Blog / Ülkemiz AB Üyelik Sürecinin Yasal Metroloji (Ölçü Aletleri) Alanındaki Yansımaları
Ülkemiz AB Üyelik Sürecinin Yasal Metroloji (Ölçü Aletleri) Alanındaki Yansımaları
Mehmet Sıddık UCA / Sanayi ve Teknoloji Uzman Yardımcısı (Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü)
“Ölçüm bilimi ve uygulaması” anlamına gelen “metroloji”nin önemli bileşenlerinden biri olan yasal metroloji, beş bin yıldan fazla bir süredir gelişim göstermektedir. Anlam olarak yasal metroloji; ticari ile yasal kullanıma ilişkin ölçümlerin doğruluğunu ve güvenirliğini güvence altına alan ve bu alanda yaşanabilecek hile ve sahtekârlığı önlemeye yönelik bir devlet faaliyetidir. Ülkemizde söz konusu faaliyet; 635 sayılı Kanun Hükmünde Kararname (KHK) gereğince, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı´na (BSTB) bağlı Metroloji ve Standardizasyon Genel Müdürlüğü (MSGM) tarafından yerine getirilmektedir.
50 yılı aşkın süredir devam eden ve ülkemizin stratejik vizyonunun ayrılmaz bir parçasını oluşturan AB’ye üyelik sürecinde, yasal metroloji sistemimizde köklü değişimler yaşanmıştır. Bu değişimlerin temel dayanağını yine söz konusu üyelik sürecinde önemli bir dönemeç olan Gümrük Birliği (GB) oluşturmaktadır.
Ülkemizle AB arasında ekonomik entegrasyon kuran GB; 1/97 ve 2/97 Sayılı Ortaklık Konseyi Kararları(OKK) üzerinde şekillenmiştir. 1/97 sayılı OKK’ın 8’inci maddesinde düzenlenen “Türkiye, bu Karar´ın yürürlüğe giriş tarihinden itibaren beş yıl içinde, ticaretin önündeki teknik engellerin kaldırılması konusundaki Topluluk belgelerini iç hukuk sisteminin bünyesine dâhil edecektir.” hükmü gereğince ülkemize, AB teknik mevzuatını 5 yıl içinde iç hukukuna aktarma zorunluluğu getirilmiştir. 2/97 sayılı OKK’da ise ülkemiz iç hukukuna uyumlaştırılarak aktarılması gereken AB teknik mevzuat listesi yer almıştır.
2/97 sayılı OKK’da ifade edilen 32 konu başlığından bir tanesini de yasal metroloji(ölçü aletleri) oluşturmaktadır. AB mevzuatların tamamının hangi kurum ve kuruluşlarca uyumlaştırılacağı, 15.01.1997 tarihli ve 97/9196 sayılı “Türk Ürünlerinin İhracatının Artırılmasına Yönelik Teknik Mevzuatı Hazırlayacak Kurumların Belirlenmesine İlişkin Bakanlar Kurulu Kararı (BKK)” ile belirlenmiştir. Bu karar ile yasal metroloji ile ilgili mevzuatların uyumlaştırılmasında; Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı(mülga Sanayi ve Ticaret Bakanlığı) görevli kılınmıştır.
Yasal metroloji alanında teknik mevzuat uyumu; AB teknik mevzuatının iç hukuka dâhil edilmesi(uyumlaştırma) ve uygulaması olmak üzere iki ayağı bulunmaktadır. Uygulama ise kendi içinde uygunluk değerlendirilmesi ile Piyasa Gözetimi ve Denetimi(PGD) olmak üzere ikiye ayrılmıştır.
Mevzuat Uyumlaştırılması: Ekonomi Bakanlığı (mülga Dış Ticaret Bakanlığı) tarafından hazırlanan “4703 Sayılı Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun”un 2002 yılında yürürlüğe girmesine müteakiben MSGM, mevzuat uyumlaştırma çalışmalarına başlamıştır. Bu kapsamda, AB’nin aşağıdaki tabloda belirtilen 23 adet mevzuatı; 2002-2010 - her ne kadar 2001 yılında, 4 adet AB Direktifi uyumlaştırılmışsa da bunların yürürlük tarihi 2002 yılı sonralarına ertelenmiştir - dönemlerinde yönetmelik olarak iç hukuka aktarılarak uyumlaştırılmıştır.
