Blog / Sanayi, İklim Değişikliği ve Teknoloji
Sanayi, İklim Değişikliği ve Teknoloji
Kyoto Protokolü iklim değişikliği teknolojilerinin gelişimini 1998-2003 yılları arasında hızlandırmıştır. Bu yıllarda söz konusu alandaki büyüme yaklaşık % 9 olmuştur
İklim değişikliği kapsamında uluslararası temel müzakere konuları ortak vizyon, azaltım, uyum, teknoloji transferi ve finansman başlıklarında yürütülmektedir. Teknoloji transferi “yeni bir teknoloji transferi mekanizmasının oluşturulması ve bu mekanizmadan sağlanan desteği azaltım ve teknolojiyi kullanma potansiyellerine göre kullanılması” olarak tanımlanmaktadır. İklim değişikliği siyasi boyutları göz önünde bulundurarak teknolojik önlemlerin dikkate alınmasını gerektirmektedir. Bu noktada teknoloji üreten ülkeler ile teknoloji açısından dışa bağımlı olan ülkeler arasındaki çelişkiler ortaya çıkmaktadır.
Kyoto Protokolü’nde emisyon azaltımı hedeflendiğinden beri özellikle ve yoğun olarak gelişmiş ülkeler üzerinde emisyon azaltım baskısı oluşmuştur. Bu hedeflere ulaşmak için daha az sera gazı oluşturan teknolojilerin geliştirilmesine ve dünya çapında yaygınlaştırılmasına ihtiyaç duyulmuştur. Bu bağlamda Protokol iklim değişikliği teknolojilerinin gelişimini 1998-2003 yılları arasında hızlandırmıştır. Bu yıllarda söz konusu alandaki büyüme yaklaşık % 9 olmuştur. Tüm bu gelişmelere karşın Protokol uluslararası bağlamda teknoloji akışına bir etki göstermemiştir. Teknoloji transferleri daha çok gelişmiş ülkeler arasında olmuştur. Gelişmiş ülkelerden gelişmekte olan ülkelere transfer % 18 oranı ile düşük kalmıştır fakat bu alanda artış işaretleri görülmektedir. Gelişmekte olan ülkeler arasında transfer ise gerçekleşmemiştir.
Türk sanayisi için sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde çevre politikalarının uygulanması sanayi stratejisinin önemli bir parçası olup bu sürecin doğru geçiş stratejileri ile yönlendirilmesi büyük önem taşımaktadır. Türkiye’de üretilen ürünlerin rekabet gücünün çevreye duyarlı üretim süreçlerinin kullanılmasına bağlı hale gelmesi yakın bir gelecekte kaçınılmaz olacaktır. Ayrıca Türk sanayisi, hızlı büyüme süreci ile birlikte enerjinin verimli kullanılmasını da sağlamak durumundadır.
Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) tarafından gerçekleştirilen 2011 yılı envanter sonuçlarına göre 2011 yılında toplam seragazı emisyonu CO2 eşdeğeri olarak 422,4 milyon ton (Mt) olarak tahmin edilmiştir. 2011 yılı emisyonlarında CO2 eşdeğeri olarak en büyük payı % 71 ile enerji kaynaklı emisyonlar alırken, bunu sırasıyla %13 ile endüstriyel işlemler, % 9 ile atık ve % 7 ile tarımsal faaliyetler takip etmiştir. Sanayi kaynaklı emisyonların değeri ise 56, 21 milyon ton CO2 eşdeğeri olarak hesaplanmıştır.
Ayrıca yine endüstriyel faaliyetlerden kaynaklanan fakat enerji kullanımı nedeniyle ortaya çıkan emisyonlar ise 57,53 milyon ton CO2 eşdeğeri olarak hesaplanmıştır (TÜİK, 2013). Yakıt tüketimi ve proses kaynaklı olmak üzere toplamda sanayiden kaynaklanan emisyonlar 113,74 milyon ton CO2 eşdeğeri olup toplam CO2 emisyonları içinde %31,13 gibi bir oran teşkil etmektedir.
