayısı.
ç İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmeti sunan iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve
diğer sağlık personelinin adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki yeterliliği.
d Çalışma şekli ve yöntemleri de dâhil olmak üzere alınan koruyucu ve önleyici
tedbirler.
e Çalışanların, grup 3 veya grup 4’te biyolojik etkenlere ait fiziksel korumalarının
ortadan kalkması sonucu oluşacak maruziyetten korunması için yapılan acil eylem planı.
2 İşveren, biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve insanda ciddi enfeksiyona veya
hastalığa sebep olabilecek herhangi bir kaza veya olayı derhal Bakanlığa ve Sağlık
Bakanlığına bildirir.
3 İşletmenin faaliyeti sona erdiğinde, 13 üncü maddesine göre düzenlenen biyolojik
etkene maruz kalançalışanların listesi ile 16 ncı maddeye göre tutulan tüm tıbbi
kayıtlar çalışma ve iş kurumu il müdürlüğüne verilir.
Hijyen ve kişisel korunma
MADDE 10 – 1 İşverenler, çalışanların biyolojik etkenlerle çalışmaya bağlı sağlık
veya güvenlik riskleriyle karşılaştıkları bütün işlerde, aşağıdaki önlemleri alırlar:
a Çalışanların, biyolojik etkenlerin bulaşma riskinin olduğu çalışma alanlarında yiyip
içmeleri engellenir.
b Çalışanlara uygun koruyucu giysi veya diğer uygun özel giysi sağlanır.
c Çalışanlara, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli
temizlik malzemeleri bulunan yıkanma ve tuvalet imkanları sağlanır. ç Gerekli koruyucu donanım ve ekipman, belirlenmiş bir yerde uygun olarak muhafaza
edilir. Her kullanımdan sonra ve mümkünse kullanımdan önce kontrol edilip temizlenir.
Koruyucu donanım ve ekipman, kullanımından önce bozuksa tamir edilir veya değiştirilir.
d İnsan ve hayvan kaynaklı numunelerin alınması, işlem yapılması ve incelenmesi
yöntemleri belirlenir.
2 Birinci fıkrada belirtilen koruyucu giysiler de dahil, biyolojik etkenlerle
kirlenmiş olabilecek iş giysileri ve koruyucu ekipman, çalışma alanından
ayrılmadan önce çıkarılır ve diğer giysilerden ayrı bir yerde muhafaza edilir.İşverence,
kirlenmiş bu giysilerin ve koruyucu ekipmanın dekontaminasyonu ve temizliği sağlanır,
gerektiğinde imha edilir.
3 Birinci ve ikinci fıkralara göre alınan önlemlerin maliyeti çalışanlara yansıtılmaz.
Çalışanların eğitimi ve bilgilendirilmesi
MADDE 11 – 1 İşveren, işyerinde çalışanların ve/veya çalışan temsilcilerinin uygun
ve yeterli eğitim almalarını sağlar ve özellikle aşağıda belirtilen konularda gerekli bilgi ve
talimatları verir:
a Olası sağlık riskleri.
b Maruziyeti önlemek için alınacak önlemler.
c Hijyen gerekleri.
ç Koruyucu donanım ve giysilerin kullanımı ve giyilmesi.
d Herhangi bir olay anında ve/veya olayların önlenmesinde çalışanlarca
yapılması gereken adımlar.
2 Eğitim, biyolojik etkenlerle teması içeren çalışmalara başlanmadan önce verilir.
Değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir. Gerektiğinde periyodik olarak
tekrarlanır.
Özel durumlarda çalışanın bilgilendirilmesi
MADDE 12 – 1 İşveren; biyolojik etkenlerle çalışma sırasında oluşan ciddi bir kaza
veya olay durumunda veya grup 4 biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda, işyerinde asgari
takip edilecek prosedürleri içeren yazılıtalimatları sağlar ve mümkün olduğu yerlerde
uyarıları görünür şekilde asar.
2 Çalışanlar, biyolojik etkenlerin kullanımı sırasında meydana gelen herhangi bir
kaza veya olayı, işyerinde görevli iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi veya işveren veya
işveren vekiline derhal bildirir.
3 İşverenler, biyolojik etkenlerin ortama yayılmasından doğan ve insanda ciddi
enfeksiyona ve/veya hastalığa neden olabilecek kaza veya olayı, çalışanlara
ve/veya çalışan temsilcilerine derhal bildirir. İşverenler, kazanın sebeplerini ve durumu
düzeltmek için alınan önlemleri de en kısa zamanda çalışanlara ve/veya çalışan
temsilcilerine bildirir. 4 Her çalışan, 13 üncü maddede belirtilen ve kişisel olarak kendisini ilgilendiren
bilgilere ulaşma hakkına sahiptir.
5 Çalışanların ve/veya çalışan temsilcilerinin, çalıştıkları konu ile ilgili ortak bilgilere
ulaşabilmeleri sağlanır.
6 İşverenler, 9 uncu maddenin birinci fıkrasında belirtilen bilgileri istemeleri
halinde çalışanlara ve/veya çalışan temsilcilerine verir.
Biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların listesi
MADDE 13 – 1 İşverenler, grup 3 ve/veya grup 4 biyolojik etkenlere maruz
kalan çalışanların listesini, yapılan işin türünü, mümkünse hangi biyolojik etkene maruz
kaldıklarını ve maruziyetler, kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları, uygun bir şekilde tutar.
2 Bu liste ve kayıtlar, maruziyet sona erdikten sonra en az onbeş yıl saklanır; ancak
aşağıda belirtilen enfeksiyonlara neden olabilecek biyolojik etkenlere maruziyet söz konusu
olduğunda, bu liste, bilinen son maruziyettensonra en az kırk yıl boyunca saklanır:
a Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyet.
b Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis
edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet.
c Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep
olan biyolojik etkenlere maruziyet.
ç Tedaviye rağmen uzun süreler boyunca tekrarlayan hastalıklarla sonuçlanan
biyolojik etkenlere maruziyet.
d Uzun süreli ciddi hasar bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik
etkenlere maruziyet.