Tablo 1. Yasal Metroloji Alanında AB’den Uyumlaştırılan Mevzuat Listesi
|
AVRUPA BİRLİĞİNDEN UYUMLAŞTIRILAN ULUSAL MEVZUATLAR
|
|
|
AB Mevzuatı
|
Ulusal Mevzuat
|
Mevzuat Adı
|
Mevzuatın Yayımlandığı Resmi Gazete /Tarih/ Sayısı
|
Mevzuatın Yürürlüğe Girdiği Tarih
|
|
1
|
2004/22/EC (MID)
|
2004/22/AT
|
Ölçü Aletleri Yönetmeliği
|
07.08.2008/26960
|
07.08.2008
|
|
2
|
(90/384/EEC)-2009/23/EC (NAWI)
|
2009/23/AT
|
Otomatik Olmayan Tartı Aletleri Yönetmeliği
|
(17.04.2002/24729) 09.03.2007/26457
|
01.01.2004
|
|
3
|
86/217/EEC
|
86/217/AT
|
Motorlu Taşıt Lastiklerinin Hava Basıncı Ölçümünde Kullanılan Cihazlara Dair Yönetmelik
|
23.01.2001/24296
|
01.01.2004
|
|
4
|
76/765/EEC
|
76/765/AT
|
Alkolmetreler ve Alkol Hidrometrelerine Dair Yönetmelik
|
14.02.2001/24318
|
01.01.2004
|
|
5
|
76/766/EEC
|
76/766/AT
|
Alkol Tablolarına Dair Yönetmelik
|
13.02.2001/24317
|
01.01.2004
|
|
6
|
71/317/EEC
|
71/317/AT
|
5kg’dan 50 kg’a kadar Orta Doğruluktaki Dikdörtgen Blok Ağırlıklar ve 1 kg’dan 10 kg’a kadar Orta Doğruluktaki Silindirik Ağırlıklara Dair Yönetmelik
|
10.04.2002/24722
|
01.01.2004
|
|
7
|
74/148/EEC
|
74/148/AT
|
1 mg’dan 50 kg’a kadar Üst-Orta Doğruluktaki Ağırlıklara Dair Yönetmelik
|
10.04.2002/24722
|
01.01.2004
|
|
8
|
71/349/EEC
|
71/349/AT
|
Gemi Tanklarının Kalibrasyonuna Dair Yönetmelik
|
11.04.2002/24723
|
01.01.2004
|
|
9
|
(71/316/EEC) 2009/34/EC
|
2009/34/AT
|
Ölçü Aletleri ve Metrolojik Kontrol Yöntemleri Hakkında Yönetmelik
|
(03.06.2002/24774) 11.01.2010/27459
|
01.01.2004
|
|
10
|
80/181/EEC
|
80/181/AT
|
Uluslararası Birimler Sistemine Dair Yönetmelik
|
21.06.2002/24792
|
01.01.2004
|
|
11
|
71/347/EEC
|
71/347/AT
|
Hububat Depolama Birim Hacmi İçin Standart Kütlenin Ölçümüne Dair Yönetmelik
|
27.07.2002/24828
|
01.01.2004
|
|
12
|
3821/85 Regulation
|
-
|
Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Yapan Araçlarda Kullanılan Takograf Cihazları Hakkında Yönetmelik
|
21.05.2010/27587
|
21.05.2010
|
|
13
|
71/318/EC
|
71/318/AT
|
Gaz Sayaçları Yönetmeliği
|
08.05.2002/24749
|
01.01.2004
|
|
14
|
71/319/EC
|
71/319/AT
|
Su Haricindeki Sıvılar İçin Kullanılan Sayaçlara Dair Yönetmelik
|
08.05.2002/24749
|
01.01.2004
|
|
15
|
71/348/EC
|
71/348/AT
|
Su Haricindeki Sıvılar İçin Kullanılan Sayaçların Yardımcı Donanımlarına Dair Yönetmelik
|
08.05.2002/24749
|
01.01.2004
|
|
16
|
73/362/EC
|
73/362/AT
|
Uzunluk Ölçerlere Dair Yönetmelik
|
05.06.2002/24776
|
01.01.2003
|
|
17
|
75/33/EC
|
75/33/AT
|
Soğuk Su Sayaçları
|
26.04.2002/24737
|
15.02.2002
|
|
18
|
75/410/EC
|
75/410/AT
|
Sürekli Tartım Yapan Bant Basküllerin Dair Yönetmelik
|
06.08.2002/24838
|
01.06.2003
|
|
19
|
76/891/EC
|
76/891/EC
|
Elektrik Sayaçları Yönetmeliği
|
15.02.2001/24319
|
15.02.2002
|
|
20
|
77/95/EC
|
77/95/AT
|
Taksimetre Yönetmeliği
|
14.04.2002/24726
|
01.06.20O3
|
|
21
|
77/313/EC
|
77/313/AT
|
Su Haricindeki Sıvılar için Kullanılan Ölçüm Sistemlerine Dair Yönetmelik
|
08.05.2002/24749
|
01.01.2004
|
|
22
|
78/1031/EC
|
78/1031/AT
|
Otomatik Kontrol Sistemlerine Dair Yönetmelik
|
02.08.2002/24834
|
01.06.2003
|
|
23
|
79/830/EC
|
79/830/AT
|
Sıcak Su Sayaçları Yönetmeliği
|
05.05.2002/24746
|
01.01.2003
|
Tablo 1’de yer alan mevzuatlar; AB Klasik ve Yeni Yaklaşım düzenlemeleridir. 1969 yılında geliştirilen Klasik Yaklaşım(KY); ilkesel olarak, mevzuat düzeyindeki teknik kurallar ile bu kurallarla eş etkiye sahip standartların tümünün uyumlaştırılmasıdır. KY’nin dezavantajlarını ortadan kaldırmayı hedefleyen Yeni Yaklaşım(YK) ile piyasaya sunulan ürünlerin Birlik içinde serbest dolaşımını sağlamak için uyulması gereken temel gerekler belirlenmiş, başka bir deyişle standartlara atıf anlayışı ile ürünlerin tek tek standartlarının uyumlaştırılması yerine birbirine benzeyen ürünler aynı grupta toplanarak tek bir direktifle asgari güvenlik koşulları belirlenmiştir.