Tablo: Sanayi Sektöründen Kaynaklanan Emisyonlar
|
Endüstriyel İşlemler
|
|
|
Oran
|
Milyon ton CO2 eşdeğeri
|
|
Proses kaynaklı
|
% 13
|
56,21
|
|
Enerji Kaynaklı
|
% 18,13
|
57,53
|
|
Toplam
|
% 31,13
|
113,74
|
Bakanlığımız çalışmaları dâhilinde çevre ve iklim değişikliği konularındaki gelişmeleri takip etmek, sanayi politikası oluşturma çalışmalarında değerlendirmek ve gerekli tedbirlerin alınmasına yardımcı olmak hususlarında Sanayi Genel Müdürlüğümüz sorumlu birim olarak görevine devam etmektedir.
BMİDÇS kapsamında Teknoloji İle İlgili Gelişmeler
Birleşmiş Milletler İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (BMİDÇS) kapsamında yürütülen müzakerelerin genel koordinasyonu Çevre ve Şehircilik Bakanlığı tarafından sağlanmakta olup “Teknolojilerin Geliştirilmesi ve Transferi” başlığı altında gerçekleştirilen çalışmalar Bakanlığımız tarafınca yürütülmekte ve gerekli görüldüğü durumlarda ülke içi koordinasyon sağlanmaktadır.
Sera gazı eğilimlerin değiştirilmesi için ortaya konacak bütün çözümlerde teknolojinin kilit bir görev üstlendiği, ancak yalnız teknoloji geliştirmenin ve transferinin de yeterli olmadığı bir gerçektir. İleri teknolojilerin transfer edilmesinde, transfer edilen teknolojinin doğru seçimi son derece önemlidir. Teknoloji transferi ile başlayan süreç teknoloji geliştirme yeteneği kazanmaya evrilmelidir. Bu bağlamda Ar-Ge’ye ayrılan finansın artırılması ve uzun dönemli Ar-Ge yeteneği kazanılması gerekmektedir. Teknoloji açısından diğer önemli bir konu ise teknolojilerin yayılımıdır. Dünyada emisyon azaltımı sağlayan birçok teknoloji vardır fakat kullanımları sınırlıdır ve yeterince yaygınlaşmamışlardır. Bu konu da önemle üzerinde durulması gereken bir alandır.
“Teknolojilerin Geliştirilmesi ve Transferi” başlığı altındaki uluslararası çalışmaların sonucunda bir “Teknoloji Mekanizması” kurulması kararı alınmıştır. Söz konusu Teknoloji Mekanizması, iklim değişikliği ile ilgili emisyon azaltım ve uyum faaliyetlerini desteklemek amacıyla teknoloji geliştirme ve transferi konularındaki eylemlerin uygulanmasını kolaylaştıracağı düşünülen bir araçtır.
Bu mekanizma;
· Teknoloji İcra Komitesi (Technology Executive Committe) ve
· İklim Teknoloji Merkezi ve Ağı
olmak üzere 2 önemli bileşenden oluşmaktadır.
Teknoloji İcra Komitesi
Teknoloji Mekanizmasının “lokomotifi” olarak düşünülen Teknoloji İcra Komitesi’nin işlevleri arasında:
· Teknolojilerin geliştirilmesi ve transferini kolaylaştıracak eylem, politika ve program tavsiyelerinde bulunmak,
· Kamu, özel sektör, kar amacı gütmeyen kuruluşlar ile akademi ve araştırma topluluğu arasında işbirliğini geliştirmek,
· Teknolojinin geliştirilmesi ve transferinin önündeki engellere ilişkin tavsiyelerde bulunmak,
· İlgili uluslararası paydaş ve girişimlerle işbirliği yaparak teknoloji faaliyetleri arasında tutarlılığı sağlamak,
· Ulusal, bölgesel ve uluslararası seviyede teknoloji yol haritalarının ve eylem planlarının geliştirilmesini ve kullanılmasını teşvik etmek
yer almaktadır.
