Blog / Üç Aylık Ulusal Verimlilik İstatistikleri 2014 Yılı İkinci Çeyreği Sonuçları Açıklandı
Üç Aylık Ulusal Verimlilik İstatistikleri 2014 Yılı İkinci Çeyreği Sonuçları Açıklandı
İmalat sanayi genelinde 2014 yılı II. döneminde, çalışan kişi başına üretim endeksi, bir önceki yılın aynı dönemine göre (2013 yılı II. dönemine göre) %1,28 azalmıştır. Çalışan kişi başına üretim endeksi, bir önceki döneme göre (2014 yılı I. dönemine göre) ise %5,42 artmıştır. Bir önceki yılın aynı dönemine göre çalışan kişi başına üretim endeksinde imalat sanayiyi oluşturan 24 bölümden 8’inde artış görülmüş, en büyük artışın “Temel eczacılık ürünlerinin ve eczacılığa ilişkin malzemelerin imal
Yücel ÖZKARA - Dursun BALKAN / Sanayi ve Teknoloji Uzmanları (Verimlilik Genel Müdürlüğü) Üç Aylık Ulusal Verimlilik İstatistikleri 2014 Yılı İkinci Çeyreği Sonuçları Açıklandı
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Verimlilik Genel Müdürlüğü, Resmi İstatistik Programı kapsamında hesapladığı ve yayımladığı Üç Aylık Ulusal Verimlilik İstatistikleri’ni 1 Ekim 2014 Çarşamba günü kamuoyuyla paylaşmıştır. Bu dönemde de EFİS Rev. 2’ye (Avrupa Birliğinde Ekonomik Faaliyetlerin İstatistikî Sınıflandırılması) göre sanayinin “B-Madencilik Taşocakçılığı”, “C-İmalat Sanayi” ve “D-Elektrik, Gaz, Buhar ve İklimlendirme Üretimi ve Dağıtımı” kısımları, Üç Aylık Ulusal Verimlilik İstatistikleri’nin kapsamını oluşturmuştur. Ana Sanayi Grupları Sınıflaması (MIGs) çerçevesine uygun şekilde beş ana sanayi grubunda da verimlilik istatistikleri hesaplanmıştır.
Şekil 1 İmalat Sanayinde Üç Aylık Çalışan Kişi Başına Üretim Endeksi ve Çalışılan Saat Başına Üretim Endeksi
İmalat sanayi çalışan kişi başına üretim endeksinin ve çalışılan saat başına üretim endeksinin aldığı değerler Şekil 1’de görülmektedir. 2010=100 endeksli olarak hesaplanan çalışan kişi başına üretim endeksi, 2014 yılı II. döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre (2013 yılı II. dönemine göre) %1,28 azalarak 102,82 değerini almıştır. Çalışan kişi başına üretim endeksi, bir önceki döneme göre ise (2014 yılı I. dönemine göre) ise %5,42 artmıştır. Çalışılan saat başına üretim endeksi 2014 yılı II. döneminde, bir önceki yılın aynı dönemine göre %0,49 artarak 106,26 değerini almıştır. Çalışılan saat başına üretim endeksinde, bir önceki döneme göre ise %5,41 oranında artış yaşanmıştır.
Zaman serilerinin izlediği seyir incelenirken dönemlik değişimlerden ziyade yıllık değişimlerin izlenmesi daha sağlıklı sonuçlar verecektir. Bunun nedeni dönemlik değişimlerin belli bir bölümünün mevsimsel etkiler içermesidir. Üç aylık verimlilik istatistikleri, çeyreklik dönemlerle yayımlandığı için yıllık eğilimleri görebilmek amacıyla, Şekil 2’de imalat sanayi çalışan kişi başına üretim endeksi ile bu endeksin mevsimsel etkilerden arındırılmış endeksinin grafiği ve 2014 yılı ikinci döneminde aldıkları değerler bir arada gösterilmiştir.
Şekil 2 İmalat Sanayi Çalışan Kişi Başına Üretim Endeksi ve Mevsimsel Etkilerden Arındırılmış Endeks
Çalışan kişi başına üretim endeksi değişimleri, şekil 2’de görüldüğü üzere mevsimsel etkilerden arındırılmış seriler kullanılarak incelendiğinde işgücü verimliliği üzerinde özellikle önceki döneme göre yapılan değerlendirmeler daha anlamlı olacaktır. İmalat sanayi için mevsimsel etkilerden arındırılmış verimlilik serisinin bir önceki döneme göre düşüş sergilediği gözlenmektedir. İmalat sanayinde çalışan kişi başına üretim endeksi bir önceki döneme göre %5,42 oranında artarken, mevsimsel etkilerden arındırılmış çalışan kişi başına üretim endeksi bir önceki döneme göre %2,09 oranında azalmıştır. Bu rakamlar mevsimsel etkilerden arındırılmamış verimlilik endeksinin bir önceki döneme göre değişiminin pozitif yönde olduğunu, mevsimsel etkiler göz önüne alınıp bu etkiler giderildiğinde ise çalışan kişi başına üretim endeksindeki değişimin negatif yönde olduğunu göstermektedir. Dolayısıyla mevsimsel etkilerden arındırılmış serileri incelemek daha gerçekçi sonuçlar ve yorumlar yapılmasını sağlamaktadır.
