Blog / Madencilik Sektörü Risk Analizi
Madencilik Sektörü Risk Analizi
Madencilik Sektörü ve Risk Değerlendirmesi
Arama safhasından, üretim ve nakliyesine kadar madencilik bünyesinde barındırdığı
çalışmaların yapısı nedeniyle çok fazla risk içeren bir sektördür ve bu risklerin önlenemeyerek
istenmeyen durumlara dönüşmesi neticesinde de yüksek iş kazası rakamlarına sahiptir.
Madencilik diğer çalışma kollarından temel yapı bakımından ayrılmaktadır, çünkü
madencilikte sürekli değişen ortam şartlarına göre çalışmak yani doğanın sürekli değiştirdiği
sınırlarda üretim yapmak esastır. Bu durum madencilikteki risklerin doğru algılanmasının ve
değerlendirilmesinin önemini gözler önüne sermektedir.
Gelişen iş sağlığı ve güvenliği anlayışı neticesinde risk değerlendirmesi, dünyada ve
ülkemizde güvenlik kültürüyle beraber iş sağlığı ve güvenliği alanının temelini oluşturmaya
başlamıştır. Dünyada yaşanan gelişmelere paralel olarak ülkemizde de risk
değerlendirmesinin önemi artmış ve ülkemiz iş sağlığı ve güvenliği mevzuatında yapılan
revizyon çalışmalarıyla risk değerlendirmesi, ulusal mevzuatımızda yerini almıştır. Bütün iş
kollarında olduğu gibi madencilik sektöründe çalışma yapan işletmelerde de risk
değerlendirmesi yapmak yasal bir zorunluluktur. Bu yasal zorunluluğun gereklerini yerine
getirmek işletmeye ek bir yük olarak görülmemeli, risk değerlendirmesi yapmanın hem
işletmeye hem de ülkeye sağlayacağı bir çok yarar gözden uzak tutulmamalıdır.
I-İşletmeye sağlayacağı yararlar:
İş kazası ve meslek hastalıklarının önlenmesine yönelik yapılacak bu çalışmaların sonucunda
alınacak önlemlerle işletmenin;
a-Sağlık giderleri azalacak
b-Tazminat giderleri azalacak
c-Güvenli çalışma ortamında verimliliği artacak
d-Üretimde kalitesi yükselecek
e-Prestiji artacak
f- Pazar payı yükselecek
g-Ekonomik güçü artacaktır.
II-Ülkeye sağlayacağı yararlar:
a-Çalışanlardan hastalanan ve iş göremez durumuna düşenlerin sayısının azalması
b-Gayri safi milli hasılanın yaklaşık %3’ü kadar kayıbın azalması
c-Sağlık ve rehabilitasyon harcamalarının azalması
d-Bir bütün olarak toplum sağlık göstergelerinin iyileşmesi
e-Çalışma barışına katkı sağlanması
f-Refah toplumuna dönüşümün hızlanması
g-Ülkemiz uluslararası alanda prestij kazanması
Risk değerlendirmesi gerek yasal zorunluluk nedeniyle gerekse de yukarda sayılan faydaları
nedeniyle tüm işletmelerde yapılmalıdır, fakat madencilik sektörü için önemi daha da
büyüktür. Madencilik sektöründe alınması gereken temel önlemlerin yanında, faaliyet
süresince değişen koşulların takip edilmesinin ve doğacak yeni risklerin üzerinde
durulmasının gerekliliği risk değerlendirmesi yapmanın ne kadar önemli olduğunu bir kez
daha göstermektedir.
Risk değerlendirmesinin yapılması için dünya ülkelerinde birbirinden farklı bir çok metot
uygulanmakta; çalışma yapılan işletmenin boyutları, uygulanan madencilik yöntemi, çevre
koşulları ve çalışan sayısı gibi kriterlere göre kullanılan metotlara karar verilmektedir. Fakat
bütün bu risk değerlendirme metotları temel olarak iş yerinde mevcut olan veya ortaya
çıkabilecek tehlikelerin belirlenmesi, bu tehlikelerden doğan risklerin tayin edilip analiz
edilmesi ve sonuçta bulunan risklerin azaltılması için uygulanacak önlemlerin belirlenmesi
üzerine kurulmuştur. Yani risk değerlendirmesi yapmaya başlamak için öncelikle iş yerindeki
tehlikelerin ve bu tehlikelerden doğan risklerin belirlenmesi gerekmektedir. Burada karşımıza
çıkan tehlike ve risk kavramlarını, günlük hayatta sıklıkla birbirlerinin yerine kullanılıyor
olsak da, profesyonel anlamda baktığımızda risk ve tehlike aslında farklı kavramlardır. Bu iki
kavramı kısaca şöyle tanımlayabiliriz;
TEHLİKE: Çalışma ortamındaki herhangi bir unsurun zarar verme potansiyelidir.