Söz konusu komite toplantılarına ve çalışmalarına 2012 yılından itibaren Sanayi Genel Müdürü Süfyan Emiroğlu üye olarak katılım sağlamaktadır.
Komite çalışmaları kapsamında özellikle iklim değişikliğine uyum ile ilişkili konulara ağırlık verilmekte olup iklim teknolojilerine ilişkin engeller ve geliştirilmesini sağlayan faktörlere yönelik çalıştaylar gerçekleştirilmesi, teknik dokümanlar hazırlanması, paydaş kuruluşlarla işbirliği ortamının geliştirilmesi amacıyla tematik diyalog oturumları gerçekleştirilmesi gibi faaliyetler hayata geçirilmektedir. Bunlarla birlikte, teknoloji yol haritalarına ilişkin bir envanterin çıkarılması ve bu konudaki eksikliklerin belirlenmesi amacıyla bir görev gücü oluşturulmuş; söz konusu görev gücü çalışmalarında ülkemiz adına Sayın EMİROĞLU’da yer almıştır. Komite çalışmaları 2013 yılında da devam etmektedir.
İklim Teknoloji Merkezi ve Ağı
Teknoloji Mekanizmasının bir diğer bileşeni olan İklim Teknoloji Merkezi ve Ağı gelişmekte olan ülkelerin teknoloji geliştirilmesi ve transferi ile ilgili faaliyetlerini desteklemek için ürün, hizmet ve ortaklık geliştirmek amacıyla kurulmuş olan bir yapıdır.
İklim Teknoloji Merkezi’ne ev sahipliği yapacak kuruluşun seçim süreci Teknoloji İcra Komitesi üyeleri tarafından oluşturulan bir değerlendirme paneli, BMİDÇS Yürütme Yardımcı Organı ve Sekretaryasının destekleri ile tamamlanmıştır. Birleşmiş Milletler Çevre Programı (United Nations Environment Programme - UNEP) başkanlığında 13 kuruluşun oluşturduğu konsorsiyumun İklim Teknoloji Merkezine ev sahipliği yapmasına karar verilmiştir.
Görevleri arasında;
· Teknoloji döngüsü kapsamındaki taleplerin ve bu taleplere verilecek cevapların yönetimi,
· Teknoloji transferini hızlandıran işbirliğinin teşviki,
· Teknolojilerin geliştirilmesi ve transferi için ağların ve ortaklıkların güçlendirmesi ve
· Kapasite geliştirme eylemlerinin hayata geçirilmesi
gibi faaliyetler yer almaktadır.
Ulusal Yetkilendirilmiş Kuruluş (National Designated Entity) aracılığıyla Sözleşmeye taraf olan ülkelerin söz konusu merkez ile bağlantısı sağlanacaktır.
Ulusal Yetkilendirilmiş Kuruluş’un görevleri arasında:
· Ülkedeki İklim Teknoloji Merkezi ve Ağı çalışmalarında odak noktası olarak hareket etmesi,
· Merkeze yapılacak olan ulusal başvuruları yönetmesi ve talepleri önceliklendirmesi,
· Ulusal kalkınma ve iklim stratejileri ile uyumlu olarak iklim teknolojileri kapsamında öncelikli ihtiyaçların tanımlanması,
bulunmaktadır.
Bir merkez ve ağdan oluşan İklim Teknoloji Merkezi ve Ağı; Ulusal Yetkilendirilmiş Kuruluşlardan gelecek talep doğrultusunda UNEP ve UNIDO’nun yer aldığı Çekirdek Merkez ve diğer konsorsiyum ortaklarının yer aldığı Teknik Kaynak Havuzu gibi bileşenleri içermektedir. Ağ ise gelişmekte olan ülkelerin teknolojilerin geliştirilmesi ve transferi ile ilgili taleplerine cevap verebilecek ulusal teknoloji merkezleri ve enstitüleri; bölgesel iklim teknoloji merkezleri ve ağları; hükümetler arası, uluslararası, bölgesel ve sektörel kuruluşları; teknolojilerin geliştirilmesi ve transferine katkıda bulunabilecek ortaklıkları ve teşebbüsleri ve araştırma, akademik, finansal, hükümet dışı, özel sektör ve kamu sektörü kuruluşları, ortaklıkları ve teşebbüslerini içeren ilgili enstitüleri kapsayacaktır.
