Blog / Organize Sanayi Bölgelerinde (OSB) Teknoloji Gelişimi
Organize Sanayi Bölgelerinde (OSB) Teknoloji Gelişimi
Dr. Mustafa Kemal AKGÜL / Sanayi ve Teknoloji Uzmanı (Verimlilik Genel Müdürlüğü)
1. OSB’lerin Kuruluş Amacı ve Sürdürülebilir Kalkınmadaki Önemi
Türkiye’de 1960’lı yılların başında başlayan planlı kalkınma dönemi ile birlikte, büyük illerimizden başlayarak her ilde Organize Sanayi Bölgesi (OSB) kurulmaya başlamıştır. İlk örneği 1962 yılında Bursa’da kurulan OSB’ler 1990’lı yıllardan itibaren bazı büyük illerde 2. ve 3. OSB’lerin kurulması biçiminde gelişim göstermiştir.
OSB’lerin kurulmasındaki temel amaç; Avrupa’da sanayileşmiş ülkelerdeki örneklerinde olduğu gibi, ülke bütününde sanayiye dayalı ekonomik kalkınmanın dengeli biçimde yapılması, bölgeler arası farklılıkların giderilmesi, bölgelerde istihdamın ve nitelikli işgücünün artırılmasıdır.
Türkiye’nin sürdürülebilir kalkınma ivmesine geçebilmesi için uluslararası rekabet düzeyini artırması gereği açıktır. Dünya ölçeğinde rekabet edebilmenin temel kuralları verimlilik ve teknolojik gelişimdir. Teknolojik gelişimi süren temel unsurlar ise araştırma-geliştirme ve yenilikçiliktir.
Türkiye teknoloji geliştirme yeterliliğini artırma yönünde son yıllarda önemli çabalar göstermekte, bu alanda önemli destekler vermekte, teşvik edici yasal düzenlemeler yapmaktadır. Türkiye’nin bu teknoloji geliştirme hamlesine uygun zemin hazırlayacak olan üniversiteler başta olmak üzere araştırma kurum ve kuruluşları ile özel sektörün bu alandaki çalışmalarının sinerji oluşturabilecek bir işbirliği içinde yoğunlaştırılması arzulanan bir durumdur.
Bu kapsamda ülkemizde 50 yıldan bu yana faaliyette bulunan ve sanayileşmenin temel uygulamalarında önemli ölçüde olgunluk düzeyine ulaşmış bulunan OSB’lerin, Türkiye’nin teknoloji geliştirme kapasitesine önemli katkılar yapabileceği açıktır.
Türkiye’nin teknoloji geliştirmesi ile birlikte yenilikçi üretimde yeterliliğinin artırılmasında OSB’lerin nasıl katkı verebileceğinin, OSB’lerin teknoloji üretme yeterliliklerinin artırılması yönünde nasıl kurumsallaşabileceklerinin belirlenmesi bu projenin temel amaçları içindedir.
Bununla birlikte bu proje ile Türkiye bütünü göz önüne alındığında; yenilikçilik ve teknoloji geliştirme alanlarında faaliyet gösteren kurum, kuruluşların katkı ve görevlerinin belirginleştirilerek mükerrerliklerin önlenmesi, Türkiye teknoloji geliştirme sisteminin bütünü göz önüne alındığında; toplam verimlilik ve etkinliğinin artırılması projenin önemli çıktıları olarak görülmektedir.
2. Türkiye’de OSB’lerin Kurulmasında Uygulanan Kamu Politikaları
Türkiye’de son 50 yıldan bu yana planlı kalkınmanın bir gereği olarak, beş yıllık planlarda ve sanayi gelişim mevzuatlarında OSB’lerin kurulması ve gelişimine yönelik politikalardan ve uygulamalardan söz edilmektedir. Son dönemler itibarıyla bu konuda kaynak teşkil edebilecek birçok çalışma yapılmış ve kamu politikalarını ortaya koyan belgeler hazırlanmıştır.
Hâlen yürürlükte bulunan ve geniş kapsamla hazırlanmış olan belgelerden bazıları şunlardır:
• Dokuzuncu Kalkınma Planı (2007 - 2013),
• Vizyon 2023 Strateji Belgesi,
• Türkiye Sanayi Strateji ve Eylem Planı (2011-2014),
• Orta Vadeli Program (2013-2015),
• KOBİ Stratejisi Eylem Planı (2011-2013)
3. OSB’lerde Teknoloji Gelişimi İçin Önerilen Proje Çerçevesi ve Uygulama Aşamaları
Organize Sanayi Bölgeleri’nde Teknoloji Geliştirme Projesi (OSB/TGP) yakın zamanda bu amaca yönelik yapılabilecek benzer projeleri içine alabilecek bir çerçeve proje olarak görülmektedir. Yapılacak bu çalışma ise bundan sonra benzer projelere altlık oluşturabilecek başlangıç projesi olarak ifade edilebilir.