RİSK: Tehlikeden dolayı ölüm yaralanma veya hastalığın meydana gelme olasılığıdır.
Bu iki kavramı birbirinde ayıran temel özellikler olarak tehlikenin bir potansiyel, riskin ise bir
olasılık ifade ediyor olmasını söyleyebiliriz.
Risk değerlendirmesi yapmak için öncelikle iş yerindeki tehlikelerin belirlenmesi gerektiğini
yukarda söylemiştik. Madencilik sektöründe temel olarak aşağıda sayılan konular üzerininde
çalışmalar yapmak tehlikeleri belirlenmesine yardımcı olacaktır;
∼ Maden gazları / Grizu patlamaları
∼ Havalandırma
∼ Kazı işleri
∼ Termal konfor
∼ Yangın
∼ Toz
∼ Gürültü
∼ Titreşim
∼ Aydınlatma
∼ Tahkimat ve Maden göçükleri
∼ Patlayıcı madde kullanımı
∼ Elektrik
∼ Su baskını
∼ Mekanizasyon ve makine kullanımı
∼ Malzeme ve insan nakliyesi
∼ Psikolojik faktörler
İş yerinde yukarıda adı geçen veya bunların dışındaki unsurlardan kaynaklanan, ortaya
çıkabilecek tehlikelerin belirlenmesi için öncelikle iş yerinde çalışanlarla konuşulmalı ve
onların gördüğü tehliker listelenmelidir. Daha sonra işyerinde meydana gelmiş kazaların
raporlarının incelenmesi, kullanılanan maddelerle ilgili bilgilerin ve talimatların incelenmesi
gibi faaliyetlerle iş yerinde mevcut ve çeşitli nedenlerle doğacak tüm tehlikeler belirlenmeli
bu tehlikelerden doğabilecek risklerin tayin edilmeli ve risk değerlendirmesinin sonraki adımı
olan risklerin analizine geçilmelidir.
Risklerin analiz edilmesi konusunda da birçok metot mevcutur, bu metotlardan yaygın olarak
kullanılanı riski şiddeti ve olasılığı bileşenlerine ayırarak analiz etme yöntemidir matris. Bu
yöntemde; bir tehlikenin doğuracağı risk, ortaya çıkma olasılığının ne kadar sıklıla
görülebileceği üzerinden ve de şiddetini doğuracağı olumsuz sonucun ne kadar ciddi
olabileceği üzerinden analiz edilmektedir. Bu olasılık ve şiddet ne kadar hassasiyetle analiz
yapmak istediğinize bağlı olarak çeşitli sayısal değerlerle derecelendirilebilir. Örnek olarak
5’lik düzende olasılık ve şiddet şöyle değerlendirilebilir;
Olasılık Ortaya çıkma frekansı Derece
ÇOK KÜÇÜK Yılda bir 1
KÜÇÜK Üç ayda bir 2
ORTA Ayda bir 3
YÜKSEK Haftada bir 4
ÇOK YÜKSEK Her gün 5
Sonuç Doğacak sonuç Derece
ÇOK HAFİF İş saati kaybı yok, ilkyardım 1
HAFİF İş günü kaybı yok, ilk yardım 2
ORTA Hafif yaralanma, tedavi gerekir 3
CİDDİ Ölüm, ciddi yaralanma, meslek hastalığı 4
ÇOK CİDDİ Birden çok ölüm, sürekli iş göremezlik 5
Bir tehlikenin doğuracağı riskin bu bileşenleri analiz edildikten sonra ikisinin derecelerinin
çarpımı neticesinde ortaya çıkacak sayısal değer riskin düzeyini ortaya çıkaracaktır. Bulunan
risk düzeyine görede yapılması gereken çalışmanın boyutu belirlenecek ve uygulamaya
geçilecektir. Yine 5 lik düzende risk düzeyleri ve seviyeleri şöyle belirlenebilir;
Riskin Derecesi Riskin Düzeyi Riskin Seviyesi
25 – 15 Yüksek Risk Kabul Edilemez
12 – 8 Orta Risk Dikkate Değer
6 – 1 Düşük Risk Kabul Edilebilir
Riskin düzeyi belirlendikten sonra amaç riski; işletmenin, kanuni zorunluluklar ve kendi iş
sağlığı ve güvenliği politika ve uygulamaları dikkate alındığında, kabul edebileceği seviyeye
indirilmiş risk olarak adlandırılan kabul edilebilir seviyeye indirmek için yapılması gereken
önleyici faaliyetlerin belirlenmesi ve uygulamaya geçirilmesi olmalıdır.
