Lezzet ve şifa kaynağı baharatlar ülkemizde her yörede kullanılmaktadır. Yemeklerimize lezzet veren gerektiğinde ise ilaç olarak faydalanabildiğimiz baharatlar açısından ülkemiz oldukça zengindir. Burada pek çok baharatın arasında özellikle birinden bahsetmek istiyorum. Sumak.
Ülkemizde oldukça yaygın olarak kullanılan, pek çok ülkenin mutfağında da önemli bir yer tutan baharatlardan biridir Sumak.
Latince adı “Rhus Coriaria” olan sumak İran, Afganistan, Güney Avrupa, Kuzey Afrika ve Akdeniz de yetişir. Sumak taneleri ezilerek kuru ve kaba toz haline getirilerek ya da doğrudan bitki olarak kullanılır. Genellikle morumsu-kırmızı renkte olan sumak kurutulmuş ya da öğütülmüş olarak satılmaktadır. Sumağın takviye olarak tablet veya kapsül şeklinde hap olarak satılabildiği de bilinmektedir.
Yemeklere ekşi bir lezzet katmasının yanı sıra sağlığımıza olan faydaları da göz önünde bulundurulmalıdır. Son dönemlerde sıklıkla alternatif tıp ürünleri arasında yer almaktadır.
SUMAĞIN KULLANIM ALANLARI NELERDİR?
Yemeklere kattığı iştah açıcı lezzetin yanı sıra sağlığımıza pek çok faydası bulunmaktadır. Sumağın sağlığımıza katkılarına göz atmakta fayda var;
- Enfeksiyonel Hastalıkları Önler; Laboratuar sonuçları sumak ve ekstresinin antiinflamatuar (iltihap önleyici) özelliklere sahip olduğunu doğrulamakta olup, bu özelliği neticesinde soğuk algınlığı, artrit ve diğer enflamatuar hastalıkların tedavisinde faydalı olduğu görülmüştür. Vücutta iltihaplanma olması, ateş, solunum bozuklukları, deri iltihapları, bronşit gibi birçok hastalığa şifa olarak başvurulmaktadır sumağa.
- Cildi Korur; Hemen her gün cildimize çok iyi bakmamız gerektiğini duyuyor, öğreniyoruz. Anti-inflamatuar özelliğinin yanı sıra antimikrobiyal özellikleri bulunan sumak cilt sorunlarının tedavisinde ve yaraların iyileşmesine de yardımcıdır. Çiğnenmiş sumak yapraklarının deri döküntülerine ve iltihaplı diş etlerine iyi geldiği bilinen bir gerçektir. Sumağın yaşlanma belirtilerine neden olabilecek serbest radikalleri etkisiz hale getirme özelliği de vardır. Bu açıdan fitoterapi uzmanları tarafından güçlü antioksidan özelliği nedeniyle tercih edilmektedir
- Kalbi, Beyni ve Karaciğeri Korur; Ne yazık ki yüksek kolestrol karaciğere verdiği zararın yanı sıra kalbi de olumsuz etkilemektedir. Sumak burada da bize destek olabilmektedir. Yapılan deneylerde sumak meyvesinin ekstresinin kan kolesterol seviyesini düşürdüğü görülmüştür. Bu durumda sumak kalp ve karaciğerimiz için de faydalıdır diyebiliriz. Ayrıca kalpte ve beyin hücrelerinde bulunan omega-3 yağ asidi ve dokosaheksaenoik asit konsantrasyonu sumak takviyesi ile artırılabilmektedir. Fareler üzerinde yapılan çalışmada besinlerde sumak kullanımının beyin hücrelerinin gelişiminde olumlu etkisi olduğunu göstermiştir. Bununla birlikte bilim dünyası sumağın beyne olumlu etkileri olup olmadığı hususunda çalışmalarına devam etmektedir.
-Antikanser özelliği taşır; Yapılan bir çalışmada sumak özütünün sağlıklı hücreler üzerinde olumsuz bir etkisi olmamasına rağmen kanserli hücreleri yok ettiği görülmüştür. Yapılan söz konusu çalışmada kanserli hücrelerin DNA bazlarının okside olduğu tespit edilmiştir. Bunun sonucunda da anti kansorejen özelliği dolayısıyla kimyasal tedavide de ilaç olarak kullanılmaya başlanmıştır.
-Kadın Hastalıkları; Gerek yiyerek, suyunu içerek gerekse harici olarak kullanılan sumak, aşırı akıntı rahatsızlığı bulunan kadınlar tarafından harici tedavi olarak kullanılabilmektedir. Anne sütünün artırılmasında da önemli bir yeri olan sumağın düzenli kullanılması halinde adet düzensizliğine ve adet dönemi sancılarına iyi geldiği ifade edilmektedir.
-Detoks; Günümüzde zararlı toksinlerin vücudumuzdan atılmasının önemi bilinmektedir. Zamanla biriken bu toksinler pek çok sağlık problemine yol açabildiği için insanlar her gün çeşit çeşit detoks yöntemine başvurabilmekte, hatta detoks kamplarına katılmaktadır. Sumak toksinlerin vücuttan kolayca atılmasını sağlamakta da kullanılmaktadır.
