Blog / Büyük Düşünen Kobi?lerde Toplam Kalite Yönetimi Uygulaması
Büyük Düşünen Kobi’lerde Toplam Kalite Yönetimi Uygulaması
Endüstri Yük. Müh. Yusuf Ziya GÖVCE KOBİ - Uzman Yardımcısı (Hatay Hizmet Merkezi Müdürlüğü)
Giriş
Küreselleşmenin dayattığı zor rekabet koşulları altında, örgütsel değişimin sağlanması ve katılımcı yönetim anlayışının yaşama geçirilmesi; “Büyük Düşünen KOBİ’ler” için artık bir zorunluluktur. KOBİ’lerin yönetsel sorunlarının aşılmasında Toplam Kalite Yönetimi yaklaşımı önemli katkı sağlayacaktır. Bu bakımdan, KOBİ’lerin faaliyetlerinde yapısal değişime giderek, müşteri odaklı bir yönetim tarzına sahip olma zorunluluğu giderek artan bir önem arz etmektedir.
Bu çalışmada öncelikle KOBİ’lerin önemine, daha sonra Toplam Kalite Yönetiminin temel unsurlarına ve işleyişine değinilecektir. Son olarak “Büyük Düşünen KOBİ’lerin” Toplam Kalite Yönetimine gereksinimi, KOBİ’lerde Toplam Kalite Yönetimi uygulamasına geçişin aşamaları ve KOBİ’lerin Toplam Kalite Yönetimindeki güçlü ve zayıf yönleri genel bir yaklaşımla ele alınacaktır.
1. Türkiye’de KOBİ’lerin Yeri
KOBİ’lerin emek yoğun teknoloji ile çalışmasından dolayı ülke çapında işsizliğin azalmasına katkıda bulunması, talep değişikliklerine ve çeşitliliklerine daha kısa bir sürede, daha kolay bir şekilde uyum sağlayabilmesi, büyük ölçekli işletmelerin kullandıkları hammadde, yardımcı malzeme, işletme malzemesi veya yarı mamul gibi girdileri üreterek onların gelişimini tamamlama ve böylece ekonomide "yan sanayi" oluşturması ve büyük ölçekli işletmelerin ürettiği aynı mal ve hizmetleri üretip, onları rekabetçi ortama çekerek ekonomiye canlılık kazandırması KOBİ’leri ülkemiz açısından çok önemli bir hale getirmektedir (1).
2. Toplam Kalite Yönetimi
Toplam Kalite Yönetimi, sadece kaliteyi öngören bir sistem değildir. Bir sistem anlayışı ile işletmenin ve onun etkinliklerinin tüm yönlerinde; insan davranışlarında, süreçlerde uygulanan yöntem ve tekniklerde, çalışma ortamında, ürün ya da hizmette ve böylece bütünü ile örgüt kültüründe sürekli gelişim için değişimi esas alan bir anlayıştır (2). Dolayısıyla Toplam Kalite Yönetimi, personelden, kullanılan hammaddenin ürün haline geldiği tüm süreçlere kadar kendini gösteren ve teknik-yönetsel her alanda iyinin arandığı bir süreçtir. Toplam Kalite Yönetiminin temel unsurlarını üst yönetimin liderliği, önce insan anlayışı, tam katılımcılık, sürekli iyileştirme-gelişme ve müşteri odaklılık olarak sıralayabiliriz (3).
3. Büyük Düşünen KOBİ’lerde Toplam Kalite Yönetimi
3.1. Büyük Düşünen KOBİ’lerde Toplam Kalite Yönetiminin Gereksinimi
Büyük ölçekli firmaların yapılarının esnek olmaması, hızlı hareket edememeleri dolayısıyla hizmet ve üretim bölümlerinin bünyelerinden kopup şirketleşerek orta ölçekli firma sayısının artmasına yol açması, iç ve dış kaynaklı anlaşmalar ile yönetmeliklerin KOBİ’lere getireceği yükümlülükler nedeniyle ithalat ve ihracatta etkinliklerinin artması, devlet teşviklerinden faydalanılarak çeşitli kurum ve kuruluşlardan alınan danışmanlık hizmetlerinin artması sonucunda artan bilgi ve deneyimlerinin getirdiği ve getireceği faydalar Toplam Kalite Yönetiminin gerekliliğini ortaya koymaktadır (4).
