Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM) “Bilgi Toplumu Olma Yolunda Bilişim Sektöründeki Gelişmeler ile İnternet Kullanımının Başta Çocuklar, Gençler ve Aile Yapısı Üzerinde Olmak Üzere Sosyal Etkilerinin Araştırılması Amacıyla Kurulan Araştırma Komisyonu” Haziran 2012’de bir rapor* yayımladı. Dergimizin bu sayısının teması olan “İşletmelerde E-Dönüşüm ve Verimlilik” ile yakından ilişkili olması nedeniyle; raporda yer alan değerlendirmeler bu derleme metninde özet olarak sunulmuştur:
Raporda, bilişim sektöründeki gelişmeler, internet kullanımı ve etkileri tüm yönleriyle incelenmiş, bunun için konunun tüm ilgililerinin bilgileri ve görüşlerine başvurulmuştur. Çalışmada internet ve bilişim teknolojisi ürünlerinin artan kullanımının çocuklar, gençler ve aile yapısı üzerindeki olumsuz etkilerinin yanı sıra; bilişim sektörünün yüksek istihdam potansiyeli ve yarattığı katma değerle ekonominin yeni kalkınma gücü de bir fırsat olarak değerlendirmiş, bilişimin sunduğu fırsatlardan maksimum düzeyde istifade edebilmek, ulusal bilişim sektörünün sağlıklı gelişimini sağlamak ve sektörün uluslararası pazarlarda rekabet gücü kazanmasına yardımcı olmak amacıyla, bilişim sektörünün stratejik önem ve önceliğe sahip bir alan olarak değerlendirilmesine yönelik önerilerde bulunulmuştur.
Raporun ele aldığı konulardan biri, Bilgi ve İletişim Teknolojilerinin (BİT) ekonomiye etkisi olup verimlilik- BİT ilişkisi incelenen konulardan birini oluşturmaktadır. Raporun konuya ilişkin değerlendirmelerine göre; verimlilik, en basit haliyle, üretim sistemlerinde bir birim girdi başına üretilen çıktı miktarıdır tanımlamasından hareket edilerek, verimliliğin iktisat yazınında üzerinde en fazla çalışılan konulardan biri olduğu vurgulanmaktadır.
Yapılan bilimsel çalışmalardan çıkarılan bir sonuç olarak, BİT ürün ve hizmetlerinin üretiminde kullanılan teknolojilerdeki hızlı gelişmelerin, sermayenin ve işgücünün verimliliğini artırarak hem bilgi ve iletişim teknolojileri ürün ve hizmetleri üreten sektörlerde, hem de geleneksel sektörlerde verimlilik artışlarına yol açtığını ortaya koyduğu ifade edilmektedir. Bir başka anlatımla, BİT’in toplumsal ve ekonomik hayatta daha geniş bir alana yayılması ve birçok sektörde kullanılması sonucu, ekonominin bütününde verimlilik artışı ve yenilik etkisi ortaya çıkacağı değerlendirilmektedir.
Diğer taraftan, mal, finans ve işgücü piyasalarının verimlilik düzeylerinin ülkelerin küresel rekabet gücü bakımından büyük önem taşımakta olduğu ve söz konusu piyasaların verimlilik düzeylerinin artırılmasının; bilgi toplumuna dönüşümün hızına, işletmelerin “öğrenen örgüt”e ne kadar çabuk bir şekilde evrildiğine ve firma düzeyinde bilgi yönetimi, bilişim yönetişimi başta olmak üzere modern yönetim tekniklerinin etkili biçimde kullanılmasına bağlı olduğu ifade edilmektedir. Bu bağlamda, BİT’in; bilgiye erişimi, bilgi üretimini ve bilgi paylaşımını geliştirilmek yoluyla üretkenliğe (ve dolayısıyla ekonomik büyümeye) katkı sağladığı vurgulanmaktadır. İlave olarak, BİT’in, hem üretim süreçlerini hızlandırmakta hem de maliyetleri azaltmakta etkili bir araç olduğu ve bireyleri, şirketleri, toplulukları ve ülkeleri hızlı ve etkin olarak birbirlerine bağlamak yönündeki önemi ortaya konmaktadır.
Sonuç olarak Meclis Araştırma Komisyon Raporunda, BİT’in mal, finans ve işgücü piyasalarında verimlilik artışlarına ve kurumlar arası rekabete olumlu katkı sağlayacağı değerlendirilmektedir.
Raporda iş dünyasının ve dolayısıyla sektörlerin rekabet gücünü artırmaya yönelik olarak, BİT’in önemi üzerinde de değerlendirmeler yapılmış olup, doğru mal ve hizmeti üretmenin önemi ve bunda BİT’in rolüne dikkat çekilmiştir. Bu kapsamdaki değerlendirmede, mal piyasalarının gelişmiş olduğu ülkelerde ekonomi, arz ve talep koşullarına bağlı olarak, ticaret sistemi için en uygun miktarlarda, en doğru ürün ve hizmet kompozisyonunu üretmede son derece başarılı olduğu vurgulanarak, hem yerel hem de küresel düzeyde piyasa rekabetinin sağlıklı bir yapıya kavuşturulmasının; en verimli biçimde çalışmayı başaran firmaların, piyasanın talep ettiği malları üretmek suretiyle büyümesini sağladığı; böylelikle de piyasanın ve iş dünyasının verimliliğinin artacağı ifade edilmektedir.
Piyasa verimliliğinin, müşteri gereksinimleri, müşterilerin davranış kalıpları ve potansiyel alıcıların entelektüel seviyesi üzerinde uzmanlaşmayla yakından ilgili olduğu ve bu kapsamda şirketlerin daha yenilikçi, müşteri ve kalite odaklı olması gerekliliğinden hareketle verimlilik ve rekabet gücünü artırmak için, BİT’in günlük faaliyetlerde ve üretim süreçlerinde daha fazla kullanılmasının ve ekonominin mevcut teknolojileri hızlı bir biçimde temin edip kullanmaya başlamasının büyük önem taşıdığı adı geçen raporda vurgulanmaktadır.
Raporda, BİT’in iktisadi büyümeye katkısı aşağıdaki şekille ifade edilmektedir:
Şekil 1. BİT’in İktisadi Büyümeye Katkısı