Şekil 3 İmalat Sanayi Çalışan Kişi Başına Üretim Endeksi Değişimlerinin Yapısı
Ülkemiz ekonomisinde gerek sanayi geneli, gerek imalat sanayi verimliliğinin belirleyicisinin 2009 yılı ile 2010 yılının ilk yarısında yatay seyreden ve 2010 yılının ikinci yarısından itibaren artış eğiliminde olan istihdam düzeyine bağlı olmakla birlikte, esas olarak üretim endeksi olduğu görülmektedir. Şekil 3’te görüldüğü üzere istihdam endeksi, 2010 yılı birinci çeyreğinden itibaren son 18 çeyrekte, yıllık ortalama %6,68 ile düzenli olarak artmaktadır. Bahsi geçen son 18 çeyrekte üretim endeksi ve işgücü verimliliğinin yıllık ortalama büyümeleri sırasıyla %9,53 ve %2,67 olarak gerçekleşmiştir. İmalat sanayinde istihdam ve üretim düzeyine 2005 yılından itibaren bakıldığında; son dönemlerde artarak en yüksek seviyeye ulaştıkları görülmektedir. 2014 yılı ikinci döneminde istihdam endeksi 120,13; üretim endeksi de 120,40 değeri ile 2005 yılından bu yana en yüksek seviyesine ulaşmıştır. Böylece işgücü verimliliği seviyesinin ana belirleyicisi geçmişe göre istikrarlı biçimde artmakta olan istihdam endeksi ve istihdamdan daha hızlı artan üretim endeksi olmuştur. Bu durum mevsimsel etkilerden arındırılmış çalışan kişi başına üretim endeksinde de görülmektedir (Bkz. Şekil 2).
Şekil 4 Bir Önceki Döneme Göre Çalışan Kişi Başına Üretim Endeksinde Değişimler (Mevsimsel Etkilerden Arındırılmış ve Orijinal Seriler)
Şekil 4’te toplam sanayi, madencilik, imalat sanayi ile elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı kısımları için bir önceki döneme göre çalışan kişi başına üretim endeksi değişimleri, orijinal seri ve mevsimsel etkilerden arındırılmış seriler olarak gösterilmektedir. Şekil incelendiğinde sanayiyi oluşturan kısımların hepsinde orijinal serilerin dönemden döneme büyük dalgalanmalar gösterdiği, buna karşın mevsimsel etkilerin ortadan kaldırıldığı serilerdeki dönemsel değişimlerin madencilik hariç tutulduğunda nispeten daha küçük olduğu görülmektedir. İmalat sanayi, madencilik ile elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı kısımlarının mevsimsel etkilerden arındırılmış serileri değerlendirildiğinde, mevsimsellik dışındaki faktörlerin de verimlilik üzerinde dalgalanma yarattığı göze çarpmaktadır. Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı kısmında değişimlerin orijinal seride değişken seyretmesine karşın, mevsimsel etkilerden arındırılmış seride pozitif yönlü bir değişimin hâkim olduğu ve bu sektörde işgücü verimliliğinde olumlu değişimler yaşandığı gözlenmektedir. Toplam sanayinin ise kendisini oluşturan kısımlardan, beklendiği üzere en çok imalat sanayi ile benzer karakterde bir değişim arz ettiği görülmektedir.