KOBİ’lerin ürün kalitesi konusundaki yetersizlikleri büyük işletmelerin rekabet gücünü olumsuz yönde etkileyebilmektedir. Büyük ölçekli firmaların, asli faaliyetleri dışında kalan mal ve hizmetleri kendi bünyelerinde üretmek yerine KOBİ’lerden sağlama istekleri, Toplam Kalite Yönetimini Büyük Düşünen KOBİ’ler için ürünlerinin ve hizmetlerinin kalitesini iyileştirmenin bir yolu olmanın ötesinde, ayakta kalmak için de bir anahtar haline getirmiştir (5).
Toplam Kalite Yönetiminin başarılı şekilde uygulanması, KOBİ’lerin kuruluş ve büyüme dönemlerinden olgunluk aşamasına etkin bir şekilde geçebilmelerine de yardım eder. Bunun nedeni Toplam Kalite Yönetimi uygulaması ile KOBİ’lerin müşteri ihtiyaç ve beklentilerine, düşük maliyetli, yüksek kaliteli, mal ve hizmetler sağlayacak şekilde daha etkin iş süreçlerine kuvvetlice odaklaşmasıdır (6).
3.2. Toplam Kalite Yönetimine Geçişin Aşamaları
Yeni yönetim şeklinin nasıl uygulanmaya başlanacağı ve hangi basamaklardan oluşacağı titizlikle planlanmalıdır. Toplam Kalite Yönetiminin uygulamaya konmasında aşağıda görülen benzeri bir plan oluşturulmalı ve ne olursa olsun hiçbir basamak atlamadan ciddiyetle uygulanmalıdır (7).
1. İyileştirme ihtiyacının bilincinde olunması,
2. Kalite organizasyonun kurulması,
3. Çalışanların görüşlerinin ve ortak kültürün değerlendirilmesi,
4. Müşteri ihtiyaçlarının belirlenmesi,
5. Kalite politikasının belirlenmesi,
6. Kalite süreçlerinin tasarlanması,
a. Kalite iyileştirme gruplarının kurulması,
b. Kalitenin planlanması,
c. Birimler bazında kalite çalışmaları,
7. Eğitimlerin verilmesi,
8. Tedarikçilerin kaliteye katılımlarının sağlanması,
9. Kalite kutlamaları,
10. Toplam kalite yönetiminin performanslarının ölçülmesi,
11. Toplam Kalite Yönetim sürecinin sürekli iyileştirilmesi.
3.3. KOBİ’lerin TKY Uygulamalarındaki Güçlü Yönleri
Toplam Kalite Yönetimi uygulamasının başarılı olması için, üst yönetimin liderliğinin oldukça önemli rol oynaması nedeniyle, KOBİ’ler bu açıdan büyük bir avantaja sahiptir. Çünkü KOBİ’lerde, sahip yönetici veya genel müdür organizasyon içerisinde görünür durumda olup kalitenin önemini vurgulayabilecektir.
KOBİ’lerde yönetim katmanı az olduğundan karar alma süreci daha kısa olacaktır. Ayrıca, karar alıcı sayısının az olmasından dolayı karar alma gücü fazla olacaktır. Diğer yandan çalışanlar arasındaki iletişimin ve eşgüdümün kolay olması ve çalışanların yöneticilere kolayca ulaşabilmesi çok fonksiyonlu faaliyetlerde örgütlenmeyi kolaylaştıracaktır (6). “Büyük Düşünen KOBİ’lerde” çalışanlar genellikle işletmenin genel karlılığı konusunda sorumluluk ve duyarlılık duygusuna sahiptirler. Bundan dolayı, işletmeyi geliştirmeye yönlendirilebilmeleri kolay olacaktır. Çünkü çalışanlar, sonuçların kendilerini doğrudan etkilediğinin farkındadır ve emeklerinin gözle görülür sonuçlara dönüştüğünü kolaylıkla gözlemleyebilmektedir. Genel olarak KOBİ’lerin tek bir işletme olarak faaliyette bulunmaları ve dağınık olmamaları Toplam Kalite Yönetiminin uygulanmasını kolaylaştırmaktadır.
3.4. KOBİ’lerin TKY Uygulamalarındaki Zayıf Yönleri
Toplam Kalite Yönetimi uygulamalarına geçiş çalışmaları sürdürülen KOBİ’lerin önemli bir çoğunluğunda beklenen sonuç elde edilememektedir. Tek başına Kalite Çemberleri uygulamalarını nihai amaç olarak görmek, Tam Zamanında Üretimi var olan sistemi geliştirip değiştirmeden uygulamaya çalışmak ya da ISO 9000 Standart belgesini almayı yeterli görmek, süreç geliştirmenin sadece üretim süreçlerinin geliştirilmesi olarak kabul edilmesi ile yönetim süreçlerinin geliştirilmesinin göz ardı edilmesi, kişiler ve birimler arasındaki rekabetin iç iletişimi ve bilgi akışını engellemesi gibi durumlar sistemin gelişmesini engelleyen önemli etkenlerdir.