Başlangıç projesinin beş aşamadan meydana gelmesi önerilmektedir. Bunlar;
1. Türkiye sathında faaliyette bulunan OSB’lerde yapılacak ön araştırma (analiz ve değerlendirme) aşaması,
2. Bilim Sanayi Ve Teknoloji Bakanlığı ile OSB’lerde yapılacak Teknoloji Geliştirme Projesinin gerektirdiği eğitim, odak grup toplantıları ve çalıştay uygulamaları aşaması,
3. Seçilmiş OSB’lere ve seçilmiş işletmelere yönelik analiz ve değerlendirme aşaması,
4. OSB’lerin teknoloji geliştirme yeterliliklerinin artırılmasına yönelik yöntem (metodoloji) belirleme,
5. İlk uygulamalar için seçilmiş OSB’lerde Teknoloji Geliştirme Proje Ekiplerinin” kurulması ve kapasite geliştirme eğitimlerinin verilmesi aşamasıdır.
4. Teknoloji Geliştirme Projesi Kapsamında Yapılabilecek Çalışmalar
1. Türkiye sathında kurulumu tamamlanarak faaliyete geçmiş bulunan OSB’lerin bütününü kapsayacak biçimde ‘OSB’lerde Kapasite Değerlendirmesi Araştırmasının’ yapılması,
2. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı uzmanlarına yönelik ‘İşletmelerde Teknoloji Yetenek Değerlendirmesi Analizi’ eğitiminin verilmesi,
3. İlk uygulamalar için seçilmiş OSB’lerde proje ekiplerinin kurulması ve eğitilmesi,
4. Seçilmiş OSB’lerde ‘Odak Grup Toplantılarının’ yapılması,
5. Seçilmiş OSB’lerde örneklem yöntemiyle seçilmiş işletmelere yönelik ‘Teknoloji Yetenek Değerlendirmesi Analizi” ve değerlendirme çalışmasının yapılması,
6. Odak Grup Toplantısı yapılan OSB’ler arasından seçilen OSB’lerde ‘OSB’lerin Teknoloji Geliştirme Kapasitelerinin Artırılması” çalıştaylarının yapılması,
7. OSB’lerde Teknoloji Geliştirme Yönteminin (Metodu) belirlenmesi çalıştayının yapılması,
8. Belirlenmiş OSB’lerde ’Teknoloji Geliştirme Proje Ekiplerinin” kurulması ve kapasite geliştirme eğitimlerinin verilmesi.
5. Proje Uygulama Alanı ve Elde Edilmesi Amaçlanan Bilgiler
Proje uygulama alanı; Bakanlık Merkez Birimleri ile örnekleme göre ele alınacak OSB’ler olarak öngörülmektedir.
Bu proje kapsamında OSB’lerden şu soruların cevaplarının alınması gerekli görülmektedir:
· Yönetim, nitelikli işgücü, organizasyon, bilişim, teknoloji izleme ve proje uygulama yeterlilik kapasiteleri nelerdir?
· Kurum ve kuruluşlar arası işbirliği düzeyleri nasıldır? (Üniversiteler, diğer bilimsel araştırma kuruluşları vb.)
· Uluslararasına açılma düzeyleri nasıldır?
· Eğitim ve proje gelişimi ihtiyaçları nelerdir?
· Benzer biçimde OSB içinde yer alan (örneklem biçiminde incelenecek) işletmelerin de düzeylerinin /yeterliliklerin bilinmesi önemli bir bilgi altlığı sağlayacaktır.
Proje uygulamasında uygulanacak yöntem:
· Projenin, alan çalışması (analiz) eğitim, danışmanlık vb. diğer uygulama aşamalarının dışarıdan hizmet alınması yoluyla temin edilmesine yönelik çalışmaların yapılması (alınacak hizmetin türü ve niteliğinin belirlenmesi, şartnamelerin hazırlanması yüklenicilerin belirlenmesi…)
· OSB’lerde yapılacak alan araştırması (analiz çalışması) için anketlerin geliştirilmesi,
· OSB’lerde bu projede görev alacak ekibin yetiştirilmesi,
· OSB’lerde proje gelişimi/değerlendirmesi çalıştaylarının düzenlenmesi,
· Anket ve çalıştay sonuçlarının değerlendirilmesi,
· OSB’lerde teknoloji geliştirme kapasitesinin artırılmasına yönelik olarak uygulanacak yöntemin belirlenmesi,
· İlk uygulamalar için belirlenecek OSB’lerde proje ekibinin yetiştirilmesine yönelik eğitimlerin verilmesi.
Kapsam, Türkiye’nin coğrafik ve bölgesel kalkınmışlık düzeyleri göz önüne alınarak, örneklem yöntemi ile seçilecek (olgunluk düzeyini tamamlamış) bulunan OSB’lerdir.
6. Proje Uygulamasının Dayanacağı Bilimsel Kurgu ve Yaklaşım
Proje uygulamasında uygulanacak tasarım, yöntem (metodoloji) ve benzeri araştırma yaklaşımlarının aşağıdaki adımlar ile yapılması öngörülmektedir.