3 İşyerinde görevli işyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı veya bu konuyla ilgili diğer
sorumlu kişilerin birinci fıkrada belirtilen listeye ulaşabilmeleri sağlanır.
Çalışanların görüşlerinin alınması ve katılımının sağlanması
MADDE 14 – 1 İşveren, bu Yönetmelikte belirtilen konularda 6331 sayılı Kanunun 18
inci maddesine uygun olarak, çalışanların ve/veya temsilcilerinin görüşlerini alır ve
katılımlarını sağlar.
Bakanlığa bildirim
MADDE 15 – 1 İşverenler, aşağıdaki biyolojik etkenlerin ilk kez kullanımında çalışma
ve iş kurumu il müdürlüğüne ön bildirimde bulunur:
a Grup 2 biyolojik etkenler.
b Grup 3 biyolojik etkenler.
c Grup 4 biyolojik etkenler. 2 Bu bildirim işin başlamasından en az otuz gün önce yapılır. Üçüncü fıkrasında
belirtilen hususlar saklı kalmak kaydı ile işveren, grup 4’te yer alan her bir biyolojik etkeni
veya geçici olarak kendisinin yaptığı sınıflandırmaya göre grup 3’te yer alan yeni bir biyolojik
etkeni ilk defa kullandığında da ön bildirimde bulunur.
3 Grup 4 biyolojik etkenlerle ilgili tanı hizmeti veren laboratuvarlar için, hizmetin
içeriği hakkında başlangıçta bildirimde bulunulur.
4 İşyerinde bildirimi geçersiz kılan, proses ve/veya işlemlerde sağlık veya
güvenliği önemli ölçüde etkileyecek büyük değişiklikler olduğunda, bildirim yeniden yapılır.
5 Birinci, ikinci ve üçüncü fıkralarda sözü edilen bildirim;
a İşyerinin unvan ve adresini,
b İşyerinde iş sağlığı ve güvenliği hizmeti sunan iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve
diğer sağlık personelinin adı, soyadı, unvanı ve bu konudaki yeterliliğini,
c Risk değerlendirmesinin sonucunu,
ç Biyolojik etken türlerini,
d Öngörülen korunma ve önleme tedbirlerini,
içerir.
Sağlık gözetimi
MADDE 16 – 1 Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda
işveren çalışanların, çalışmalara başlamadan önce ve işin devamı süresince düzenli
aralıklarla sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar.
2 Yapılan risk değerlendirmesi, özel koruma önlemleri
alınması gereken çalışanları tanımlar.
3 Maruz kaldıkları veya kalmış olabilecekleri biyolojik etkene karşı henüz
bağışıklığı olmayan çalışanlar için gerektiğinde, Sağlık Bakanlığının işyerinin bulunduğu
ildeki yetkili birimleri ile işbirliği içinde uygun aşılar yapılır.İşverenler, aşı bulundurduklarında
Ek-VII’de belirtilen hususları dikkate alır.
4 Bir çalışanın, maruziyete bağlı olduğundan kuşkulanılan bir enfeksiyona ve/veya
hastalığa yakalandığısaptandığında, işyeri hekimi, benzer biçimde maruz
kalmış diğer çalışanların da aynı şekilde sağlık gözetimine tabi tutulmasını sağlar. Bu
durumda maruziyet riski yeniden değerlendirilir.
5 Sağlık gözetiminin yapıldığı bu durumlarda, kişisel tıbbi kayıtlar, maruziyetin son
bulmasından sonra en az onbeş yıl süre ile saklanır. 13 üncü maddenin ikinci fıkrasında
belirtilen özel durumlarda kişisel tıbbi kayıtlar bilinen son maruziyetten itibaren kırk yıl süre
ile saklanır.
6 İşyeri hekimi her bir çalışan için alınması gerekli koruyucu ve önleyici tedbirler ile
ilgili olarak önerilerde bulunur. 7 Maruziyetin sona ermesinden sonra yapılacak herhangi bir sağlık gözetimi ile ilgili
olarak çalışanlara gerekli bilgi ve tavsiyeler verilir.
8 Çalışanlar, kendileriyle ilgili sağlık gözetimi sonuçları hakkında bilgi edinebilir ve
ilgili çalışanlar veya işveren, sağlık gözetimi sonuçlarının gözden geçirilmesini isteyebilir.
9 Çalışanların sağlık gözetimi ile ilgili hususlar Ek-IV’te verilmiştir.
10 Biyolojik etkenlere mesleki maruziyet sonucu meydana gelen her hastalık
veya ölüm vakaları Bakanlığa bildirilir.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
Özel Hükümler
Tanı laboratuvarları dışında kalan insan sağlığı ve veterinerlikle ilgili hizmetler
MADDE 17 – 1 Tanı laboratuvarları dışında kalan, insan sağlığı ve veterinerlik
hizmeti verilen işyerlerinde risk değerlendirmesi yapılırken, aşağıdaki hususlara özellikle
dikkat edilir:
a Hasta insanlarda veya hayvanlarda ve onlardan alınan maddelerde ve örneklerde
biyolojik etkenlerin varlığıhakkındaki belirsizlikler.
b Hasta insanlarda veya hayvanlarda ve onlardan alınan maddelerde ve örneklerde
var olduğu bilinen veya var olduğundan şüphe edilen biyolojik etkenlerin oluşturduğu tehlike.
c İşin doğasından kaynaklanan riskler.
2 Çalışanları sağlık ve güvenlik yönünden korumak için aşağıdaki hususları da içeren
uygun önlemler alınır:
a Uygun dekontaminasyon ve dezenfeksiyon yöntemlerinin belirlenmesi.
b Biyolojik etkenlerin bulaştığı atıkların risksiz bir şekilde işlenmesini ve ortadan
kaldırılmasını sağlayacak uygun yöntemlerin kullanılması.
