Blog / Kalkınma Ajansı Desteklerinin KOBİ´lere Etkisi
Kalkınma Ajansı Desteklerinin KOBİ´lere Etkisi
Dr. İlhan KARAKOYUN / Karacadağ Kalkınma Ajansı Genel Sekreteri Kalkınma Ajansı Desteklerinin KOBİ´lere Etkisi
Giriş
Küreselleşme süreci, bir taraftan ekonomilerin önündeki ulusal engelleri ortadan kaldırırken, diğer taraftan ekonomik kalkınma ve bölgesel gelişmenin öncü ve itici güçleri olarak yerel ve bölgesel dinamiklerin önemini arttırmış ve kalkınma anlayışında bölgesel kalkınma yaklaşımı ön plana çıkmaya başlamıştır.
Küreselleşme, ülkelerden ziyade yerel/bölgesel birimleri küresel rekabet açısından birer ekonomik aktör konumuna getirmiştir. Stratejik planlama anlayışıyla yerel kaynaklarını ve potansiyellerini harekete geçirerek belirli sektörlerde uzmanlaşan, diğer bölgelerden farklılaşan ve yatırımcılar için en cazip koşulları sunan bölgelerin, dünya ekonomisinde de diğer bölgelerle karşılaştırıldığında birtakım üstünlük ve rekabet avantajları elde ettikleri gözlemlenmektedir.
Dünyadaki değişen ekonomik konjonktüre paralel olarak ülkemiz ekonomisi de özellikle 1980’ler sonrası büyük değişim ve dönüşümler geçirmiştir. Ancak, elde edilen bütün kazanımlara rağmen, ülkemizde bölgeler arası ve bölge içi gelişmişlik farklılıkları bugün de önemli bir ekonomik ve sosyal sorun olarak varlığını sürdürmekte ve siyasal gündemin en ön sıralarında yer almaya devam etmektedir.
Türkiye’de 1990’lı yıllarda yaşanan ekonomik krizler nedeniyle artan bölge içi ve bölgeler arası gelişmişlik farkları ve Avrupa Birliği’ne uyum sürecinin etkisiyle, bölgesel kalkınma yaklaşımında yeni arayış ve çabalar gündeme gelmiştir. Artan bu arayışların sonucunda, bölgesel kalkınmanın yeni araçlarından biri olarak 26 düzey 2 bölgesi esas alınarak kalkınma ajansları kurulmuştur.
5449 sayılı Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanunla Kalkınma Ajanslarına (KA) verilen görevler ve tanınan yetkilerden biri de (madde 5/j) “yönetim, üretim, tanıtım, pazarlama, teknoloji, finansman, örgütlenme ve işgücü eğitimi gibi konularda, ilgili kuruluşlarla işbirliği sağlayarak küçük ve orta ölçekli işletmelerle yeni girişimcileri desteklemek”tir.
Bu görev ve yetkiye dayanarak, K, Bölgeleriyle ilgili olarak yaptıkları araştırmalar sonucu tespit ettikleri potansiyel sektörlerin harekete geçirilmesi için Bölge Planlarında yer alan amaç ve öncelikler doğrultusunda yarışmacı proje teklif çağrıları çerçevesinde KOBİ’lere % 50’ye kadar doğrudan finansman destekleri (hibe) sağlamaktadırlar.
Kanunun gerekçesinde de belirtildiği gibi, “ulusal ve küresel rekabet, özellikle esnek ve dinamik üretim yapılarıyla değişen koşullara kolay ayak uydurabilen KOBİ’ler için önemli avantajlar sunmaktadır. Bu kapsamda, yerel girişimciliğe ve KOBİ’lere dayalı bir kalkınma modeli bölgelerin ve ülkelerin yerel, ulusal ve küresel piyasalara entegre olabilme şansını artırırken, kalkınmanın sürdürülebilirliğini de temin etmektedir. Bu kalkınma modelinde, yerel girişimcilere ve KOBİ’lere sağladıkları destekler ile ajanslar özel bir önem kazanmaktadır”.
Bu çalışmada, Diyarbakır ve Şanlıurfa Bölgesinde faaliyette bulunan Karacadağ Kalkınma Ajansı’nın 2010 yılında işletmelere (KOBİ’ler) yönelik uyguladığı “Ekonomik Gelişme Mali Destek Programı”nın KOBİ’lerin istihdamı ve bilanço büyüklükleri üzerindeki etkileri ortaya konmaya çalışılmıştır.
Karacadağ Kalkınma Ajansının 2010 Yılında Verdiği KOBİ Desteklerinin Etkisi
2009 yılının sonlarında faaliyete başlayan Karacadağ Kalkınma Ajansı; TRC2 (Diyarbakır-Şanlıurfa) Bölgesi’nde yenilikçi ve modern yöntemler kullanılarak sanayi ve tarıma dayalı sanayinin geliştirilmesi, hizmet sektöründe turizmin teşvik edilmesi, sanayi, tarım ve turizm sektörlerindeki KOBİ’lerin rekabet ve ihracat kapasitelerinin arttırılması, böylece yeni istihdam imkânları yaratılarak işsizlik ve yoksulluğun azaltılması amacıyla, 2010 yılında Ekonomik Gelişme Mali Destek Programı için proje teklif çağrısına çıkmıştır. Bu Programa toplam 383 KOBİ proje başvurusu yapmıştır.