KOBİ’lerde tepe yönetiminde gerçek anlamda profesyonel yöneticilerin bulunmaması, yeni yönetsel sorunlara deneyimlerle kazanılan bilgilerle yaklaşılması, yetki devretme alışkanlığı ve örgüt dışı uzman/danışmanla çalışılmaması onarılmaz hataların yapılmasına neden olmaktadır.
KOBİ’lerde astlar tarafından oluşturulan sorun çözme (kalite çemberleri) ya da süreç geliştirme (kaizen) amaçlı grupların yaptıkları çalışmalar ile bazı sorunları çözmeleri uzman/mühendisleri rahatsız edebilmektedir. Bunun sonucu olarak gruplara yardım etmeme ve bilgi aktarmama eğilimi görülmektedir. Orta düzey yöneticiler ile mühendis ve uzmanlar arasında yönetsel erkin paylaşımı ya da yükselme hırsı nedeniyle bir rekabetin varlığı Toplam Kalite Yönetiminin başarısını olumsuz yönde etkilemektedir (8).
Sonuç
Büyük Düşünen KOBİ’lerde Toplam Kalite Yönetimi uygulanması, üstün mal ve hizmet kalitesine ulaşmanın yanında işletmelerin rekabet pozisyonlarını da geliştirmeye yardımcı olacaktır. Ayrıca büyük işletmelerin kalite iyileştirme faaliyetlerinin başarısı genellikle kendilerine arz sağlayıcı olan KOBİ’lerin kalite iyileştirmedeki etkinliğine bağlıdır.
Günümüzde işletmeler müşterinin neyi, nasıl, ne şekilde, ne zaman, hangi fiyatla talep ettiğini bilmek zorundadırlar. Müşteri memnuniyeti odaklı bir sistem olarak gelişen Toplam Kalite Yönetimini uygulamak isteyen KOBİ’lerin bir anlayış değişimi geçirmesi gerekmektedir. Bu anlayış değişimi amaçların, ürün-hizmet kalitesinin, yönetimin rollerinin, işgörenlerin rollerinin, tedarikçiler, müşteriler ve genel olarak toplum gibi çevresel öğelerle ilişkilerinin, örgüt yapısına bakışın sürekli değişim ilkesine göre yeniden tanımlanmasını gerektirmektedir.
KOBİ’lerin kaliteye ulaşmada Toplam Kalite Yönetimini bir amaç değil, bir araç olarak kabul etmeleri ön koşuldur. Ancak, büyük işletmelerde uygulanan yaklaşımları doğrudan KOBİ’ler için uygulamak doğru değildir. Sürekli değişim ve gelişim hedefli Büyük Düşünen KOBİ’ler için Toplam Kalite Yönetimi uzun dönemde getirisi olan bir yatırım olarak görülmelidir.
KAYNAKLAR
1. Gücelioğlu, Ö. Küçük Ölçekli İşletmelerin KOSGEB´den Beklentileri. Ankara: Tes-Ar
Yayınları, No.13, 1994.
2. Akal, Z. “Toplam Kaliteye Yöneliş”. Verimlilik Dergisi. Sayı:2. Ankara: MPM Yayınları,
1995.
3. Tekin, M. Toplam Kalite Yönetimi. Konya: Kuzucular Ofset, 1999.
4. Geylan, F., Gerem, T. “KOBİ’lerde Toplam Kalite Yönetimi-GİLAN”, 6. Ulusal Kalite
Kongresi Toplam Kalite Yönetimi ve Ekonomi Yönetiminde Kalite. İstanbul: TÜSİAD Yayını, 1997.
5. Ouazi, H., Padibjo. “A Journey Towards Total Quality Management Through ISO 9000
Certification”, The TQM Magazine, Volume 9, No 5, 1997.
6. Ghobodian, A., Gallear, D. “TQM and Organization Size”, International Journal of
Operations & Production Management, Sayı. 17, No.2, 1995.
7. Konuralp, Y.B. Toplam Kalite Yönetimi ve ISO 9000 Uygulaması Yüksek Lisans Tezi.
İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, 1996.
8. Türkmen, İ. “KOBİ’lerde Toplam Kalite Yönetimi Amaçlı Katılımcı Yönetim ve Örgüt
Geliştirme Uygulamaları”, 6. Ulusal Kalite Kongresi Toplam Kalite Yönetimi ve Ekonomi Yönetiminde Kalite. İstanbul: TÜSİAD & KAL-DER Yayın, 1998.