3 Grup 3 veya grup 4 biyolojik etkenlerle enfekte olan veya olduğundan şüphelenilen
hasta insanların veya hayvanların bulunduğu izolasyon yerlerinde, enfeksiyon riskini en aza
indirmek için, Ek-V’in A sütununda belirtilenönlemler alınır.
Endüstriyel işlemler, laboratuvarlar ve hayvan barınakları için özel önlemler
MADDE 18 – 1 Teşhis laboratuvarları da dahil, laboratuvarlarda ve grup 2, grup 3 ve
grup 4 biyolojik etkenlerle bilhassa enfekte edilmiş veya bunları taşıyan veya
taşıdıklarından şüphe edilen laboratuvar hayvanlarının barınaklarında aşağıdaki önlemler
alınır:
a Araştırma, geliştirme, öğretim veya tanı amacıyla grup 2, grup 3 ve grup 4 biyolojik
etkenlerle çalışmaların yürütüldüğü laboratuvarlarda, enfeksiyon riskini asgariye indirmek
için Ek-V’te belirtilen önlemler alınır. b Risk değerlendirmesini takiben biyolojik etkenin risk derecesine göre fiziksel koruma
düzeyi tespit edilir ve Ek-V’te belirtilen önlemler alınır. Aşağıda belirtilen biyolojik
etkenlerle çalışmalar;
1 Grup 2 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 2 olan,
2 Grup 3 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 3 olan,
3 Grup 4 biyolojik etkenler için koruma düzeyi en az 4 olan,
çalışma alanlarında yürütülür.
c İnsanda hastalığa yol açabilecek fakat asıl amaçları kültür veya onların konsantre
halinde bulunmaları gibi biyolojik etkenlerle çalışmak olmayan, biyolojik etkenleri içerip
içermediği belirsiz olan maddelerle yapılan laboratuvar çalışmalarında koruma düzeyi en az
2 olan önlemler uygulanır. Bakanlıkça daha alt düzeydeki koruma önlemlerinin yeterli
olduğu belirtilmedikçe, gerekli olduğu bilinen ya da şüphelenilen durumlarda koruma düzeyi
3 veya 4 olanönlemler uygulanır.
2 Grup 2, grup 3 veya grup 4’te yer alan biyolojik etkenlerin kullanıldığı sanayi
proseslerinde aşağıdaki önlemler alınır;
a Birinci fıkranın b bendinde tanımlanan koruma ilkeleri, Ek-VI’da belirtilen
uygulamaya yönelik önlemler ve uygun prosedürler esas alınarak sanayi proseslerine de
uygulanır.
b Grup 2, grup 3 veya grup 4’te yer alan biyolojik etkenlerin kullanılması ile ilgili risk
değerlendirmesine göre, bu etkenlerin sanayide kullanılmasında
alınması gereken önlemlerin neler olduğuna karar vermeye Bakanlık yetkilidir.
3 Çalışanlar için ciddi sağlık riski oluşturabilecek, ancak kesin bir değerlendirme
yapılamayan biyolojik etkenlerle çalışmaların yapıldığı tüm işyerlerinde koruma düzeyi en az
3 olan önlemler alınır.
BEŞİNCİ BÖLÜM
Çeşitli ve Son Hükümler
Yürürlükten kaldırılan yönetmelik
MADDE 19 – 1 10/6/2004 tarihli ve 25488 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan
Biyolojik Etkenlere Maruziyet Risklerinin Önlenmesi Hakkında Yönetmelik yürürlükten
kaldırılmıştır.
Yürürlük
MADDE 20 – 1 Bu Yönetmelik yayımı tarihinde yürürlüğe girer.
Yürütme
MADDE 21 – 1 Bu Yönetmelik hükümlerini Çalışma ve Sosyal Güvenlik
Bakanı yürütür. Yönetmeliğin Ekleri
EK–I
BİYOLOJİK ETKENLERE MARUZİYETİN OLABİLECEĞİ BAZI İŞLER LİSTESİ
1- Gıda üretilen fabrikalarda çalışma.
2- Tarımda çalışma.
3- Hayvanlarla ve/veya hayvan kaynaklı ürünlerle çalışma.
4- Sağlık hizmetlerinin verildiği yerlerde, karantina dahil morglarda çalışma.
5- Mikrobiyolojik teşhis laboratuvarları dışındaki klinik, veterinerlik ve teşhis
laboratuvarlarındaki çalışma.
6- Atıkları yok eden fabrikalarda çalışma.
7- Kanalizasyon, arıtma tesislerindeki çalışma. EK–II
BİYOLOJİK TEHLİKE İŞARETİ
Sarı zemin üzerine siyah sembol
BİYOLOJİK RİSK EK–III
SINIFLANDIRILMIŞ BİYOLOJİK ETKENLER LİSTESİ
Açıklamalar
1– Bu Yönetmeliğin kapsamına uygun olarak, sınıflandırma listesine yalnızca insanı enfekte
ettiği bilinen etkenler dâhil edilmiştir.
Gerekli yerlerde, bu etkenlerin toksik ve alerji yapma potansiyelleri belirtilmiştir.
İnsanı etkilemediği bilinen hayvan ve bitki patojenleri çıkarılmıştır.
Sınıflandırılmış biyolojik etkenler listesine, genetik olarak yapısı değiştirilmiş
mikroorganizmalar dâhil edilmemiştir.
2– Sınıflandırılmış etkenler listesi sağlıklı çalışanlarda o etkenlerin yaptıkları etkilere
dayandırılmıştır.
Önceden var olan bir hastalık, ilaç kullanımı, kazanılmış bağışıklık, gebelik veya emzirme
gibi bir nedenle ya da başka bir nedenden dolayı bir kişinin duyarlılığının etkilenebileceği
özel durumlardaki etkiler dikkate alınmamıştır.
Bu tür çalışanlardaki ek riskler bu Yönetmelikte öngörülen risk değerlendirmesi kapsamında
ele alınacaktır.
Grup 3 veya Grup 4 de yer alan biyolojik etkenlere maruz kalınan veya maruz kalınabilecek
bazı sanayi proseslerinde, laboratuvar çalışmalarında veya hayvanlarla yapılan
çalışmalarda bu Yönetmeliğin 17 nci maddesine uygun teknik önlemler alınacaktır.
