Blog / Elektrik ve Elektronik Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı
Elektrik ve Elektronik Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı
Emrullah EMEN - Sanayi ve Teknoloji Uzman Yardımcısı Elektrik ve Elektronik Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı
Bugün yaşanan birçok teknolojik yenilik ve gelişim, elektrik ve elektronik alanındaki gelişmelerle yakından alakalıdır. Hemen hemen tüm sektörler, elektrik ve elektronik alanındaki gelişmeleri kendi içinde yaşanan gelişmelere entegre etmekte ve bu sayede daha hızlı ve teknolojik bir gelişim göstermektedirler. Dolayısıyla bu açıdan bakıldığında elektrik ve elektronik sektörünün hem yatay hem de dikey bir sektör olduğunu söylemek mümkündür.
Yapılan bilimsel çalışmalar ve teknolojik ilerlemeler neticesinde geliştirilen bilgisayar sistemleri, elektrik ve elektronik alanında yaşanan gelişmelere büyük bir ivme kazandırmıştır. Dünyada yaşanan bu gelişmelere paralel olarak Türkiye’de de birtakım çalışmalar olmuştur. Türkiye’de, elektrik ve elektronik sanayiinin geçmişi çok uzun olmamakla birlikte, özellikle son yıllarda sektörde hızlı bir değişim ve dönüşüm yaşanmıştır.
Türkiye´de elektrik-elektronik sanayiinin oluşum başlangıcı, uzun ve büyük bir dış ödemeler dengesizliğinin arkasından kotalı ithalat sisteminin uygulandığı 1958 yılı olarak kabul edilmektedir.1
1950’lerde montaj sanayi olarak kurulmaya başlayan elektrik-elektronik sanayinde, 1964 yılında yürürlüğe giren “Montaj Sanayi Talimatı”nın getirdiği “yerli koşulu” ile yan sanayinin doğuşuna temel oluşturmuştur. Elektronik sanayinin ilk adımı, 1965 yılında kurulan PTT ARLA ile atılmıştır. Bu gelişmeler 1967 yılından itibaren kurulmaya başlanılan Netaş, Siemens, Teletaş ve TÜBİTAK Marmara Araştırma Enstitüsü ile devam etmiş, 1975 yılında Aselsan ile elektronik sanayinde ve bu sektörün Ar-Ge alanında önemli adımlar atılmıştır (Şahin, 2009).
Türk elektrik ve elektronik sanayi, dayanıklı tüketim ürünleri, haberleşme cihazları ve ürünleri, diğer profesyonel ve endüstriyel cihazlar, komponentler, savunma elektroniği ve bilgi işlem cihazları alanlarında gelişerek bugünlere gelmiş ve 1958´den bu yana geçen zaman içinde tablo büyük ölçüde değişmiştir. Bugün oldukça yüksek yerli katkılarla birçok elektronik ürün ülkemizde üretilmektedir. Sektörde faaliyet gösteren şirketler, birçok alanda, ülkenin tüm ihtiyacını karşılayacak imkân ve kapasitelere sahip oldukları gibi önemli oranda ihracat da yapmaktadırlar. 1988 yılında yaklaşık 1 milyar dolar olan elektronik sanayi yıllık üretimi 2012 yılında 12 milyar dolara çıkmıştır.3
Türkiye için yurt dışı pazarlarda rekabet üstünlüğü sağlayacak hedef sektörlerin başında elektronik sanayi gelmektedir. Bilgiye dayalı ve küresel rekabette güçlü bir ekonomi oluşturmayı hedefleyen ülkeler, günümüzde uzun vadeli stratejilerini belirlerken bilgi teknolojilerine temel oluşturan elektrik ve elektronik sanayine büyük önem vermektedirler. Bu özelliğiyle lokomotif sektörler arasında yer alan elektrik ve elektronik sektörü, istihdamın artması ve refah düzeyinin yükselmesi için tek başına bir sanayi dalı olmaktan çıkarak, diğer tüm sektörlerde de verimlilik ve kalite artışı sağlamaktadır.
Makine teknolojilerinin geliştirilmesiyle, tarım toplumundan sanayi toplumuna geçilmiştir. Ardından hızlı bir dönüşümle bilgisayar çağına geçen insanlık bugün ise bilgi çağı olarak adlandırılan ve beyin gücünün ön plana çıktığı bir dönemi yaşamaktadır. Sanayi çağında makine teknolojilerine hızlı bir geçiş yapan toplumlar dünya pazarının hakim unsurları haline gelmişlerdir. Bugün ise bilgi, bilgi ve teknolojiye dayalı katma değeri yüksek ürünlerin üretilmesi, kalkınmada belirleyici hale gelmiştir. Bu nedenle Türkiye´nin üretimde ve ihracatta yüksek teknolojili, katma değeri yüksek ürünlere ağırlık vermesi gerekmektedir.
Tüm bu gelişmelerden hareketle ve dünyada yaşanan hızlı değişim ve dönüşümlerin dışında kalmamak adına, 2009 yılında Elektrik ve Elektronik Sektörü Strateji Belgesi ve Eylem Planı hazırlık çalışmaları başlamıştır. Çalışma esnasında çeşitli alt sektörler belirlenerek bu alt sektörler ayrı ayrı incelenmiş, sektörlerin Türkiye ekonomisindeki yeri ve dış pazardaki payı değerlendirilmiştir. İlgili tüm tarafların görüş ve önerileri alınarak katılımcı bir yaklaşımla hazırlanan belgenin hazırlık sürecinde özellikle sektörden gelen talepler ve sektörde yaşanan sıkıntılar dikkate alınmış ve taslak belge bu sorunlara çözüm üretme yaklaşımı benimsenmiştir. Farklı yer ve zamanlarda sektör temsilcileri ve ilgili kamu kurumu temsilcileri ile bir araya gelinerek geliştirilen taslak belge 2010 yılında kamuoyu ile paylaşılmıştır.