Kabul edilemez riskler için yapılacak çalışmalara derhal başlanmalı gerekirse madendeki
üretim çalışması dahi durdurularak bu riskler kabul edilebilir seviyelere indirilmelidir.
Dikkate değer riskler için yapılacak düzenleyici çalışmalar planlanmalı ve kabul edilebilir risk
seviyesine düşürülene kadar bu çalışmalar devam ettirilmelidir. Fakat risklerin seviyesini
düşürmek için yapılacak faaliyetleri planlarken üzerinde durulması gereken en önemli husus
planlanan risk azaltıcı çalışmanın yeni tehlikelerin ve dolayısıyla da yeni risklerin doğmasına
neden olmamasıdır. Bu çalışmalar planlanırken temel kural tehlikenin tamamen ortadan
kaldırılmasıdır fakat bu durum madencilik sektöründe çoğu zaman mümkün olamayacaktır, o
zaman sırasıyla aşağıdaki yöntem yada yöntemler kullanılarak riskin kabul edilebilir düzeye
indirilmesi için çalışmalar yapılmalıdır;
• Daha az riskli yöntem, madde, makine ve teçhizat ile ikame
• Çalışma yönteminin, prosesin veya makine ve teçhizatın tekrar tasarımı
• Tehlikenin izole edilmesi - yalıtım
• Uygun kişisel koruyucu donanım kullanımı sağlanması
Belirlenen bu faaliyetlerin uygulamaya geçirilmesi ve kontrollerinin yapılması ile risk
değerlendirmesi tamamlanmış olacaktır.
Risk değerlendirmesinin neden ve nasıl yapılacağına ek olarak ne zaman yapılması
gerektiğinide şöyle anlatabiliriz;
İşe başlanması durumunda
Madende arama çalışmalarına başlanırken veya madenin kurulup hazırlık çalışmalarına
başlamasından hemen sonra, yada daha önceden kurulup risk analizi ve değerlendirilmesi
çalışmalarının hiç yapılmamış olması halinde,
Değişiklik durumunda
Madende; yer, el, maden üretim teknolojisi değişikliği, yeni bir tehlikenin ortaya çıkması yada
uygulamaların gözden geçirilmesinde yeni bir durumun tespit edilmiş olması durumlarından
birinin gerçekleşmesi halinde,
İş kazası, meslek hastalığı, olay vb. durumunda
Madenin tamamını yada büyük kısmını etkileyebilecek bir kazanın,,çalışanların sağlığını
etkileyecek bir iş kazasının veya meslek hastalığının yada olay vb. durumun meydana gelmiş
olması halinde,
Düzenli aralıklarla
Madenden ve etkilenme alanından kaynaklanan tehlikelerin ve bu tehlikeler sonucu ortaya
çıkan risklerin yapısına ve faaliyetlerdeki ya da işteki değişimin derecesine bağlı olarak
düzenli aralıklarla yapılacaktır.
Sonuç olarak madencilik sektörü gibi yüksek risk içeren bir alanda risk değerlendirmesi
yapmanın öneminin anlaşılması ve de bu çalışmanın gereği gibi yapılması için tüm çalışanlar
ve işverenlerce gerekli desteğin verilmesi şarttır. Madencilik sektöründe yıllardan beri
çalışanların her gün çalıştıkları ortamı değerlendiriyor ve gördükleri tehlikeli durumlara karşı
gerekli önlemleri alıyor olmalarını risk değerlendirmesi bakımından artı bir özellik olarak
sayabiliriz. Yani tüm çalışanları her gün ufak birer risk değerlendirmesi yaptıklarını
varsayarak, bu ufak çalışmaları gerekli yeterliliğe sahip kişilerce koordineli biçimde yapılan
bir risk değerlendirmesi çalışmasıyla birleştirerek ve gerekli önlemlerin alınarak hayata
geçirilmesini sağlayarak madenciliği tehlikeli bir sektör olamaktan çıkarmak için üstümüze
düşeni gerçekleştirebiliriz. Unutulmamalıdır ki en büyük risk fark edilemeyendir.