3 – Herhangi bir biyolojik etkenin Grup 2, Grup 3 veya Grup 4 de sınıflandırılmamış olması
ve listede yer almaması, bu biyolojik etkenin Grup 1 de yer aldığı anlamına gelmez.
Listede, birden çok türünün insanda patojen olduğu bilinen etkenlerin hastalıklara en fazla
neden olduğu bilinen türleri yer alacak ayrıca, aynı cinsin diğer türlerinin de sağlığı
etkileyebileceğini gösteren daha genel bir bilgi bulunacaktır.
Sınıflandırılmış biyolojik etkenler listesinde yer alan bir cinsin patojen olmadığı bilinen türleri
ve tipleri strains listeye alınmamıştır.
4– Bir suş strain zayıflatıldığında ya da bilinen virülans genlerini yitirdiğinde, ait olduğu ve
işyerindeki uygun risk değerlendirmesine bağlı ana suşun sınıflandırılması için gerek
görülen korumanın mutlak olarak uygulanması gerekli değildir.
Örneğin, böyle bir suş, koruyucu veya tedavi edici amaçlar için bir ürün veya bu ürünün bir
parçası olarak kullanıldığı durumlarda.
5– Bu listeyi oluşturmak için kullanılan sınıflandırılmış etkenlerin nomenklatürü bilimsel
adlandırması bu listenin hazırlandığı tarihteki etkenlerin taksonomisi hayvan veya bitkilerin
tasnifi ve nomenklatürü ile ilgili uluslararası anlaşmalara uygundur.
6– Sınıflandırılmış biyolojik etkenler listesi, oluşturulduğundaki bilgileri yansıtır ve en güncel
bilgiyi yansıtacak şekilde güncellenir.
7- İnsanda yeni izole edilen ve henüz değerlendirilmemiş olan ve bu ekte yer almayan bütün
virüslerin hastalığa neden olmadığı kanıtlanmadıkça en az Grup 2’de sınıflandırılmış
sayılacaktır.
8– Grup 3 de sınıflandırılan ve karşılarında ** işareti bulunan biyolojik etkenler, genel
olarak hava yolu ile bulaşıcı olmadıklarından çalışanlar için sınırlı enfeksiyon riski taşırlar.
9– İşyerinde, parazitlerin sınıflandırılması sonucuna göre belirlenen koruma düzeyine uygun
gerekler, sadece insanda enfeksiyona neden olabilecek parazitin yaşam döngüsünün
evrelerine uygulanır.
10– Bu listede ayrıca biyolojik etkenin alerjik veya toksik reaksiyonlara sebep olma
ihtimalinin bulunduğunu, etkili aşısının olduğunu veya maruz kalan çalışanların isim
listesinin 15 yıldan daha fazla tutulmasının tavsiye edildiği de gösterilmiştir.
Bu göstergeler aşağıdaki harflerle ifade edilir.
A: Olası alerjik etkileri olan. D: Bu biyolojik etkene maruz kalan çalışanların listesinin bilinen son maruziyetten
sonra 15 yıldan daha fazla saklanması gereken.
T: Toksin üretimi olan.
V: Etkili aşısı bulunan.
Koruyucu aşılamanın uygulanması Ek–VII’de verilen kılavuza göre yürütülecektir.
BAKTERİLER VE BENZER ORGANİZMALAR
Listede görülen biyolojik etkenler için “spp.” ifadesi, insanda patojen olduğu bilinen
diğer türleri belirtir.
Biyolojik Etken Sınıflandırma Notlar
Actinobacillus actinomycetemcomitans 2
Actinomadura madurae 2
Actinomadura pelletieri 2
Actinomyces gerencseriae 2
Actinomyces israelii 2
Actinomyces pyogenes 2
Actinomyces spp. 2
Arcanobacterium haemolyticum corynebacterium
haemolyticum 2
Bacillus anthracis 3
Bacteroides fragilis 2
Bartonella bacilliformis 2
Bartonella quintana Rochalimea quintana 2
Bartonella Rochalimea spp. 2
Bordetella bronchiseptica 2
Bordetella parapertussis 2
Bordetella pertussis 2 V
Borrelia burgdorferi 2
Borrelia duttonii 2
Borrelia recurrentis 2
Borrelia spp. 2
Brucella abortus 3
Brucella canis 3
Brucella melitensis 3
Brucella suis 3
Burkholderia mallei Pseudomonas mallei 3
Burkholderia pseudomalleiPseudomonas pseudomallei 3
Campylabacter fetus 2
Campylabacter jejuni 2
Campylabacter spp. 2
Cardiobacterium hominis 2
Chlamydia pneumoniae 2
Chlamydia trachomatis 2
Chlamydia psittaci avian suşları 3
Chlamydia psittaci diğer suşları 2
Clostridium botulinum 2 T
Clostridium perfringens 2
Clostridium tetani 2 T, V
Clostridium spp. 2
Corynebacterium diphteriae 2 T, V
Corynebacterium minutissimum 2 Corynebacterium pseudotuberculosis 2
Corynebacterium spp. 2
Coxiella burnetii 3
Edwardsiella tarda 2