Yasal metroloji kapsamında Ölçü Aletleri Yönetmeliği (Measurement Instrument Directive, MID) ve Otomatik Olmayan Tartı Aletleri Yönetmeliği (Non-Automatic Weighing Directive, NAWI), Yeni Yaklaşım (YY) Direktiflerinden diğer mevzuatlar ise Klasik Yaklaşım (KY) Direktiflerinden uyumlaştırılmıştır. Ülkemizde, 2009 yılında MID Direktifinin yürürlüğe girmesi ile Tablo 1’de 13-23 numaraları arasında yer alan KY düzenlemeleri yürürlükten kaldırılmıştır. Anılan mevzuatla birlikte daha önce BSTB tarafından yürütülen tip onay işlemleri, ülkemizde yeni bir müessese olan ve AB ülkelerince tanınan Onaylanmış Kuruluşlar (Yeni Yaklaşım ve Atanmış Kuruluşlar (NANDO) veri tabanında yayımlananlar) tarafından gerçekleştirilmiştir. KY düzenlemelerinin tip onay işlemleri de “Ölçü Aletleri ve Metrolojik Kontrol Yöntemleri Hakkında Yönetmelik” gereğince BSTB’ce yapılmaktadır.
MSGM, ülkemizin taraf olduğu "Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Yapan Araçlarda Çalışan Personelin Çalışmasına Dair Avrupa Anlaşmasından (AETR)" kaynaklı yükümlülüklerini yerine getirmek için AETR karşılığı olan, 3821/85 sayılı AB Regülasyonu’nu uyumlaştırmış ve “Uluslararası Karayolu Taşımacılığı Yapan Araçlarda Kullanılan Takograf Cihazları Hakkında Yönetmelik” olarak iç hukuka aktarmıştır. Bu düzenlemeyle birlikte, takograf cihazlarının araçlara takılması, sürücülerin trafik güvenliğine ve sürüş hassasiyetine uyma zorunluluğu getirilmiştir. Bu düzenlemeyi takiben yayımlanan iki yönetmelikle, takograf cihazların muayene ve damgalama işlemleri gibi hususlar açıklığa kavuşmuştur.
Yasal metroloji alanında AB’nin ortak düzenlemesinin olmadığı düzenlenmemiş alanda yer alan ölçü ve ölçü aletlerinin listesi Tablo 2’de verilmiştir. Bu alanda yer alan ölçü ve ölçü aletleri ilgili işlemler(tip onay işlemleri), 17/10/2008 tarihli ve 27027 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan “Ölçü ve Ölçü Aletleri Yönetmeliği” kapsamında yapılmaktadır.