Ayrıca İklim Teknoloji Merkezi ve Ağı kapsamındaki çalışmalara stratejik yönlendirme sağlayacak olan bir Danışma Kurulu oluşturulmuş olup; Kurul BMİDÇS’ye taraf Ek-1 ve Ek-1 dışı ülkelerden eşit dağılımda olacak şekilde 16 taraf ülke, TEC Başkanı ve Yardımcısı, Yeşil İklim Fonu Kurulu Başkan Yardımcısı veya görevlendirdiği bir üye, Adaptasyon Komitesinden Başkan veya Yardımcısı, Daimi Komite Başkan Yardımcısı veya görevlendirdiği bir üye, CTCN Direktörü ve sivil toplum kuruluşları BMİDÇS Gözlemci kuruluşlarından üç üye olmak üzere toplam 25 üyeden oluşacaktır. Danışma Kurulu Sekretaryası İklim Teknoloji Merkezi Direktörü tarafından gerçekleştirilecektir.
Konu ile ilgili gelişmeler Sanayi Genel Müdürlüğü tarafından takip edilmekte olup Ulusal Yetkilendirilmiş Kuruluş adaylık süreci devam etmektedir.
“İklim Değişikliği Kapsamında Sanayide Teknoloji İhtiyaç Değerlendirmesi ve Sera Gazı Azaltım Potansiyelinin Belirlenmesi” Projesi
BMİDÇS 7. Taraflar Konferansı’ndan itibaren gelişmekte olan ülkeler iklim değişikliği alanındaki teknolojik ihtiyaçları üzerinde durmakta ve Sözleşmenin 4.1. Maddesi gereğince tüm taraflar sera gazı emisyonlarını azaltmak ve önlemek adına tüm sektörlerde (enerji, ulaştırma, sanayi, tarım, ormancılık ve atık yönetimi) teknoloji transferine, geliştirilmesi, uygulanması ve yaygınlaştırılmasına yönelik çalışmalarda bulunmalı ve işbirliği yapmalıdır.
BMİDÇS kapsamında “Teknoloji Geliştirilmesi ve Transferi” konusunda temel husus taraf ülkelerce iklim değişikliğine yönelik olarak gerçekleştirilen “Teknoloji İhtiyaç Değerlendirmesi” çalışmaları olup iklim değişikliği kapsamında azaltım ve uyuma yönelik ulusal teknolojik önceliklerin belirlenmesi olarak tanımlanmaktadır.
Sera gazı emisyonlarının azaltılmasını sağlayan teknoloji ve uygulamaların geliştirilmesi; politikaların belirlenmesi, araştırma geliştirme çalışmaları ve programların uygulanmasına bağlıdır. Halen gerek ülkemizde gerekse diğer ülkelerde farklı sektörler için farklı teknolojik uygulamalar bulunmasına rağmen bu uygulamalar; hammadde özellikleri, enerji ihtiyacı (türleri ve miktarları), teknoloji düzeyleri, üretim alışkanlıkları, yetişmiş insan gücü ihtiyacı, ürün kalitesi, yan ürünler, atıklar ve maliyet gibi pek çok faktörün etkisi ile farklılıklar göstermektedir. Teknoloji seçimi yapılırken tüm bu faktörlerin bir arada değerlendirilmesi ve gerektiğinde ülkemiz koşullarına uygun teknolojik değişikliklerin yapılması gerekmektedir. Ayrıca aynı sınai üretimi sağlayacak değişik pek çok üretim prosesi bulunmaktadır. Bunların her birinin diğerlerine kıyasla üstün ve zayıf yönleri bulunmaktadır. En uygun teknolojilerin seçiminde tüm bu üstün ve zayıf yönler ile ülkemiz koşullarının birlikte değerlendirilmesi ve en uygun teknolojilerin belirlenmesi gerekmektedir. Bu sayede emisyon azaltımı için teknoloji seçimi yapılırken, en uygun teknolojilerin seçilmesi sonucu, uygun olmayan teknolojinin seçilmesinin getireceği ekonomik kayıpların da önüne geçilmiş olacaktır.