Ehrlichia sennetsu Rickettsia sennetsu 2
Ehrlichia spp. 2
Eikenella corrodens 2
Enterobacter aerogenes/cloacae 2
Enterobacter spp. 2
Enterococcus spp. 2
Erysipelothrix rhusiopathiae 2
Escherichia coli patojen olmayan suşları dışındakiler 2
Escherichia coli, verocytotoxigenic suşları
örn. O157: H7 veya O103 3 ** T
Flavobacterium meningosepticum 2
Fluoribacter bozemanae Legionella 2
Francisella tularensis Tip A 3
Francisella tularensis Tip B 2
Fusobacterium necrophorum 2
Gardnerella vaginalis 2
Haemophilus ducreyi 2
Haemophilus influenzae 2
Haemophilus spp. 2
Helicobacter pylori 2
Klebsiella oxytoca 2
Klebsiella pneumoniae 2
Klebsiella spp. 2
Legionella pneumophila 2
Legionella spp. 2
Leptospira interrogans bütün serovarları 2
Listeria monocytogenes 2
Listeria ivanovii 2
Morganella morganii 2
Mycobacterium africanum 3 V
Mycobacterium avium / intracellulare 2
Mycobacterium bovis BCG suşu hariç 3 V
Mycobacterium chelonae 2
Mycobacterium fortuitum 2
Mycobacterium kansasii 2
Mycobacterium leprae 3
Mycobacterium malmoense 2
Mycobacterium marinum 2
Mycobacterium microti 3 **
Mycobacterium paratuberculosis 2
Mycobacterium scrofulaceum 2
Mycobacterium simiae 2
Mycobacterium szulgai 2
Mycobacterium tuberculosis 3 V
Mycobacterium ulcerans 3 **
Mycobacterium xenopi 2
Mycobacterium caviae 2
Mycoplasma hominis 2
Mycoplasma pneumoniae 2
Neisseria gonorrhoeae 2 Neisseria meningitidis 2 V
Nocardia asteroides 2
Nocardia brasiliensis 2
Nocardia farcinica 2
Nocardia nova 2
Nocardia otitidiscaviarum 2
Pasteurella multocida 2
Pasteurella spp. 2
Peptostreptococcus anaerobius 2
Plesiomonas shigelloides 2
Porphyromonas spp. 2
Prevotella spp. 2
Proteus mirabilis 2
Proteus penneri 2
Proteus vulgaris 2
Providencia alcalifaciens 2
Providencia rettgeri 2
Providencia spp. 2
Pseudomonas aeruginosa 2
Rhodococcus equi 2
Rickettsia akari 3 **
Rickettsia canada 3 **
Rickettsia conorii 3
Rickettsia montana 3 **
Rickettsia typhi Rickettsia mooseri 3
Rickettsia prowazekii 3
Rickettsia rickettsii 3
Rickettsia tsutsugamushi 3
Rickettsia spp. 2
Bartonella quintana Rochalimaea quintana 2
Salmonella Arizonae 2
Salmonella Enteritidis 2
Salmonella Typhimurium 2
Salmonella Paratyphi A,B,C 2 V
Salmonella Typhi 3 ** V
Salmonella diğer serovarları 2
Serpulina spp. 2
Shigella boydii 2
Shigella dysenteriae Tip 1 3 ** T
Shigella dysenteriae Tip 1 den farklı diğerleri 2
Shigella flexneri 2
Shigella sonnei 2
Staphylococcus aureus 2
Streptobacillus moniliformis 2
Streptococcus pneumoniae 2
Streptococcus pyogenes 2
Streptococcus suis 2
Streptococcus spp. 2
Treponema carateum 2
Treponema pallidum 2
Treponema pertenue 2
Treponema spp. 2
Vibrio cholerae El Tor dahil 2
Vibrio parahaemolyticus 2 Vibrio spp. 2
Yersinia enterocolitica 2
Yersinia pestis 3 V
Yersinia pseudotuberculosis 2
Yersinia spp. 2
** Bkz. Açıklamalar 8
VİRÜSLER *
Biyolojik Etken Sınıflandırma Notlar
Adenoviridae 2
Arenaviridae
LCM–Lassa–Virüs complex old world arena virüsleri:
Lassa virüsü 4
Lymphocytic suşları 3
Lymphocytic choriomeningitis
virüsüdiğer suşları 2
Mopeia virüsü 2
Diğer LCM–Lassa complex virüsleri 2
Tacaribe –Virus– Complex new world arena virüsleri:
Guanarito virüsü 4
Junin virüsü 4
Sabia virüsü 4
Machupo virüsü 4
Flexal virüsü 3
Diğer Tacaribe complex virüsleri 2
Astroviridae 2
Bunyaviridae
Belgrade Dobrava olarak da bilinir 3
Bhanja 2
Bunyamwera virüsü 2
Germiston 2
Oropouche virüsü 3
Sin Nombre Muerto Canyon 3
California encephalitis virüsü 2
Hantavirüsleri :
Hantaan Korean haemorrhagic fever 3
Seoul virüsü 3
Puumala virüsü 2
Prospect Hill virüsü 2
Diğer hantavirüsleri 2
Nairovirüsleri :
Crimean–Congo haemorrhagic fever 4
Hazara virüsü 2
Phlebovirüsleri :
Rift Valley fever 3 V
Sandfly fever 2
Toscana virüsü 2
Patojenik olduğu bilinen diğer bunyaviridaeler 2
Calciviridae
Hepatitis E virüsü 3 **
Norwalk virüsü 2
Diğer calciviridae 2
Coronaviridae 2 Filoviridae
Ebola virüsü 4