-Solunum ve Sindirim Problemleri; Pek çok insan sumağı göğüs ve solunum yolları hastalıklarının tedavisinde kullanmaktadır. Bu durum bilimsel olarak da kanıtlanmıştır. Kronik öksürük ve kronik farenjit problemleri olanlar güçlü bir antioksidan ve C vitamini deposu olan sumak çayını yaparak ilk kullanımdan itibaren rahatlayabilirler. Sumak çayı yapımını aşağıda sumağın nasıl kullanılacağı bölümünde okuyabilirsiniz. Sumak suyu ise iyi bir öksürük şurubu görevini üstlenmekte olup, nasıl yapılır merak edenler için yine aşağıda tarifi verilmektedir.
-İdrar Söktürücüdür; İdrar söktürücü özelliği bulunan sumak, idrar üretimine yardımcı olmakta ve toksinlerin vücuttan atılmasını sağlamaktadır. Bunun neticesinde ağrılı idrara çıkma ve mesane iltihabının tedavisinde kullanılmasının yanı sıra kabızlık, huzursuz bağırsak sendromu gibi çeşitli bağırsak şikâyetlerinin tedavisinde de sumaktan faydalanılmaktadır. Yatağı ıslatma problemleri yaşayanların da sıkça başvurduğu bir tedavi yöntemidir. Ayrıca Ortadoğu’da ekşi sumak suyunun mide rahatsızlığının tedavisinde kullanıldığı bilinmektedir.
-Ayrıca Yukarıda bahsedilen özelliklerinin yanı sıra kanı arındırmak, boğaz ağrısını ve sindirim problemlerini gidermek amacıyla da sumaktan yardım alınmaktadır. Yiyeceklere eklenen sumağın diyabet hastalığını da önlediği bilinmektedir. Çağımızın büyük sorunu haline gelen obezite, hiperglisemi (yüksek kan şekeri), diyabeti önlemeye yardımcı olur.
Yukarıda saydığımız özelliklerine ilave olarak bazı hususların belirtilmesinde yarar bulunmaktadır. Düzenli ilaç kullananların kullandıkları ilaç ile sumağım herhangi bir etkileşime girme olasılığını göz önünde bulundurarak doktoruna danışarak kullanması gerektiği unutulmamalıdır.
- Hazır satılan toz sumaklara koruyucu amaçlı ekstra tuz katıldığından tuz kısıtlaması olanlar da dikkatli kullanmalıdır. Tane sumakta %0,2 olan tuz, öğütülmüş sumakta %3 ile %6 arasında değişmektedir.
- Sumak bazı ciltlerde alerjik reaksiyona sebep olabildiği için kızarıklık ve kaşıntıya sebep olabilir. Özellikle kuruyemiş alerjisi bulunanlarda sumak da alerji yapabildiği için dikkatli kullanması gerekmektedir.
SUMAK NASIL KULLANILIR?
Sumak, mutfaklarımızda salatalar ile çeşitli et ve sebze yemeklerine lezzet vermek amacıyla kullanılmaktadır. Ayrıca yoğurda aroma vermek amaçlı da tüketilebilmektedir. Ülkemizde yapılan yemekler düşünüldüğünde patates salatası, yaprak sarması, dolma gibi bazı yemekler sumaksız düşünülememektedir. Özellikle salatalarda soğanın kokusunu azaltması ve iştah açıcı özelliği ile tercih edilmektedir.
Sumak doğrudan çiğnenerek de kullanılabilmekte olup, diş etlerine iyi gelmektedir. Çiğnenmiş olarak harici kullanımında ise deri döküntüsüne faydalıdır.
Yemeklerin yanı sıra sumaktan lezzetli bir öksürük şurubu yapılabildiği bilgisini vermiştik. Şimdi Sumak Suyu tarifini verebiliriz.
Sumak Suyu Malzemeleri;
* 1 bardak su
* 1 yemek kaşığı bal
* 2 yemek kaşığı sumak
Hazırlanışı;
* Suyu ve balı bir tencereye koyarak orta ateşte kaynatınız.
* İçerisine 2 yemek kaşığı sumağı ekleyerek 10 dakika karıştırdıktan sonra demlenmeye bırakınız.
* Hava geçirmez bir kabın içerisinde depolayınız.
Sumak Çayı Malzemeleri;
* 1 çay bardağı sıcak su
* 1 tatlı kaşığı öğütülmüş veya tane sumak (tercihen tane sumak)
* 1-2 damla kekik yağı (isteğe bağlı)
Hazırlanışı;
* Bardağa konulan sumak üzerine kaynar su dökülerek demlemeye bırakılır
* Demlenme sonunda kekik yağı eklenerek tüketilir
İçerdiği malik asitten dolayı ekşiliği fazla olan sumak çayına limon ilave etmeye gerek yoktur. Ancak ekşi olarak tüketmek istemeyenler az miktar bal ile tatlandırarak içebilir. İçtiğimizde dibe çöken posayı tüketmiyoruz. Faranjiti ve boğaz yanması olanlar ilk birkaç yudumda sumak çayı ile gargara yaparak boğazını temizleyebilir. Üç- beş gün boyunca her gün tek doz tüketilebilir. Aç karnına kullanılması önerilmektedir.