Ülkemizde sanayi sektörüne yönelik teknoloji ihtiyaç değerlendirmesi çalışmaları Sanayi Genel Müdürlüğünce hayata geçirilmektedir. Bu kapsamda, “İklim Değişikliği Kapsamında Sanayide Teknoloji İhtiyaç Değerlendirmesi ve Sera Gazı Azaltım Potansiyelinin Belirlenmesi” projesi hazırlanmış ve Yatırım Programına sunulmuştur. 2012 Yatırım Programına alınan ve TÜBİTAK-MAM işbirliği ile gerçekleştirilen proje 16 Mart 2012 tarihinde başlatılmıştır. Projenin bütçesi 1.869.000 TL, süresi 24 aydır.
Projede temel olarak;
· Ulusal ve uluslararası iklim değişikliği faaliyetleri ve gelişmeleri bağlamında sanayimizden kaynaklanan sera gazı emisyonlarının teknolojiye bağlı olarak ne oranda, nasıl ve hangi maliyetle azaltılabileceğinin ortaya konulması,
· Bu kapsamda tüm sanayi sektörlerinde uygulanabilecek uygun bir metodolojinin geliştirilmesi
hedeflenmektedir.
Projede aynı zamanda,
· Değişen pazar ve üretim şartlarına bağlı olarak sanayimizin rekabet gücünün korunmasına/geliştirilmesine,
· Teknolojik değişimin sağlanmasına,
· İklim dostu üretime geçilmesine ve bu konuda sanayi sektöründe farkındalık artırılmasına
destek olunması da amaçlanmaktadır.
Proje iki bileşenden oluşmaktadır. Bunlar,
· Seçilmiş sektörlerden kaynaklanan sera gazı emisyonlarının teknolojik değişime bağlı olarak ne oranda, nasıl ve hangi maliyetle azaltılabileceğinin ortaya konulması ve
· Tüm sanayi sektörlerine uygulanabilecek, emisyon azaltımı için çevre dostu teknolojiler odaklı uygun bir metodolojinin geliştirilmesi ve sektörlerin iklim değişikliği ve iklim dostu teknoloji konularında farkındalıklarının artırılmasıdır.
Proje çıktıları, sektörlere çalışmalarında önemli bir girdi sağlayacaktır. Proje sonunda seçilen sektörlere yönelik mevcut durum raporu, mevcut en iyi teknolojiler raporu, emisyon azaltım potansiyeli raporu ve ortaya çıkan teknoloji ihtiyacının yerli imkânlarla geliştirilmesine dair araştırma raporu çıkarılacaktır. 3 sanayi tesisine ait fizibilite raporları hazırlanacaktır. Bunlarla birlikte, tüm sanayinin (büyük ölçekli işletmeler, KOBİ’ler) yararlanacağı iklim değişikliğiyle mücadele konusunda kılavuz bir kitap/rehber ve sektörel kitap/rehberler yayınlanacaktır. Tüm sanayi sektörlerine uygulanabilecek, emisyon azaltımı için çevre dostu teknolojiler odaklı ve proje kapsamında ele alınmayan diğer sanayi sektörleri için referans olacak uygun bir metodolojinin geliştirilmesi de projenin önemli çıktılarından biri olarak görülmektedir.
