Blog / Türkiye Demir Çelik Ve Demir Dışı Metaller Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı
Türkiye Demir Çelik Ve Demir Dışı Metaller Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı
Şeyma Barlas - Sanayi ve Teknoloji Uzmanı
Demir çelik sanayi, birbirini tamamlayan (entegre) özellikte bir sanayi sektörüdür. Bağımsız olarak çalışabilen ve çeşitli demir-çelik ürünleri üreten alt sektörlerden oluşmaktadır. Demir çelik sanayi; Uzun Hadde Ürünleri1 , Yassı Hadde Ürünleri2 , Vasıflı Çelik Ürünleri3 , Demir-Çelik Döküm Sanayi4 , Çelik Borular5 ve Ferro Alaşımlar6 alt sektörlerinden oluşmaktadır (DPT, 2000). Demir çelik sanayi tüm dünyada lokomotif sanayi olarak adlandırılmakta ve gelişmişliğin bir göstergesi olarak kabul edilmektedir. Otomotiv, makine, beyaz eşya, savunma, inşaat ve ulaştırma gibi birçok sektöre ara malı üretmesinden dolayı sektör stratejik bir öneme sahiptir.
1974 ile 2001 yılları arasında geçen sürede çelik sanayinin göstermiş olduğu toplam büyüme performansı % 0,6 olarak kaydedilmiştir. Çelik fiyatları ise bu dönemde yıllık % 2-3 oranında düşüş göstermiştir. Sonuç olarak, çelik sanayi fazla kapasite sorunu ile karşı karşıya kalmıştır. 2001 yılında ortalama kapasite fazlası % 25’e (Avrupa % 25, Japonya % 25’in biraz üstünde, Amerika % 25’in biraz altında) ulaşmıştır. Bu dönemde, çelik üretim kapasitelerinin kapatılması ve verimsiz kapasitelerin devre dışı bırakılması yüksek veraset vergisi maliyetleri ve ulusal politik çıkarlar nedeniyle zor bir seçenek hale gelmiştir ( Boston Consulting Group, 2007)
1990 yılından itibaren, AB çelik sanayisi devlet kontrolünden kademeli olarak çıkarılmaya başlamıştır. Ulusal çelik endüstrileri aşama aşama özelleştirilmiş, AB kapasite kontrolü kaldırılmış, devlet yardımlarında sıkı tedbirler alınmış ve ithalatta serbestleştirme politikaları benimsenmiştir. Sonuç olarak AB dünyanın en açık çelik pazarı haline gelmiştir (Ecorys Research and Consulting, 2008).
Son yıllarda (2000-2011) gözlenen ekonomik toparlanma ve Çin’deki hızlı ekonomik büyüme ile dünya çelik üretimi % 80 artış göstermiştir. Çelik sanayinde, dünyanın büyüme oranı ortalama yıllık % 7 olarak kaydedilmiştir. Dünya çelik üretimi, 2012 yılında yeni bir rekor kırmış ve 1.578 milyon tona ulaşmıştır (WSA,2012).
Dünya’da ve Avrupa Birliği’nde özetle yukarıda belirtildiği şekilde seyir izleyen çelik sanayi önemini gittikçe artırmış ve stratejik bir konuma gelmiştir. Bu sebeple, eylem planlarıyla yol haritaları oluşturulmaya başlanmıştır. Avrupa’da demir çelik sanayi için yeniden yapılandırma planlarıyla başlayan dönüşüm süreci bugün, Çelik Eylem Planı’yla devam etmektedir.
Türkiye demir çelik sanayinin temelleri ise 1930’lu yıllarda Cumhuriyet Döneminde atılmış, ancak 1980’lerde izlenen politikalar sonucu ağırlıklı olarak uzun ürün üreten ve pazar taleplerine cevap veremeyen bir sanayi haline dönüşmüştür.
1990 yılından kriz dönemine kadar olan sürede sektör ortalama % 80 kapasite kullanım oranıyla çalışırken, kriz sonrası bu oran ortalama % 68 seviyelerinde kalmıştır. 2009 yılında % 70’in altına gerileyen ve 2010 yılında % 71 seviyelerinde gerçekleşen kapasite kullanım oranı, 2012 yılında toparlanarak % 75’e ulaşmıştır (TÇÜD, 2012).
2000-2012 yılları arasında Türkiye, yassı ve uzun ürün dengesinde ve toplam kapasitesinde önemli artışlar kaydetmiştir. 2000 yılında 3 milyon tonluk slab kapasitesi ve 17 milyon tonluk kütük kapasitesi mevcut iken, 2011 yılında 16 milyon ton slab, 36 milyon ton kütük kapasitesine ulaşmıştır (TÇÜD,2012).