Şekil 5 İmalat Sanayini Oluşturan 24 Bölüme Ait Yıllık Ortalama Verimlilik Büyümeleri (2005 I – 2014 II)
2005 yılı birinci dönemi ile 2014 yılı ikinci dönemi arasını kapsayan dönemde imalat sanayini oluşturan 24 bölüm incelendiğinde “Kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı”, “Bilgisayarların, elektronik ve optik ürünlerin imalatı”, ve “Tekstil ürünlerinin imalatı” bölümlerinin verimliliğinin düşme eğiliminde olduğu, bu bölüm dışında kalan 21 bölümün verimliliklerinin artma eğiliminde olduğu görülmüştür. En yüksek verimlilik artış eğiliminin yıllık ortalama %10,1 ile “Ağaç, ağaç ürünleri ve mantar ürünleri imalatı (mobilya hariç); saz, saman ve benzeri malzemelerden örülerek yapılan eşyaların imalatı” bölümünde olduğu görülmüştür. Şekil 5 ve aşağıda yer alan Tablo 1’de verilen büyüme oranları verimlilik serilerinin başlangıcı olan 2005 yılı birinci dönemi ile en son yayımlanan dönemi kapsamaktadır. Bu nedenle her yeni hesaplama döneminde yeni büyüme oranları elde edildiğinden sıralama ve büyüme oranları dönemden döneme değişebilmektedir. Yılın tümüne ait bilgi veren oranlar, ilgili yılın dördüncü dönemi ile birlikte hesaplanabilen yıl ortalaması değerleri ile ortaya çıkacaktır.
Tablo 1. 2005-I ile 2014-II Dönemi Yıllık Ortalama Verimlilik Büyümeleri (% değişimler)
Tablo 1’de toplam sanayi, sanayinin kısımları ve ana sanayi grupları için hesaplanan çalışan kişi başına üretim endeksinin 2005 yılı birinci dönemi ile 2014 yılı ikinci dönemleri arası yıllık ortalama büyüme oranları verilmiştir. Sanayi kısımları içerisinde “Elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme üretimi ve dağıtımı”nın yüzde 5,96 ile en yüksek yıllık ortalama verimlilik büyümesine sahip olduğu; en düşük yıllık ortalama verimlilik büyümesinin ise yüzde 1,81 ile “Madencilik”te olduğu gözlenmiştir. Ana Sanayi Grupları incelendiğinde ise en yüksek verimlilik artışının yıllık ortalama yüzde 4,28 ile “Dayanıklı Tüketim Malları”nda olduğu görülmektedir. Dayanıklı Tüketim Malları’na ilişkin 2010=100 temel yıllı çalışan kişi başına üretim endeksi son dönemde 105,01 değerine ulaşmıştır.
Şekil 6 Ana Sanayi Grupları (MIGs) Çalışan Kişi Başına Üretim Endeksi Trend Serileri
Şekil 6’da Ana Sanayi Grupları çalışan kişi başına üretim endeksi serilerinin trendleri gösterilmektedir. Bu noktada kullanılan trend kavramı orijinal seriden mevsimsel ve diğer etkilerin çıkarılmasıyla elde edilen uzun dönemli eğilimi ifade etmektedir. 2008 yılı son dönemleri ile 2009 yılının ilk dönemlerinde küresel düzeyde var olan krizde ana sanayi gruplarının trend değişimlerine bakıldığında ara malı ve sermaye malı üretiminde işgücü verimliğinin durgunluktan oldukça etkilendiği, bazı grupların ise hemen hemen etkilenmediği görülmektedir. Dayanıklı Tüketim Malı Üretimi ile Dayanıksız Tüketim Malı Üretimi işgücü verimliliklerinin uzun dönem eğilimleri, küresel kriz dönemi de dâhil olmak üzere istikrarlı bir şekilde artmıştır. Kömür ve linyit çıkartılması, ham petrol ve doğalgaz çıkarımı, kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı, elektrik, gaz, buhar ve iklimlendirme sistemi üretim ve dağıtımı, suyun toplanması, arıtılması ve dağıtılması faaliyetlerinden oluşan Enerji ana sanayi grubunda ise belirgin ve istikrarlı bir biçimde artan verimlilik trendi 2012 yılından itibaren azalma eğilimine girmekle beraber 2013 yılıyla birlikte istikrarlı bir artış trendi yakalamıştır.
Şekil 6’da yer alan verilerle değerlendirildiğinde 2005 yılı birinci dönemi ile 2014 yıllı ikinci dönemi arasında; dayanıklı tüketim malı üretimi ve dayanıksız tüketim malı üretimine ait işgücü verimliliği yıllık ortalama trend büyümeleri sırasıyla %3,21 ve %2,41 olarak gerçekleşmiştir. Enerji ana sanayi grubunda ise işgücü verimliliği trendinin yıllık ortalama büyüme oranı %4,48’dir. Küresel kriz döneminden etkilenen Ara Malı Üretimi ile Sermaye Malı Üretimi sanayi gruplarının verimlilik trendlerine bakıldığında ise dalgalı bir yapıda oldukları görülmektedir. Diğer ana sanayi gruplarında son iki yıla bakıldığında istikrarlı bir trend yakalanmış olsa da Sermaye Malı üretiminde verimlilik düzeyi dalgalı yapısını korumaktadır.