Marburg virüsü 4
Flaviviridae
Australia encephalitis Murray Valley encephalitis 3
Central European tick–borne encephalitis virüsü 3 ** V
Absettarov 3
Hanzalova 3
Hypr 3
Kumlinge 3
Dengue virüsü Tip 1–4 3
Hepatitis C virüsü 3 ** D
Hepatitis G 3 ** D
Japanese B encephalitis 3 V
Kyasanur Forest 3 V
Louping ill 3 **
Omsk a 3 V
Powassan 3
Rocio 3
Russian spring–summer encephalitis TBEa 3 V
St Louis encephalitis 3
Wesselsbron virüsü 3**
West Nile fever virüsü 3
Yellow fever 3 V
Patojenik olduğu bilinen diğer flavi virüsleri 2
Hepadnaviridae
Hepatitis B virüsü 3 ** V, D
Hepatitis D virüsü Delta b 3 ** V, D
Herpesviridae
Cytomegalo virüsü 2
Epstein–Barr virüsü 2
Herpesvirus simiae B virüsü 3
Herpes simplex virüsü Tip 1 ve 2 2
Herpesvirus varicella–zoster 2
Human B–lymphotropic virüsü HBLV–HHV6 2
Human herpes virüsü 7 2
Human herpes virüsü 8 2 D
Orthomyxoviridae
İnfluenza virüsleri Tip A, B ve C 2 V c
Tick–borne ortomyxovrirdae: Dhori ve Thogoto virusu 2
Papovaviridae
BK ve JC virüsleri 2 D d
Human papillomavirüsleri 2 D d
Paramyxoviridae
Measles virüsü 2 V
Mumps virüsü 2 V
Newcastel disease virüsü 2
Parainfluenza virüsleri Tip 1 – 4 2
Respiratory syncytial virüsü 2
Parvoviridae
Human parvovirüsü B 19 2
Picornaviridae
Acute haemorrhagic conjunctivitis virüsü AHC 2
Coxsackie virüsleri 2 Echo virüsleri 2
Hepatitis A virüsü insan entero virüsü Tip 72 2 V
Poliovirüsleri 2 V
Rhinovirüsleri 2
Poxviridae
Buffalopox virüsü e 2
Cowpox virüsü 2
Elephantpox virüsü f 2
Milkers node virüsü 2
Molluscum contagiosum virüsü 2
Monkeypox virüsü 3 V
Orf virüsü 2
Rabbitpox virüsü g 2
Vaccinia virüsü 2
Variola major minor virüsü 4 V
Whitepox virüsü “Variola virüsü” 4 V
Yatapox virüsü Tana & Yaba 2
Reoviridae
Coltivirüsü 2
Human rotavirüsleri 2
Orbivirüsleri 2
Reovirüsleri 2
Retroviridae
Human immunodeficiency virüsleri 3** D
Human T-cell lymphotropic virüsleriHTLV,
Tip1ve 2 3** D
SIV virüsü h 3**
Rhabdoviridae
Rabies virüsü 3** V
Visicular stomatitis virüsü 2
Togaviridae
Alfavirüsleri :
Eastern equine encephalomyelitis 3 V
Bebaru virüsü 2
Chikungunya virüsü 3**
Everglades virüsü 3**
Mayaro virüsü 3
Mucambo virüsü 3 **
Ndumu virüsü 3
O’nyong–nyong virüsü 2
Ross River virüsü 2
Semliki forest virüsü 2
Sindbis virüsü 2
Tonate virüsü 3**
Venezuelan equine encephalomyelitis 3 V
Western equine encephalomyelitis 3 V
Bilinen diğer alpha virüsleri 2
Rubivirüsü rubella 2 V
Toroviridae 2
Sınıflandırılmamış virüsler
Equine morbillivirüsü 4
Henüz tanımlanmamış Hepatitis virüsleri 3 ** D
Bulaşabilir spongiform ansefalopatiler TSEs
ile birlikte nadiren görülen etkenler Creutzfeldt– Jakob hastalığı 3 ** D d
Variant Creutzfeldt– Jakob hastalığı 3 ** D d
Bovine spongiform ansefalopatiler BSE ve
ilgili diğer hayvan TSE leri i 3 ** D d
Gertsmann– Straussler–Scheinker sendromu 3 ** D d
Kuru 3 ** D d
* Bkz. Açıklamalar 7
** Bkz. Açıklamalar 8
a Tick–borne encephalitis.
b Hepatit D virüsü yalnızca hepatit B virüsü ile aynı anda veya ikincil olarak enfekte olmuş
çalışanlarda patojendir.
Bunun için, Hepatit B aşısı yalnızca Hepatit B virüsünden etkilenmemiş çalışanları
Hepatit D virüsüne Delta karşı koruyacaktır.
c Yalnızca A ve B Tipleri için
d Bu etkenlerle doğrudan temas olan işler için önerilir.
e İki virüs tanımlanmıştır: birisi, Buffalopox tipi, diğeri de Vaccinia virüsünün bir türüdür.
f Cowpox virüsünün türüdür.
g Vaccinianın bir türüdür.
h Bugün için, simian kökenli diğer retrovirüslerin insanda hastalık yaptığı hakkında bir
kanıt yoktur. Bu virüslerle çalışılırken, önlem olarak, üçüncü düzey korunma önerilir.
i Diğer hayvan TSE lerine yol açan etkenlerin insanda enfeksiyona yol açtığı hakkında
kanıt yoktur. Bununla birlikte 3. risk grubunda ** yer alan etkenler için alınacak
önlemler, laboratuvar çalışmaları için de tavsiye edilen önlemlerdir. İkinci düzey
korunmanın yeterli olduğu scrapie etkeninin tanımlanması ilgili laboratuvarlar bunun
dışındadır.