Ürün bazında kapasite kullanım oranlarına bakıldığında ise uzun mamullerde % 68, yassı mamullerde % 62 seviyelerindedir. Yassı mamul kapasitesinde artış gözlenmesine rağmen kapasite kullanım oranları ithal ürünlerin tercih edilmesi nedeniyle % 60 seviyelerinde kalmıştır. Bu durum atıl kapasitelerin oluşmasına neden olmuştur. 2012 yılı itibariyle, sektör yassı ürünlerdeki tüketimi karşılayacak kapasitededir. Ancak yüksek ithalat oranları dikkat çekmektedir. GTİP kodları incelendiğinde % 97 oranında üretimi yurtiçinde mümkün olan yassı ürünlerin, ithalat yoluyla karşılanmasının tercih edildiği görülmektedir. Bunun nedeni olarak, yerli üreticinin katlandığı yüksek maliyet kalemlerinin fiyatlara yansıması ve ithalatta benimsenen bazı politikaların vergi muafiyeti sağlaması sebebiyle tüketicide avantaj yaratması gösterilebilir.
Uzun vadede ise vasıflı, paslanmaz ve yapısal çelik gibi katma değeri yüksek ürünlerin, üretim ve tüketim paylarını arttırması öngörülmektedir. Ayrıca, Türkiye’nin deprem bölgesinde olması nedeniyle yapısal çeliğe yönelik tüketim alışkanlıklarının yerleşmesi sonucunda ciddi üretim kapasitelerine ulaşması beklenmektedir.
Türk demir çelik sanayinin sürdürülebilirliğini sağlamak, mevcut kapasitelerini etkin kullanabilmek ve uluslararası pazarda rekabet gücünü artırmak için üretim şekillerinin ve tüketim projeksiyonlarının ortaya koyularak, sektörün sorunlarından hareketle bir yol haritası oluşturma ihtiyacı doğmuştur.
Bununla birlikte, dünyada demir-çelikten sonra en çok üretilen metal olan alüminyum, inşaattan otomotive, uçaktan elektrik alanlarına kadar geniş bir kullanım bulmaktadır. Dünyada hala genç bir metal olarak kabul edilen alüminyumun korozyon dayanıklılığı yüksek, ömrü uzundur. Alüminyum sektörünün yanı sıra, bakır sektörü de başta enerji ve iletişim sektörleri olmak üzere inşaat, beyaz eşya ve otomotiv gibi ana sektörler yanında çok sayıda alt sektörlere girdi üreten bir sektördür. Sektör, dünya ekonomik konjonktüründeki dalgalanmalara bağlı olarak zaman zaman belli oranlarda yavaşlasa da genel olarak sürekli gelişme göstermektedir (İMMİB, 2013). Tüm bu gelişmelere paralel olarak dünyada bakır ve alüminyum gibi metallere verilen önem artmaktadır. Dünya genelinde bu metallerin yüksek geri dönüşüm oranları dikkat çekmektedir. Bu bağlamda da demir dışı metaller sektörü için de hedeflerin koyulması ve gerekli adımların atılması önem kazanmıştır.
Diğer taraftan, AB ilerleme raporlarında sektör politikaları konusunda Türkiye’nin yeterince ilerleme kaydedemediği eleştirileri yapılmıştır. Bu kapsamda, Bakanlığımızca hazırlanan sektör stratejileri ile bu eleştiriler hafifletilmiştir. Sonrasında ilerleme raporlarında, söz konusu strateji ve eylem planlarının üniversite sanayi işbirliğini sağlamak, finansal kaynaklara ulaşım imkânlarını geliştirmek gibi tedbirleri içerdiği belirtilerek, demir çelik sektörünün de aralarında bulunduğu strateji belgeleri ile yol haritalarının ortaya koyulduğu ifade edilmiştir (European Commission, 2010), (European Commission, 2011),(European Commission, 2012).
Bu sebeple, uluslararası alanlarda oluşturulan pazar ve üretim politikaları da dikkate alınarak demir çelik ve demir dışı metaller sektörümüzün pazardaki rekabet gücünü artırmak için, tüm paydaşların katılımıyla Türkiye Demir Çelik ve Demir Dışı Metaller Sanayi Strateji Belgesi ve Eylem Planı hazırlanmıştır.
Söz konusu belgede “Demir-çelik ve demir dışı metaller sektöründe yüksek katma değerli ürünlerin üretim üssü olmak” vizyonu çerçevesince “Sektörün Rekabet Gücünün Sürdürülebilirliğinin Sağlanması” genel amaç olarak belirlenmiştir. Bu kapsamda;
1.Hukuki ve İdari Düzenlemeleri Yapmak
2.Üretim Altyapısını Geliştirmek
3.Dış Ticarette Aksayan Yönleri Gidermek
4.İnsan Kaynaklarını Geliştirmek
5.Ar-Ge Kapasitelerini Geliştirmek
hedefleriyle Türkiye Demir-Çelik ve Demir dışı Metaller Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı oluşturulmuştur. Söz konusu eylem planı, tedbirin hangi kurumlar tarafından, hangi kurumlarla işbirliği içerisinde, hangi sürede gerçekleştirileceğini ve eylemin çerçevesini tanımlamaktadır.