Tablo 2. Düzenlenmemiş Alanında Yer Alan Ölçü ve Ölçü Aletlerinin Listesi
|
Akım ölçü transformatörleri
|
|
Gerilim ölçü transformatörleri
|
|
Kombi elektronik elektrik sayaçları (Aktif - Reaktif sayaçlar)
|
|
Nefeste alkol analizi yapan cihazlar (Alkolmetreler)
|
|
Trafikte hız ölçümünde kullanılan cihazlar (Radarlar)
|
|
Egzoz gazı ölçme sistemleri (Kombine) (Benzin - dizel motorlu araçlar için)
|
|
Egzoz gazı duman koyuluğu ölçme cihazları (Opasimetre) (Dizel motorlu araçlar için)
|
|
Akaryakıt hacim ölçü kapları
|
|
Naklimetreler
|
|
Motorlu taşıt lastiklerinin hava basıncı ölçümünde kullanılan cihazlar (Dijital olanlar)
|
Uygunluk Değerlendirilmesi: Ürünün, ilgili teknik düzenlemeye uygunluğunun test edilmesi, muayene edilmesi ve/veya belgelendirilmesine ilişkin her türlü faaliyettir. Yasal metroloji alanında MID ve NAWI kapsamındaki ölçü aletlerinin uygunluk değerlendirme işlemlerinin OK’lar tarafından ve Klasik Yaklaşım düzenlemeleri ile düzenlenmemiş alanda yer alan ölçü aletlerinin tip onay işlemlerinin ise BSTB (Tip onayına ilişkin muayeneler yapılan protokol gereğince TSE tarafından yapılmaktadır). tarafından yerine getirileceği “mevzuat uyumlaştırılması” bölümünde ifade edilmişti.
Mevcut durumda; NAWI kapsamında, Türk Standartları Enstitüsü(AT Tip İncelemesi-Modül B, AT Uygunluk Beyanı-Modül D) ile Kalibra International Metroloji Ltd. Şti( AT Doğrulama ve Uygunluk Değerlendirmesi-F Modülü), MID kapsamında ise şu an sadece Kalibra International Metroloji Ltd. Şti(MI-006’da yer alan tartı aletleri - F Modülü) görev yapmaktadır. Ancak MID kapsamında hizmet veren yerli OK’lar otomatik tartı aletleri hariç, diğer 10 ölçü aleti(gaz ve su sayaçları gibi) ile ilgili bulunmadığı için anılan ölçü aletlerine ilişkin uygunluk değerlendirme işlemleri AB ülkelerinde yerleşik OK’larca sağlanmaktadır. 4703 sayılı Kanun gereğince; söz konusu kuruluşların, görevlerini tarafsız ve objektif bir şekilde yerine getirmesi gerekmektedir ve bu kuruluşların izlenmesinden de BSTB sorumludur.
Piyasa Gözetimi ve Denetimi (PGD): Tek mevzuat uyumunun diğer önemli bir ayağını da PGD faaliyetleri oluşturmaktadır. 2002 yılında 4703 sayılı Kanun ile literatürümüze giren PGD kavramı kısaca, “ürünlerin ilgili mevzuatlarındaki gereklilikleri sağlayıp sağlamadığının yetkili bir kuruluş tarafından denetlenmesi” olarak tanımlanmaktadır. Yasal metroloji alanında; “tüketicilerin korunması, kaynakların etkin kullanımı, insan, bitki ve çevre sağlığı ile üreticilerin haksız rekabetten korunmasını” amaçlayan PGD faaliyetleri, 3516 ve 4703 sayılı Kanun kapsamında yürütülmektedir. Söz konusu denetimlerde; BSTB bünyesindeki 81 il müdürlüğünde, 775 PGD denetçisi ile 309 Ölçü Ayar Memuru görev yapmaktadır.
3516 sayılı Kanun kapsamındaki denetimlerde, Kanun’un 14’üncü maddesinde belirtilen “ayarı bozuk ölçü aleti kullanma”, damgasız/damgası kopmuş/damga süresi geçmiş ölçü aleti kullanma” gibi ihlallerin tespiti halinde yine aynı Kanun’un ilgili maddeleri gereğince idari para cezaları uygulanmaktadır.
4703 sayılı Kanun kapsamında ölçü aletlerinin PGD´si; teknik düzenlemesinin öngördüğü işaret ve belgelerin incelenmesi, duyusal inceleme ile test ve muayene yöntemlerinden biri veya birkaçı izlenerek yapılmaktadır. Eğer tespit edilen uygunsuzluk giderilecek nitelikte ise düzeltici faaliyet uygulanır; ancak ürünün güvensizliği tespit edilmişse yine aynı Kanun´da düzenlenen idari yaptırımlar uygulanır(idari para cezası, ürünün toplatılması, bertarafı gibi).
Yasal Uyarı
İsfirmarehberi.com´da yer alan kullanıcıların oluşturduğu tüm içerik, görüş ve bilgilerin doğruluğu, eksiksiz ve değişmez olduğu, yayınlanması ile ilgili yasal yükümlülükler içeriği oluşturan kullanıcıya aittir. Bu içeriğin, görüş ve bilgilerin yanlışlık, eksiklik veya yasalarla düzenlenmiş kurallara aykırılığından İsfirmarehberi.com hiçbir şekilde sorumlu değildir.
Tüm Hakları Saklıdır © 2025 - İşfirmarehberi.com