Başvuruların yüzde 53’ü Diyarbakır ve yüzde 47’si ise Şanlıurfa’dan gelmiştir. Diyarbakır’dan yapılan proje başvurularında “sanayi” sektörüne yönelik projeler ilk sırada yer alırken, Şanlıurfa’dan yapılan proje başvurularında GAP’ın olumlu etkisiyle “tarıma dayalı sanayi”ye yönelik projeler ağırlık kazanmıştır.
Yapılan teknik ve mali değerlendirme sonucu başarılı olan toplam 57 KOBİ ile destek sözleşmesi imzalanmıştır. Ancak, bu sözleşmelerden 6’sı fesh edilmiş ve kalan 51 proje ise başarıyla uygulanmıştır. 51 proje için Ajans tarafından yaklaşık 9,7 milyon TL hibe verilmiş; proje sahiplerinin eş-finansman katkısıyla (10,3 milyon TL) birlikte Diyarbakır ve Şanlıurfa Bölgesinde KOBİ’ler üzerinden toplam 20 milyon TL’lik bir yatırım gerçekleştirilmiştir.
Karacadağ Kalkınma Ajansı tarafından, proje desteği alan KOBİ’lerin uygun şartlarda eş finansman temin etmeleri amacıyla, Halk Bankası, Vakıflar Bankası, Ziraat Bankası ve Finansbank ile işbirliği protokolleri imzalanmıştır. Ajanstan destek alan KOBİ’lerin bir kısmı, eş finansman için kendi öz kaynaklarını kullanırken, bazı firmalar da banka kredisi kullanmıştır. İşbirliği protokolü imzalanan bankalardan eş finansman olarak temin edilen kredi, toplam eş finansmanın yaklaşık % 54’üne tekabül etmektedir. Ayrıca, proje desteği alan KOBİ’ler, bu bankalardan yaklaşık 1.300.000,00 TL teminat kredisi kullanmıştır.
Karacadağ Kalkınma Ajansı tarafından verilen desteklerin KOBİ’lerin mali tablolarına da olumlu yönde yansıdığı görülmektedir. Aşağıdaki grafiklerde, Karacadağ Kalkınma Ajansı’ndan proje desteği alan firmaların 2009 ve 2010 yıllarına ait bilanço büyüklükleri yer almaktadır.
Grafik 1- Proje Desteği Alan KOBİ’lerin 2009 Yılı Bilanço Büyüklükleri
Grafik 2- Proje Desteği Alan KOBİ’lerin 2010 Yılı Bilanço Büyüklükleri
Grafiklerden de görüleceği gibi, 2009 yılında destek alan KOBİ’lerden 23’ünün bilanço büyüklüğü 1 milyon TL’nin (mikro KOBİ) altında iken, 2010 yılında mikro KOBİ’lerden 5’inin bilanço büyüklüğü 1 milyon TL’yi aşmıştır. Aynı zamanda, bir önceki yıl bilanço büyüklüğü 3 milyon TL’nin altında olan 2 firmanın bilançosu 3 milyon TL’nin üstüne çıkmıştır.
Ayrıca, Karacadağ Kalkınma Ajansı tarafından Diyarbakır ve Şanlıurfa İllerinde 51 KOBİ’ye sağlanan proje desteğiyle, söz konusu projelerin başlangıç döneminde firmalarda istihdam edilen kişi sayısı 1.979 iken, proje bitiminden sonra bu sayının % 22,7’lik (449 kişi) bir artışla 2.428’ya ulaştığı görülmektedir.
Değerlendirme ve Sonuç
Günümüzde, yerel ve bölgesel kalkınmanın önemi ve gerekliliği yadsınamaz. Sürdürülebilir bir bölgesel kalkınma için iyi işleyen bir yerel kalkınma sistemine ihtiyaç vardır. Yerel kalkınma sistemi, ekonomik ve sosyal kalkınma ve gelişme için kamu ve özel sektör ile STK’ın işbirliği ve koordinasyonuna dayanmaktadır. Bütün dünyada, yerel ekonomik kalkınmanın kilit kuruluşlarından biri olarak kalkınma ajansları ön plana çıkmaktadır.
Bölgesel kalkınma konusundaki diğer fonksiyonlarının yanında, bölgelerdeki KOBİ’lerin finansmana erişim, planlama, pazarlama, teknolojik altyapı yetersizliği, düşük verim ve üretim kapasitesi ile Ar-Ge faaliyetlerinin sınırlılığı, kurumsallaşamama ve finansal kaynak veya fonları yönetmede karşılaşılan sorunlarının çözümünde önemli roller üstlenebilir.
Yukarıdaki iki göstergeden de anlaşılacağı gibi, Kalkınma Ajansı destekleri KOBİ’ler açısından son derece önemlidir. Diyarbakır ve Şanlıurfa İllerinde bulunan KOBİ’lerin % 92’den fazlası 50 kişiden daha az istihdamı olan küçük KOBİ statüsündedir. Başka bir ifadeyle, Bölgemizdeki KOBİ’lerde ciddi “ölçek” sorunu yaşanmaktadır. Bu firmalar, finansmana erişimde çeşitli sorunlar ve zorluklarla karşılaşırken, aynı zamanda rekabetçi bir yapıya da ulaşamamaktadır.
Dolayısıyla, Karacadağ Kalkınma Ajansı tarafından verilen proje desteklerinin, bölgede sanayi, tarıma dayalı sanayi ve turizm sektörlerindeki KOBİ’lerin finansa erişimlerini kolaylaştırarak ölçeklerinin büyütülmesine, teknolojilerini yenilemelerine veya yeni teknoloji kullanmalarına, üretim ve ihracat kapasiteleri ile istihdamlarının artmasına katkıda bulunduğu söylenebilir.
