Blog / Akaryakıt Sayaçlarının Denetimlerinde Teknolojik Yöntemler
Akaryakıt Sayaçlarının Denetimlerinde Teknolojik Yöntemler
İ. Kerim KAYNAKÇI / Sanayi ve Teknoloji Uzmanı (Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü)
Türkiye’de 2013 yılı Aralık ayı sonu itibarıyla trafiğe kayıtlı olan motorlu kara taşıt sayısı yaklaşık 18 milyona ulaşmış bulunmaktadır (TÜİK, 2014). Bununla birlikte bu araçlarda kullanılan yakıtın neredeyse tamamını benzin, dizel veya LPG yakıtları oluşturmaktadır (TÜİK, 2014). Son verilere göre ülkemizde gerçekleşen yıllık petrol satışlarının yaklaşık 18,2 milyon ton (EPDK, 2013a), yıllık LPG satışlarının ise yaklaşık 2,7 milyon ton (EPDK, 2013b) olduğu da göz önünde bulundurulduğunda akaryakıt ve LPG sektörünün ne kadar önemli olduğu bir kez daha ortaya çıkmaktadır. Ekonomik anlamda bu denli önemi haiz olan akaryakıt ve LPG yakıtlarının tüketicilere doğru miktarda verilmesi amacıyla kullanılan sayaçların doğru ölçüm yapmasının özellikle taşıt kullanıcıları açısından önemi de aşikârdır. Yukarıda bahsedilen yıllık yakıt satışları göz önünde bulundurulduğunda, bu sayaçların hata sınırlarının dışında çalışması durumunda tüketiciye vereceği kümülatif ekonomik zararın büyüklüğü çok ciddi seviyelere ulaşabilecektir. Bu nedenledir ki akaryakıt ve LPG sayaçlarının doğru çalışıp çalışmadığı ile bu sayaçlara mevzuata aykırı müdahaleler yapılıp yapılmadığı hem periyodik muayeneler, hem de ani ve şikâyet üzerine yapılan muayeneler ile Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü ve Bilim, Sanayi ve Teknoloji İl Müdürlüklerince sürekli denetlenmektedir. Bu makalede amaçlanan ise mevcut denetim yöntemlerinin teknolojiyi kullanarak daha verimli ve etkin hale getirilmesi yönünde öneriler sunmaktır.
Mevcut Durum
24.07.1994 tarihli ve 22000 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Ölçü ve Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliği hükümlerine göre, akaryakıt ve LPG sayaç kullanıcıları (genellikle akaryakıt ve LPG istasyonları) her iki yılda bir olmak üzere sayaçlarının periyodik muayenelerini yaptırmak zorundadırlar. Bunun yanı sıra tüketicilerden Bakanlığımıza intikal eden şikâyetler üzerine de ilgili istasyonlardaki sayaçlar denetlenmektedir. Özellikle son yıllarda çapraz denetimlerin sayısındaki artış neticesinde de istasyonlar ani olarak daha sık denetlenmeye başlanmıştır.
Ölçü Aletleri Takip Sistemi
Peki denetimlerdeki en zayıf halkayı oluşturan unsur nedir? En zayıf halka olarak gösterilebilecek unsur, sayaçların gerçek zamanlı olarak takip edilememesidir. Burada takip etmekten kasıt, sayacın en son durumu hakkında (muayene süresi dolmuş mu, sayaca herhangi bir müdahale yapıldı mı vb.) Bakanlık merkez ve taşra teşkilatına bilgi aktarımıdır.
Bu durumun önüne geçebilmek amacıyla Bakanlığımız tarafından 2013 yılında Ölçü Aletleri Takip Sistemi projesi başlatılmıştır. Ölçü Aletleri Takip Sistemi, akaryakıt ve LPG sayaçlarının da yer aldığı bazı ölçü aletlerinin seri numarası üzerinden takip edilmesi ve böylelikle Bakanlığa çok önemli bilgi akışlarının beraberinde istatistiki veriler de sağlaması açısından çok ciddi önem taşımaktadır. Bu sistem sayesinde elde edilecek veriler ışığında risk analizlerinin çıkarılması çok daha kolay hale gelecek ve riskli bölgeler ve istasyonlar belirlenerek buralara yönelik denetimlere daha da önem verilebilecektir. Bunların yanı sıra, periyodik muayene başvuru sürelerini sehven geçiren istasyon sahiplerinin mağduriyetinin önüne geçmek adına, erken uyarı sistemi sayesinde istasyon sahipleri hem SMS hem de elektronik posta yoluyla Ölçü Aletleri Takip Sistemi tarafından otomatik olarak uyarılacak ve istasyonun muayene başvuru sürecini başlatması istenecektir. Diğer taraftan mevcut durumda il müdürlüklerimize dilekçe yoluyla yapılan muayene başvurularının da Ölçü Aletleri Takip Sistemi üzerinden internet vasıtasıyla yapılması ve böylelikle istasyon sahipleri için daha rahat bir başvuru yolu getirilmesi planlanmaktadır. Yine, Ölçü Aletleri Takip Sistemi sayesinde akaryakıt ve LPG sayaçlarının doğru çalışması konusunda büyük önem taşıyan tamir işlemlerinin süreçleri de takip altına alınabilecektir.