15.08.2012 tarihinde Ekonomi Koordinasyon Kurulunda kabul edilen “Demir-Çelik ve Demir Dışı Metaller Strateji Belgesi ve Eylem Planı” Yüksek Planlama Kurulu’nun 22/10/2012 tarihli ve 2012/25 sayılı kararı ile onaylanmıştır. 25/12/2012 tarihli ve 28508 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmesiyle birlikte, Belgenin uygulama, izleme ve değerlendirme süreci de başlamıştır.
Söz konusu eylemlerde enerji girdi maliyetlerini azaltacak, katma değeri yüksek ürünlerin üretimini teşvik edecek ve sektörün ithalata bağımlılığını azaltarak rekabet gücünü artıracak unsurlar bulunmaktadır. Diğer taraftan, sanayide yerli kullanım oranını artıracak, çevresel projelere destek verecek, sanayicinin üzerindeki yükleri kaldıracak ve sektörün ihracat yapmasını kolaylaştıracak eylemler yer almaktadır.
Bu süreçten sonra, Türkiye Demir-Çelik ve Demir Dışı Metaller Strateji Belgesi ve Eylem Planı’nın uygulama, izleme ve değerlendirme aşamasında sektör için öngörülen eylemlerin hızla hayata geçirilmesi önem kazanmıştır. Demir çelik ve demir dışı metaller sanayimizin sürdürülebilirliği ve pazarda rekabet edilebilmeleri açısından çalışmalar sürdürülmektedir.
Dipnotlar
1Demir cevheri veya hurdasından hareketle sıvı çelik üretip, blum, kütük, demiryolu malzemesi, ağır, orta ve hafif profil, betonarme çelik çubuklar, tel ve kangal üretimi yapan haddehaneleri kapsamaktadır.
2Levha, sıcak haddelenmiş ürünler, soğuk haddelenmiş ürünler ve teneke üretimi yapan haddehaneleri kapsamaktadır.
3Alaşımsız çelikler, az alaşımlı çelikler ve yüksek alaşımlı çelikler üretimi yapan haddehaneleri kapsamaktadır.
4Tüm sanayi sektörlerinin ihtiyacı olan pik döküm, çelik döküm, sfero döküm ve temper döküm türündeki ürünlerin ham döküm, işlenmiş döküm ve mamul olarak üretilmesini kapsamaktadır
5Su ve gaz boruları, petrol ve doğal gaz boruları, yüksek basınç ve ısıya dayanıklı borular, petrol sondaj ve koruyucu borular, mekanik borular, profiller ve özel hassas borular üretimi yapan haddehaneleri kapsamaktadır.
6Ferroalaşımlar, haddeden geçirilmeye veya dökülmeye müsait olmayan, demir sanayinde kullanılmaya elverişli bileşikleri meydana getiren ve ağırlık itibariyle tek başına veya birlikte % 8’den fazla silisyum, % 8’den fazla mangan, % 8’den fazla krom, % 8’den fazla tungsten ve toplam olarak % 10’dan fazla alüminyum, titan, vanadyum, molibden ve niyobyum gibi başka alaşım elementi içeren demirli alaşım ürünleridir (DPT, 2000: 1-221).
Kaynakça
1. Boston Consulting Group. (2007). Beyond The Boom, The Outlook for Global Steel. Boston: Boston Consulting Group.
2. Devlet Planlama Teşkilatı (DPT). (2000). SBYKP Demir Çelik Sanayi Özel İhtisas Komisyonu Raporu. Ankara: DPT Yayınları, No:2497.
3. Ecorys Research and Consulting. (2008). Study on the Competitiveness of the European Steel Sector. Rotterdam, Netherlands: ECORYS Research and Consulting.
4. European Commission. (2010). Turkey 2010 Progress Report. Brussels: European Commission.
5. European Commission. (2011). Turkey 2011 Progress Report. Brussels: European Commission.
6. European Commission. (2012). Turkey 2012 Progress Report. Brussels: European Commission.
7. İMMİB. (2013). Demir ve demir dışı metaller meclisi. 24.07.2013. İMMİB: http://www.immib.org.tr/tr/birliklerimiz-istanbul-demir-ve-demirdisi-metaller-ihr-birligi-istanbul-demir-ve-demirdisi-metaller-ihr-birligi.html
8. Türkiye Demir Çelik ve Demir Dışı Metaller Strateji Belgesi ve Eylem Planı.
9. TÇÜD. Türkiye Çelik Üreticileri Derneği İstatistikleri. 2012.
10. WSA. (2011). Steel Statistical Year Book 2011. Brussels: WSA.