Yöntem
Bu proje; OSB’lerde yapılacak bilgilendirme çalıştayları ve eğitimler ile birlikte, alanda standart araştırma tekniklerinin kullanılarak, veri toplama ve analizi ile araştırma raporunun hazırlanması ve kamuoyuna sunulması yöntemleri ile sonuçlandırılacaktır.
Proje uygulamasının alan çalışmasında (analiz çalışması), bu tür benzeri projelerde daha önceden yaygın olarak kullanılan istatistiksel ölçme ve değerlendirme yöntemleri kullanılacaktır. Proje uygulama planı hazırlanırken dünyada yapılmış benzeri örnekler ve yöntemler incelenecek ve sonuç raporlarına yansıtılacaktır.
Bununla birlikte proje kapsamında uygulanacak eğitimler, grup odak toplantıları, çalıştaylar vb. toplantılarda uygulanacak yöntemler ise proje uygulama planı içinde ayrıntılı olarak açıklanacaktır.
Proje uygulama çalışmalarının her biri için gerekli görülen uygulama yöntemleri aşağıdaki tabloda verilmiştir.
|
Proje Uygulaması
|
Uygulama Yöntemi
|
Sonuç Çıktısı
|
|
Eğitimler
|
* Katılımcılara konu anlatım notları verilecektir
|
* Eğitim sonuç raporu
* Katılımcı sertifikası
|
|
Odak Grup Toplantıları
|
*OSB’lerde yapılacak toplantı uygulaması
|
* Toplantı sonuç raporu
§ Katılımcı belgesi
|
|
Çalıştaylar
|
* OSB’lerde veya farklı mekânlarda yapılacak toplantı uygulamaları
|
* Toplantı sonuç raporu
* Katılımcı belgesi
|
|
OSB Araştırmaları
|
* OSB’lerde yer alan işletmelere yönelik uzak erişimli anket çalışmaları ile seçilmiş OSB’lerde yapılacak saha çalışmaları
|
* Araştırma sonuç raporu
* OSB araştırma verileri
|
|
OSB İşletmelerinde Araştırmalar
|
* OSB’lerde yer alan işletmelerde yapılacak saha çalışmaları
|
* Araştırma sonuç raporu
* OSB araştırma verileri
|
Bilimsel Dayanak
Proje uygulama planı hazırlanırken önceden yapılmış benzeri örnekler ve yöntemler incelenerek bunlara atıf yapılacaktır.
7. Proje Uygulaması Kapsamında Beklenen Çıktılar
Ara Çıktılar
1. Türkiye’de faaliyette bulunan OSB’lerin var olan hizmet kapasitelerinin, teknoloji gelişim projelerini yönlendirmedeki nitelik ve niceliklerinin belirlenmesi (ilk araştırma uygulaması) değerlendirmesi sonuç raporu,
2. 1. Maddede belirtilen araştırmanın verileri,
3. Proje ilerleme raporları,
4. OSB’lerde teknoloji gelişimi projesinde görev alacak uzman ve destek işgücüne verilen eğitimler ve buna ilişkin değerlendirme raporu,
5. OSB’lerde uygulanacak ‘Odak Grup Toplantısı’ değerlendirme raporu,
6. OSB’lerde uygulanacak ‘Çalıştay Toplantısı’ değerlendirme raporu,
Sonuç Çıktıları
1. OSB’lerin var olan hizmet kapasiteleri ile bunların artırılmasına yönelik gelişim önerileri araştırma raporu (odak grup toplantısı ve çalıştay sonuçlarına dayandırılacaktır)
· OSB uygulamalarının bütünsel başarısına yönelik sonuçlar,
· Politika değerlendirmeleri ve kıyaslama alt yapısını oluşturacak çerçevenin oluşturulması.
2. OSB’lerde Seçilmiş işletmelerde yapılan “Teknoloji Yetenek Değerlendirmesi Analizi” araştırma raporu,
3. OSB’lerde Seçilmiş işletmelerde yapılan “Teknoloji Gelişimi İhtiyaç Analizi” araştırma raporu,
4. OSB İşletmelerinde Teknoloji Geliştirme Uygulama Modeli Kurulumu Raporu,
· OSB organizasyonlarının teknoloji geliştirme yeterliliklerinin artırılması,
· İşletmelerin teknoloji geliştirme yeterliliklerinin artırılmasına yönelik yöntem (metodoloji) belirleme,
5. Seçilmiş OSB Organizasyonlarının ‘Teknoloji Geliştirme Kapasitelerinin Artırılması’
6. Bakanlık OSB web portalı bilgi/veri tabanının güncellenmesi,
Kaynaklar
1. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (BSTB) Sanayi Bölgeleri Genel Müdürlüğü,
2. Projenin Dayandığı Politika / Strateji Belgeleri; Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı ile ilgili kamu kuruluşları yayınlarında ve web sitelerinde yer almaktadır.
3. 4562 sayılı Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu,
4. Sanayi Strateji Belgesi.