Ölçü Aletleri Takip Sistemi, Bakanlığımız tarafından başlatılmış ve şu an itibariyle geliştirilmesi devam eden bir proje olup, bu makalede öne sürülecek olan önerilerin tümü, Ölçü Aletleri Takip Sistemi merkezli bir yapının bileşenleri olarak düşünülmektedir.
Denetimlerde Tablet Bilgisayar Kullanımı
Mart 2014 itibarıyla Türkiye’de toplam 12.895 adet bayilik lisansına sahip akaryakıt istasyonu (EPDK, 2014a) ve 10.150 adet otogaz bayilik lisansına sahip LPG istasyonu (EPDK, 2014b) bulunmaktadır. Bu istasyon sayıları ve her istasyonda çok sayıda sayaç olduğu göz önünde bulundurulduğunda, denetimlerin mümkün olduğunca etkin yapılması; insan faktörünün mümkün olduğunca asgariye indirilerek yine mümkün olduğunca tüm işlemlerin otomasyona yaptırılması denetimin verimliliği açısından büyük önem arz ettiği anlaşılmaktadır.
Özellikle ergonomik ve taşınabilirlik açılarından diğer bilgisayarlara göre büyük üstünlüğü bulunan tablet bilgisayarların akaryakıt ve LPG denetimlerine özgü diğer birkaç avantajı da beraberinde getireceği görülmektedir. Bu makalede bu avantajlardan en öne çıkan üç tanesi üzerinde durulacak olup gelecek bölümlerde önerilecek olan diğer projelerin de etkin kullanımı tablet bilgisayarların bu avantajlı özellikleri sayesinde mümkün olacaktır. Bahsi geçen üç avantajlı özelliği şu şekilde sıralayabiliriz: GPS modülü, NFC modülü ve bütünleşik kamera. NFC modülünün kullanım alanları diğer bölümlerde ayrıntılı olarak açıklanacak olup bu bölümde GPS modülü ve kameranın avantajlarından kısaca bahsedilecektir.
Bakanlık açısından denetimin en önemli unsurlarından biri de; denetçinin uygun denetim yapıp yapmadığını takip edebilmek ve denetçinin görevini suiistimal etmesinin önüne geçmektir. Bu anlamda denetimlerde, GPS modülünün ve kameranın büyük faydası olacağı düşünülmektedir. Öncelikli hususlardan birisi, denetçinin gerçekten ilgili istasyona giderek denetimi yaptığından emin olmaktır. Bunun için alınabilecek önlemlerden birisi olarak; denetçinin denetim bilgilerini Ölçü Aletleri Takip Sistemine ancak ve ancak ilgili istasyonun coğrafi konumunda bulunduğu an girebilmesini sağlamak, başka herhangi bir konumdan o istasyona ilişkin denetim sonuçlarının girişine izin vermemek gösterilebilir. Bu yöntemin işleyebilmesi için de denetçinin kullandığı bilgisayarda GPS modülü bulunmasının en uygun çözüm olduğu açıktır. Diğer yandan, özellikle aykırılık tespit edildiği durumlarda söz konusu aykırılıkların görsel olarak kayıt altına alınmasının da denetimlerin uygun yapılıp yapılmadığı şüphelerini asgariye indireceği düşünülmektedir.
GPS modülünün diğer bir avantajı ise çapraz denetimlerde ortaya çıkmaktadır. Çapraz denetimlerde ekiplerin hem ekip liderleri hem de Bakanlık tarafından etkili bir şekilde yönetilmesi ve denetim planlamalarının gerçek zamanlı değiştirilebilmesi, çapraz denetimleri daha verimli kılabilecek bir yöntem olarak düşünülebilir.
Elektronik Damga
Tüm akaryakıt ve LPG sayaçları, müdahaleye karşı güvenlik önlemleri alınmış durumda piyasaya sürülmek zorundadır. Ölçüm sonucunu etkileyebilecek müdahalelerin yapılabilme ihtimali bulunan her bileşen, sayaç üreticisi tarafından uygun şekilde güvenlik altına alınmalıdır. Örneğin akaryakıt sayaçlarında kalibrasyonun yapılabildiği bölüme veya tüm hesaplamaların yapıldığı işlemcinin olduğu bölüme ulaşılarak bu bileşenlere müdahale edebilmeyi engellemek elbette ki tüketiciyi korumak adına elzem bir önlemdir. Güvenlik önlemleri çeşitli yöntemlerle uygulanabilmekle birlikte (yazılıma müdahalenin şifre ile korunması gibi) mekanik bileşenlerin güvenlik altına alınması genellikle Resim-1’de görüldüğü gibi bileşenin etrafını bir tel ile bağlayıp, teli de kurşun mühür ile kapatmak yöntemiyle yapılmaktadır. Bu yöntem halen Bakanlık denetçileri tarafından kullanılmakta ve uygun çalıştığı tespit edilen sayaçlar denetçi tarafından mühürlenmektedir.
Yasal Uyarı
İsfirmarehberi.com´da yer alan kullanıcıların oluşturduğu tüm içerik, görüş ve bilgilerin doğruluğu, eksiksiz ve değişmez olduğu, yayınlanması ile ilgili yasal yükümlülükler içeriği oluşturan kullanıcıya aittir. Bu içeriğin, görüş ve bilgilerin yanlışlık, eksiklik veya yasalarla düzenlenmiş kurallara aykırılığından İsfirmarehberi.com hiçbir şekilde sorumlu değildir.
Tüm Hakları Saklıdır © 2025 - İşfirmarehberi.com