Stratejik Plan hazırlık çalışmalarında, sektörün, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının ve sivil toplum kuruluşlarının görüşleri alınmış; çalışmalar, tüm paydaşlarla uyum ve işbirliği içerisinde yürütülmüştür. Öncelikle sektörün devletten beklentileri değerlendirilerek, sektöre yönelik önemli sorunların çözülmesi ve sektörün dönüşümünün sağlanmasına yönelik bir eylem planı oluşturulmuştur.
Gelen görüş ve öneriler doğrultusunda son hali verilen taslak strateji belgesi 19 Aralık 2012 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. Belge, Resmi Gazete’de yayımlanmasının ardından, 29 Ocak 2013 tarihinde İstanbul’da, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat Ergün tarafından kamuoyu ile paylaşılmıştır.
Belgenin hazırlanmasında, sektör temsilcileri, ilgili kamu kurum ve kuruluşları, üniversiteler ve diğer katılımcı kişi ve kuruluşlardan oluşan paydaşlarla birlikte, mevcut durum esas alınarak Durum Analizi yapılmış; buradan sektörün problemlerine ulaşılmış ve söz konusu problemler kullanılarak, sektörün öncelikli sorun alanları tespit edilmiştir.
Öncelikli sorun alanlarından hareketle, sektöre ilişkin vizyon ve genel amaç belirlenerek; bu vizyona ve genel amaca yönelik, dört temel hedef tespit edilmiştir.
Dünya pazarından alınan payın artırılması, teknoloji transferinden çok teknoloji üretimi, yeni ürün ve hizmetlerin geliştirilmesini gerektirdiğinden, Elektrik ve Elektronik Sektörü Strateji Belgesi’nin vizyonu “Bölgede Ar-Ge ve üretim üssü haline gelerek elektrik ve elektronik alanında dünya pazarında söz sahibi olmak” genel amacı ise “Kamu-sanayi-üniversite işbirliğinin arttırılarak, ana ürün ve temel bileşenlerin ülkemizde tasarlanıp geliştirilmesi ve üretilmesiyle katma değerin yükseltilmesi” olarak belirlenmiştir.
Belgenin sahada uygulanmasını temin edecek 22 eylemden oluşan bir Eylem Planı oluşturulmuştur. Eylem Planı, belirlenen tedbirlere uygun olarak hangi eylemin, hangi zaman dilimi içerisinde ve hangi enstrüman ile uygulanacağını tanımlamaktadır.4
Strateji Belgesi’nde, sektöre yönelik sorunların çözümüne ve sektörün rekabet gücünün arttırılmasına yönelik belirlenen hedefler su şekildedir:
1.Hukuki ve İdari Düzenlemeleri İyileştirmek
2.Sektörün Ar-Ge, İnovasyon ve Markalaşma Becerisini Geliştirmek
3.Altyapıyı ve İnsan Kaynaklarını Geliştirmek
4.Pazarlama, Dış Ticaret ve Finansal Araçları Geliştirmek
“Hukuki ve İdari Düzenlemeleri İyileştirmek” hedefi altında, daha çok hukuki ve idari düzenlemelerden kaynaklanan birtakım sorunlar çözüm bulmak amacı ile 8 adet eylem belirlenmiştir. Bu eylemler, sektörü etkileyen çevre mevzuatı oluşturulurken, sektöre muhtemel etkilerinin değerlendirilmesine yönelik mekanizmaların oluşturulmasından, yenilenebilir enerji kaynaklarından enerji üretimi ve Ar-Ge faaliyetlerinin desteklenmesine, gümrük denetim sürecinin iyileştirilmesinden, kümelenme faaliyetlerinin teşvik edilmesine, enerji verimli ürünlerin kullanımının teşvik edilmesinden, yazılım sektörünün rekabet gücünün arttırılmasına kadar, sektör için kritik öneme sahip pek çok konuyu içine almaktadır.
Sektörün Ar-Ge, İnovasyon ve Markalaşma Becerisini Geliştirmek başlıklı 2 No’lu hedef altındaki 7 adet eylem ise; sektör için büyük öneme sahip birçok ara malın ülkemizde üretilmesi, donanım ve yazılımda yerli ürünlerin teşvik edilmesi, özel sektör, kamu ve üniversiteler arasındaki işbirliğinin arttırılması, akıllı elektrik enerji şebekelerine yönelik çalışmaların desteklenmesi, elektronik sektörüne yönelik orta ve yüksek teknolojili stratejik bileşenlerin ülkemizde üretilmesinin desteklenmesi ve Ar-Ge merkezlerinde KOBİ’lerin daha fazla yararlandırılması gibi konuları ele almaktadır.
Sektöre yönelik nitelikli eleman eksikliğinin giderilmesi ve OSB’lerde ve sanayide kullanılan elektriğin kesintisiz ve kaliteli olarak üreticiye ulaştırılması gibi sorunlara eğilen, Altyapıyı ve İnsan Kaynaklarını Geliştirmek başlıklı 3 No’lu hedef altında ise 5 adet eylem bulunmaktadır.
Son olarak da Pazarlama, Dış Ticaret ve Finansal Araçları Geliştirmek başlıklı 4 No’lu hedef altında 2 adet eylem bulunmaktadır. Bu eylemler de sektördeki KOBİ’lerin finansmana ve dış pazarlara erişim imkânlarının arttırılmasına yönelik eylemlerdir.