PARAZİTLER
Biyolojik Etkenler Sınıflandırma Notlar
Acanthamoeba castellani 2
Ancylostoma duodenale 2
Angiostrongylus cantonensis 2
Angiostrongylus costaricensis 2
Ascaris lumbricoides 2 A
Ascaris suum 2 A
Babesia divergens 2
Babesia microti 2
Balantidium coli 2
Brugia malayi 2
Brugia pahangi 2
Capillaria philippinensis 2
Capillaria spp. 2
Clonorchis sinensis 2
Clonorchis viverrini 2
Cryptosporidium parvum 2
Cryptosporidium spp. 2
Cyclospora cayetanensis 2
Dipetalonema streptocerca 2
Diphylobothrium latum 2
Dracunculus medinensis 2
Echinococcus granulosus 3 **
Echinococcus multilocularis 3 **
Echinococcus vogeli 3 ** Entemoeba histolytica 2
Fasciola gigantica 2
Fasciola hepatica 2
Fasciolopsis buski 2
Giardia lamblia Giardia intestinalis 2
Hymenolepis diminuta 2
Hymenolepis nana 2
Leishmania brasiliensis 3 **
Leishmania donovani 3 **
Leishmania ethiopica 2
Leishmania mexicana 2
Leishmania peruviana 2
Leishmania tropica 2
Leishmania major 2
Leishmania spp. 2
Loa loa 2
Mansonella ozzardi 2
Mansonella perstans 2
Naegleria fowleri 3
Necator americanus 2
Onchocerca volvulus 2
Opisthorchis felineus 2
Opisthorchis spp. 2
Paragonimus westermani 2
Plasmodium falciparum 3 **
Pasmodium spp. human ve simian 2
Sarcocystis suihominis 2
Schistosoma haematobium 2
Schistosoma intercalatum 2
Schistosoma japonicum 2
Schistosoma mansoni 2
Schistosoma mekongi 2
Strongyloides stercoralis 2
Strongyloides spp. 2
Taenia saginata 2
Taenia solium 3 **
Toxocara canis 2
Toxoplasma gondii 2
Trichinella spiralis 2
Trichuris trichiura 2
Trypanosoma brucei brucei 2
Trypanosoma brucei gambiense 2
Trypanosoma brucei rhodesiense 3 **
Trypanosoma cruzi 3
Wuchereria bancrofti 2
** Bkz. Açıklamalar 8
MANTARLAR
Biyolojik Etken Sınıflandırma Notlar
Aspergillus fumigatus 2 A
Blastomyces dermatitidis ajellomyces dermatitidis 3 Candida albicans 2 A
Candida tropicalis 2
Cladophialophora bantiana önceki; Xylohypha
bantiana, Cladosporium bantianum or trichoides 3
Coccidioides immitis 3 A
Cryptococcus neoformans var. Neoformans
Flobasidiella neoformans var. neoformans 2 A
Cryptococcus neoformans var. Gattii
Flobasidiella bacillispora 2 A
Emmonsia parva var. Parva 2
Emmonsia parva var. Crescens 2
Epidermophyton floccosum 2 A
Fonsecaea compacta 2
Fonsecaea pedrosoi 2
Histoplasma capsulatum var. capsulatum
Ajellomyces capsulatus 3
Histoplasma capsulatum duboisii 3
Madurella grisea 2
Madurella mycetomatis 2
Microsporum spp. 2 A
Neotestudina rosatii 2
Paracoccidioides brasiliensis 3
Penicillium marneffei 2 A
Scedosporium apiospermum Pseudallescheria boydii 2
Scedosporium prolificans inflatum 2
Sporothrix schenckii 2
Trichophyton rubrum 2
Trichophyton spp. 2
EK–IV
ÇALIŞANLARIN SAĞLIK GÖZETİMİNDE DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR
1- Biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların sağlık gözetiminden sorumlu olan
işyeri hekimi, çalışanların sağlık durumlarını ve maruziyet koşullarını bilmelidir.
2- Çalışanların sağlık gözetimi, işyeri hekimliğinin uygulama ve prensiplerine uygun
olarak yürütülmeli ve aşağıdaki önlemleri içermelidir:
- Çalışanların mesleki ve tıbbi özgeçmişleri ile ilgili kayıtlarının tutulması,
- Çalışanların kişisel sağlık durumunun değerlendirilmesi,
- Uygun ise, erken ve geri dönüşü olan etkilerin saptanmasının yanı sıra biyolojik
ölçümleme.
3- Sağlık gözetimi yapılırken, her çalışan için, işyeri hekimliğinde ulaşılabilen son bilgiler
ışığında, konu ile ilgili daha ileri testler yapılmasına karar verilebilir.4- EK–V
KORUMA DÜZEYLERİ VE ALINACAK ÖNLEMLER İLE İLGİLİ GÖSTERGELER
Bu ekte yer alan önlemler, çalışanlara yönelik risk değerlendirmesine, işin ve ilgili biyolojik
etkenin doğasına göre uygulanacaktır.
A– Koruma Önlemleri B– Koruma Düzeyleri
2 3 4
1. Çalışma yeri, aynı bina
içinde yürütülen diğer
çalışmalardan ayrılmış olacaktır.
Gerekmez Önerilir Zorunlu
2. Çalışma yerine giren ve
çıkan hava HEPA * veya
benzeri filtrelerle filtre edilecektir.
Gerekmez Zorunlu,
çıkan havada
Zorunlu,
çıkan ve giren
havada
3. Çalışma yerine yalnızca
görevli çalışanların girmesine izin
verilecektir.
Önerilir Zorunlu Zorunlu,
hava sızdırmaz
araç ile
4. Çalışma yeri, dezenfeksiyon
yapılmasına olanak sağlayacak
yapıda olmalıdır.
Gerekmez Önerilir Zorunlu
5. Özel dezenfeksiyon
yöntemleri.
Zorunlu Zorunlu Zorunlu
6. Çalışma yerindeki hava
negatif basınçta tutulmalıdır.
Gerekmez Önerilir Zorunlu
7. Etkili vektör kontrolü.
Örnek; kemirgenler ve
böcekler
Önerilir Zorunlu Zorunlu
8. Temizlemesi kolay ve su
geçirmez yüzeyler.
Zorunlu,
tezgah ve iş
masaları için
Zorunlu,
tezgah ve
zeminler için
Zorunlu,
tezgah, yer, duvar,
tavan için
9. Asit, alkali, çözücü ve
dezenfek–tanlara dayanıklı
yüzeyler.
Önerilir Zorunlu Zorunlu
10. Biyolojik etken için güvenli
depolama.
Zorunlu Zorunlu Zorunlu,
emniyetli depolama
11. Çalışma yerinde
bulunanların görülebildiği
gözetleme penceresi veya
benzeri.
Önerilir Önerilir Zorunlu
12. Bir laboratuvarda yalnızca
kendi malzemeleri kullanılmalıdır.
Gerekmez Önerilir Zorunlu
13. Herhangi bir hayvanın da
dahil olduğu bütün enfekte
maddeler bir güvenli bir kabin,
veya yalıtılmış bir yerde veya
diğer uygun bir kapta işleme tabi
tutulmalıdır.
Uygun olması
halinde
Zorunlu,
enfeksiyonun
havayla
bulaştığı
hallerde
Zorunlu
14. Hayvan ölülerinin yok
edilmesi için yakma fırını.