Proje kapsamında demir-çelik, çimento, petrokimya, cam, şeker, kireç ve seramik sektörleri ele alınmış olup bu zamana kadar yaklaşık 300 tesise ziyaret veya anket yoluyla ulaşılmıştır. Ayrıca sektörlere yönelik olarak sonbaharda yapılması planlanan çalıştaylarda, elde edilen teknoloji değerlendirme sonuçlarının paylaşılması ve tartışılması planlanmaktadır. Sektörlere yönelik olarak sanayicilerin iklim değişikliği ve proje çıktıları konusunda bilgilendirileceği seminerlerin Aralık 2013-Şubat 2014 döneminde yapılması öngörülmektedir.
Proje sonucunda sanayi sektörümüzün emisyon azaltım potansiyelinin ve maliyetinin ortaya çıkarılması ile uluslararası düzeyde ülkemizin belirleyeceği pozisyon ve alabileceği yükümlülüklerin belirlenmesi hususlarına önemli katkı sağlanması öngörülmektedir. Ayrıca ülkemiz sanayi üretiminde ilk sıralarda yer alan sektörler için, emisyon azaltımı ile teknoloji geliştirme ve transferi konularında yol gösterici nitelikte olan dokümanlar/rehberler oluşturulması bu sanayi kollarının konuyla ilgili farkındalıklarının ve altyapılarının gelişmesine katkı sağlaması beklenmektedir.
Temiz Enerji Teknoloji Yarışması
Küresel Çevre Fonu (GEF) tarafından desteklenecek olan ve Temiz Enerji Teknoloji İnovasyon Yarışması ve Hızlandırma Programı kapsamında “KOBİ’ler için Temiz Teknoloji Programı” isimli proje hazırlanmıştır. Temiz teknoloji yenilik yarışması düzenleme ve KOBİ’ler için temiz teknoloji başlangıçlarını hızlandırma programlarını uygulama çerçevesinde Türkiye’ye destek olması amaçlanan bir proje olarak hayata geçirilmesi planlanmaktadır.
Bakanlığımız ve TÜBİTAK başta olmak üzere Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığı, Çevre ve Şehircilik Bakanlığı, Kalkınma Bakanlığı, KOSGEB ve TTGV proje ortakları arasında yer almaktadır. Proje Yönlendirme Kurulu Başkanlığı ise Bakanlığımız tarafından gerçekleştirilecektir.
Proje kapsamında, temel olarak Temiz Teknoloji Yarışması ve Hızlandırma Programları ile temiz enerji teknolojileri mucitleri belirlenecek, yetiştirilecek ve desteklenecektir. Bunlarla birlikte Yarışma ve programın uygulanmasını sağlamak amacıyla gerekli stratejiler ve düzenlemeler gerçekleştirilerek yol haritaları geliştirilecektir. Ayrıca, proje dahilinde ve haricinde, Temiz Teknoloji Yarışmaları ve Hızlandırma Programlarının düzenlenmesi ile ilgili ulusal idari kapasitenin arttırılmasına yönelik faaliyetler gerçekleştirilecektir.
Hazırlanan proje dokümanı paydaşlar ile paylaşılarak görüşler alınmış ve başvuru süreci tamamlanmıştır. İlk değerlendirme aşamasını geçen projenin 2013 yılının ikinci döneminde başlaması planlanmaktadır. Üç yıl sürmesi öngörülen projenin toplam bütçesi 3.000.000 USD’dir.
Konu ile ilgili olarak:
Sanayi Genel Müdürlüğü
Çevre, Enerji ve İstihdam Daire Başkanı (V) Mithat KAYA-0312 201 54 42
İklim Değişikliği ve Enerji Verimliliği Şube Müdürü (T) Tuğba DİNÇBAŞ-0312 201 56 10
Avrupa Birliği Uzmanı Abdullah Buğrahan KARAVELİ-0312 201 55 42
Sanayi ve Teknoloji Uzman Yardımcısı Damla SAĞLAM ŞATIR-0312 201 56 36
Sanayi ve Teknoloji Uzman Yardımcısı Emre EKEN-0312 201 56 39