Önerilir Zorunlu,
mevcutsa
Zorunlu,
alan içinde
* HEPA High Efficiency Particulate Air : Büyüklüğü 0,3 mikron olan aerosolları,
maksimum 1,52 metre/dakika hava akım hızında, minimum % 99,97 oranında tutabilen
özellikte kuru tip değiştirilebilir filtre. EK–VI
ENDÜSTRİYEL İŞLEMLERDE ALINACAK ÖNLEMLER
Grup 1 biyolojik etkenler:
Canlı zayıflatılmış attenüe aşılar dahil Grup 1 biyolojik etkenlerle çalışmalar için genel
mesleki güvenlik ve hijyen ilkelerine uyulacaktır.
Grup 2, Grup 3 ve Grup 4 biyolojik etkenler:
İşlemin bir bölümü veya belirli bir işlemle ilgili risk değerlendirmesi sonucuna göre aşağıdaki
farklı kategorilere karşılık gelen koruma önlemleri bir arada seçilerek uygulanabilir.
A– Alınacak Önlemler B– Koruma düzeyi
2 3 4
1. Canlı organizmalar, prosesi
çevreden fiziksel olarak ayıran
bir sistemde işleme tabi
tutulacaktır.
Zorunlu Zorunlu Zorunlu
2. Kapalı sistemden çıkan
ekzost gazlarının tahliyesi şu
şekilde olacaktır.
En az
düzeyde
sızdırır
Sızdırmaz Sızdırmaz
3. Numunelerin toplanması,
kapalı bir sisteme materyallerin
ilavesi ve bir başka kapalı
sisteme canlı organizmanın
transferi işlemleri şu şekilde
olacaktır.
En az
düzeyde
sızdırır
Sızdırmaz Sızdırmaz
4. Büyük miktardaki kültür
sıvıları, canlı organizmalar için
yandaki önlemler alınmadıkça
kapalı sistemden
uzaklaştırılmayacaktır.
Geçerli
yollarla
inaktive
edilmeli
Geçerli fiziksel
ve kimyasal
yolla inaktive
edilmeli
Geçerli fiziksel
ve kimyasal
yolla inaktive
edilmeli
5. Sızdırmazlık sistemleri şöyle
dizayn edilecektir.
En az
düzeyde
sızdırır
Sızdırmaz Sızdırmaz
6. Kapalı sistemler kontrollü
alanlarda olacaktır.
İsteğe bağlı İsteğe bağlı Zorunlu, ve bu
amaçla
oluşturulmuş
a Biyotehlike işareti
yapıştırılacaktır.
İsteğe bağlı Zorunlu Zorunlu
b Bu alanlara yalnızca görevli
olan kişilerin girmesine izin
verilecektir.
İsteğe bağlı Zorunlu Zorunlu, hava
sızdırmaz araç
ile
c Personel koruyucu giysi
giyecektir.
Zorunlu,
iş giysisi
Zorunlu Zorunlu
Giriş ve
çıkışlarda
tümüyle
değiştirilecek
d Personel için
dekontaminasyon ve yıkanma
Zorunlu Zorunlu Zorunlu imkanları sağlanacaktır.
e Personel kontrollü alandan
ayrılmadan önce duş
alacaktır.
Gerekmez İsteğe bağlı Zorunlu
f Lavabo ve duşlardan gelen
atık sıvılar toplanacak ve
tahliyeden önce inaktive
edilecektir.
Gerekmez İsteğe bağlı Zorunlu
g Kontrollü alan, ortam
havasının kirlenmesini
minimize etmek için yeterince
havalandırılacaktır.
İsteğe bağlı İsteğe bağlı Zorunlu
h Kontrollü alanın atmosferi
negatif hava basıncında
tutulacaktır.
Gerekmez İsteğe bağlı Zorunlu
i Kontrollü alana giren ve çıkan
hava HEPA özellikli filtre ile
filtre edilecektir.
Gerekmez İsteğe bağlı Zorunlu
j Kontrollü alan kapalı sistemin
tümünü bütün müştemilatı ile
birlikte içine alacak şekilde
dizayn edilecektir.
Gerekmez İsteğe bağlı Zorunlu
k Kontrollü alan buharla
dezenfekte edilmesine uygun
şekilde sızdırmaz olacaktır.
Gerekmez İsteğe bağlı Zorunlu
l Atık sıvılar son tahliyeden
önce işlemden geçirilecektir.
Geçerli yolla
inaktive
edilmeli
Geçerli fiziksel
ve kimyasal
yolla inaktive
edilmeli
Geçerli fiziksel
ve kimyasal
yolla inaktive
edilmeli
EK–VII
KORUYUCU AŞI UYGULAMA KLAVUZU
Aşağıdaki hususlar, koruyucu aşılamanın uygulanmasında hesaba katılacaktır.
1- Biyolojik etkenlere maruz kalanlar, etkene karşı etkili bir aşı varsa aşılanacaktır.
2- Aşılama, ilgili mevzuat ve uygulamalara uygun yürütülecektir. Çalışanlar, aşılanmanın ve
aşılanmamanın sakıncaları ve yararları hakkında bilgilendirilecektir.
3- Aşılama bedeli çalışana yüklenmeyecektir.
4- İstendiğinde yetkililere gösterilmek üzere, ilgili her çalışan için bir aşılama belgesi
düzenlenecektir. imyasal
yolla inaktive
edilmeli
EK–VII
KORUYUCU AŞI UYGULAMA KLAVUZU
Aşağıdaki hususlar, koruyucu aşılamanın uygulanmasında hesaba katılacaktır.
1- Biyolojik etkenlere maruz kalanlar, etkene karşı etkili bir aşı varsa aşılanacaktır.
2- Aşılama, ilgili mevzuat ve uygulamalara uygun yürütülecektir. Çalışanlar, aşılanmanın ve
aşılanmamanın sakıncaları ve yararları hakkında bilgilendirilecektir.
3- Aşılama bedeli çalışana yüklenmeyecektir.
4- İstendiğinde yetkililere gösterilmek üzere, ilgili her çalışan için bir aşılama belgesi
düzenlenecektir.
